Jẹ́ Myị̀myị̀ Nyori IJihova ka Dang Ụbwọ Lụka Olujwo

1-2. (a) Ịyẹ à tị́ me awụlẹ ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ nyahị bala ịnya ala iJuu ịlẹ kị tịrẹkpẹ wẹ iJerusalẹm? (b) Chabwọ nya akama ịlẹ ká ala iJuu la wẹẹ. (Yẹ akpa ọlẹ kọ ri “Ahyẹẹnụ nya IHagayị, ỊSẹkaraya, bala Ẹsịra.”)

À KAA chuko u-uhye nya ijuju ụka ọhẹ? Ọhẹka ụkụrwọ nyang myị́ du ká wẹẹ chuko nya abwọlẹ ká ka bwu kpẹhị rịrị ugbiyegu nyang. Igomenti ọ-la jigi-jigi, angịnyị ọ-tụụhị pyịpyị, lee ọ-myị ha ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nyahị ka, ka du kahị ka chuko chajị nya ewu ọ-chịke nya ugbiyegu nyahị myị́. À la akama ọhẹ lẹpwụ nya ịwẹ lẹẹlẹẹ? Ó ri ịnyị aalẹ, à ka yé apyobwuna bwula ọ-kụ ẹhị yẹ abwọlẹ ká iJihova da ala Isirẹlụ ụbwọ ụka kị la akama ịlịnyị.

² Ala iJuu ịlẹ kị kụ ịBabịlọn ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyaa wuu baba nya ọmyịmyị ọnyọọngịrị nyọka pehi ang ọlala bala ọhịhị ọkpịpyọ ọla ịBabịlọn, kị ka rụ ka ẹpwụma ọlẹ ká iru nyaa á jẹ́ ẹla ọlụwa gbuu ka. Ụka kị pweeji chẹẹ, ị dọmwụ nyọka la akama u-uhye nyọka hu ha ugbiyegu nyaa, ojigi-jigi tị ji ẹ-ẹga nya eji ọkpakpa ọlụka ọọwa bala ọ-tụ pyịpyị ịnyịnyị. Ọọwa du kọ lujwo ha angịhyẹ nyọka ya ẹhị ku ube ịgọgọ nya iJihova ọnwụnwụ. Lẹ, la ịngịhyẹ nya ẹka nya 520 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, iJihova du alọmwụ imiiye, kị ri ịHagayị bala ịSẹkaraya, ẹrụ nyọka ju angịnyị nyamwụ ọngịrị. (Hag. 1:1; Sẹk. 1:1) Jaabwọ kahị wẹẹ ka yẹ, ụkụrwọ nya alọmwụ imiiye ịwẹ da ụbwọ yẹẹyẹẹ. Ma nyọlẹ kọ lala ẹka 50 ị-ịlahị nya ọọwa, ala iJuu ịwẹ baba nya ọhụ ojuju myị́myị́. Ọọwa Ẹsịra, kọ ri ọngọ kaa kịla Ehile nya Ohe ju yẹẹyẹẹ, à bwu ịBabịlọn wẹ iJerusalẹm nyọka ju angịnyị nya Ohe ọhụ kị ka hu ịgba ọgbagba nya ịlehị kụ ịlahị lẹlẹ.—Ẹsịr. 7:1, 6.

3. Ịtọ ẹla iyina ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ? (Etu 22:19)

³ Jaabwọ ká ọmwụ ọyẹyẹ nya ịHagayị bala ịSẹkaraya da angịnyị nya Ohe ụbwọ lụka ọkẹkpẹ nyọka kịnyaa la ọ-dahịhile iJihova lụka nya ọtụpyịpyị, ị ka jẹ́-ẹ dahị ụbwọ alẹ nyọka jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka dahị ụbwọ jaabwọ myị́ abwọ ká akama nyahị á la. (Wa Etu 22:19.) Jaabwọ kahị wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ ẹrụ nya Ohe ọlẹ ká ịHagayị bala ịSẹkaraya ya dodehe bala ọ-da ẹhị wụlẹ ọgụ-ẹpẹtẹ nya Ẹsịra, ahị ka wẹ ịtọ ẹla ịlẹ: Ányị akama ịwẹ wuu à tị́ chị wu ala iJuu ịwẹ? Ịyẹ tị́ du kahị ka kịnyaa la ọ-họ irya nya Ohe jene ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị ụka ká ang á lujwo? Ányị ahị tị́ ka bwu dahịhile iJihova gụ́ ọọwa ụka ká ang á lujwo hahị?

ABWỌLẸ KÁ AKAMA NU ALA IJUU ỌKẸKẸNỊ

4-5. Ịyẹ à tị́ ka du myị́ ká ila ọchịchị nya ala iJuu pwuru jahị da ụkụrwọ nya ube ịgọgọ?

⁴ Ụka ká ala iJuu ịwẹ pweeji i-iJerusalẹm, ụkụrwọ ji haa yẹẹyẹẹ kị ka họ. Ị nwụ ogidi nya iJihova họ i-ijata bala ọ-dọmwụ nya itiwe nya ube ịgọgọ lẹ. (Ẹsịr. 3:1-3, 10) Ma ila ọchịchị nyaa dọmwụ nyọka pwuru nyọlẹ kọ nọ chẹẹ. Ịyẹ à tị́ du? Datị hi ụkụrwọ nya ube ịgọgọ ọnwụ-nwụ, ị baba nyọka nwụ ẹpwa nya ịlaa, bala o-wu ẹrụ chajị kị ka ye ang oriri ha ugbiyegu nyaa. (Ẹsịr. 2:68, 70) Da ọọwa u-uhye, aluji ịlẹ kị tịtọ nyọka hu ụkụrwọ nya ube ịgọgọ ọ-ma nwụ ọwẹ abwọ wẹẹ taa pyịpyị.—Ẹsịr. 4:1-5.

⁵ Okpoko ọ-gamwụ bala ojigi-jigi ọla ẹga nya eji ọkpakpa du ká iwe-ahụrụ lujwo ha ala iJuu ịlẹ kị nyà bwu ọpyị nya ọnyọhị ịnyịnyị. Ọpyị nyaa ji ekpeleji nya eji ọkpakpa nya ala iPechiya ụka ọwẹ lẹ. Nyọlẹ ká Adịrahụ ịSayịrọsị ọla iPechiya gbu la ẹka nya 530 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, Cambyses, kọ ri adịrahụ bọọba tịtọ nyọka kụrụ Ijipiti. Ụka kọ wẹẹ jẹ ka Ijipiti, ọ chịkpẹẹ myị́ ká isoja nyamwụ ka tịtọ nya ang oriri, enyi, bala ẹga ọ-nọ une bwu ẹga nya ala Isirẹlụ, du ká ọhịhị ka lujwo haa gụ́ ọọwa. Ụka ká ịDayịrọsị I kọ ri adịrahụ bọọba dọmwụ nyọka kpeji, akama lala egbeju ọngịrị ọlala bala ojigi-jigi ji wẹẹ. Iwe-ahụrụ ịwẹ ka du ká iru nya ala iJuu ịlẹ kị nyà ka chuko nya abwọlẹ kị ka bwu ye hu ha ugbiyegu nyaa. Iwe-ahụrụ ilujwo ịwẹ wuu du kọ la angịhyẹ nya ala iJuu ịwẹ lala o-ri ụka nyị́ họ nyọka ma ube ịgọgọ nya iJihova nwụ́ lẹ ka.—Hag. 1:2.

6. Jaabwọ ká ụpwụ nya ịSẹkaraya 4:6, 7 ya, akama ịkịla iyina ala iJuu á tị́ la? Ẹlịyẹ ịSẹkaraya à tị́ họ kị ka jẹ́ myị̀myị̀?

⁶ Wa ịSẹkaraya 4:6, 7. Datị hi akama nya ang ọ-la nwà ka bala ojigi-jigi ọla ẹga nya eji ọkpakpa, ọ-tụ pyịpyị ji ha ala iJuu ịwẹ ịnyịnyị. La ẹka nya 522 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, aluji nyaa maga kpụ ị jẹ́ hile ụkụrwọ nya ube ịgọgọ nya iJihova ọ-ma nwụ. Ma ịSẹkaraya họ ala iJuu jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka kịnyaa la ọ-daa ụbwọ nanana nyori akama ịlịịwẹ ji. La ẹka nya 520 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, Adịrahụ ịDayịrọsị wụrụ iwe da ha ala iJuu nyọka jẹ́-ẹ kịnyaa la ụkụrwọ nya ube ịgọgọ bala ọ-ya okpoko daa ụbwọ. Ọ byi ịgọvụnọ ịlụwa nyị da ụbwọ ịnyịnyị.—Ẹsịr. 6:1, 6-10.

7. Ányị iJihova à tị́ bwu wahị kụrụ ala iJuu ịlẹ kị nyà wẹ iJerusalẹm ụka kị hu ụkụrwọ nyamwụ kụ ịlahị?

⁷ Bwula ịHagayị bala ịSẹkaraya, iJihova chị angịnyị nyamwụ ehe nyori ọwa nyị ka ji ẹkpẹ nyaa kori kị hu ụkụrwọ nya ube ịgọgọ ọ-ma nwụ kụ ịlahị. (Hag. 1:8, 13, 14; Sẹk. 1:3, 16) Ọhụ ojuju ọlẹ ká ala iJuu yé bwu ẹga nya alọmwụ ịwẹ du kị dọmwụ la ụkụrwọ nya ube ịgọgọ myị́myị́ la ẹka nya 520 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, ụkụrwọ ọọwa á tị la ẹka ịrụ ene kịị nwọọ kpá kaka. Nyọlẹ ká ala iJuu hu irya nya Ohe kụ ịlahị nanana nyori akama ji, iJihova daa ụbwọ la ang ọlẹ kị baba nyọka hịhị bala ọ-ka tụ jwoo chwẹẹ. Ọọwa du kị jẹ́ gbịgba ha iJihova la ọkẹkẹnị.—Ẹsịr. 6:14-16, 22.

YA ẸHỊ KU IRYA NYA OHE ỌHỌHỌ

8. Ányị ẹla ọla ịHagayị 2:4 à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka ya ẹhị kụ irya nya Ohe ọhọhọ? (Yẹ ọdawụlẹ oleji ịnyịnyị.)

⁸ Jaabwọ ká akama ọtụka okpelego wẹẹ ji ọnaabwo gụ́ ọọwa, ahị jẹ́ gụ́ olene nyori ọ ju agaga nyọka ju ihi nya ehile ọlẹ kọ ya ahị nyị kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ. (Mak. 13:10) Kori kahị la akama nya okpoko lee kori ká angịnyị á ja tụ ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nyahị pyịpyị, ọhẹka ọ ka lujwo hahị nyọka ya ahị ku ụkụrwọ ọwẹ myị́. Ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka hu ụkụrwọ nya Ịpyị-Adịrahụ kụ ịlahị? Ahị jẹ́ myị̀myị̀ nyori “Amkpaa Agụgụ” kọ ri iJihova nya ụbwọ-ẹwụb juwa tahị. Ọ ka dahị ụbwọ kori kahị kịnyaa la ọ-hu ẹla nya Ịpyị-Adịrahụ kụ ịlahị nya ịnya ịlọhị. Lẹ áhị la ịngịhyẹ ka juhi ka.—Wa ịHagayị 2:4.

9-10. Ányị ahụ bala ọrụ ọhẹ à tị́ yẹ ọ-họ jịra nya omyi ẹla nya iJisọsị ọla ụpwụ nya ịMatiyu 6:33?

⁹ Kụ ẹhị ọ-chụ pwokwita nya ahụ bala ọrụ ịlẹ ká ẹnyị nyaa ri Oleg bala Irina,c kị ri angị ye ịlahị nya ụgbẹyị wẹẹ. Nyọlẹ kị rụ ka oye ọkịla ka da ọjịra-jịra ọhẹ ụbwọ, ụkụrwọ nyaa gwaa myị́ ọọlajị nyọlẹ ká okpoko gamwụ ẹ-ẹpwụma nyaa. Ịlẹhị lẹ ị́ la ụkụrwọ kpụrụrụ ka ẹ-ẹpwụ nya ẹka lẹpwụ-lẹpwụ, ị yẹ nyori iJihova kaa daa ụbwọ ụka myị́ ụka, aanahị alẹng bala anyang tị kaa daa ụbwọ ụka ọhẹ ịnyịnyị. Ịyẹ à tị́ daa ụbwọ ụka kị la akama? Oleg, ká ọkịlẹtụ kpụ enyi lụka ụgbanyẹ ịnọ, yẹkẹẹ: “Ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ gụ́ ọwọwa dam ụbwọ nyọka ya ẹhị ku ang ọlẹ kọ baba gụ́ wuu ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị.” Nyọlẹ ká ọwa bala ahụ nyamwụ wẹẹ mwahị nya ụkụrwọ, ị kaa kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ la ila ọchịchị.

¹⁰ Ẹnẹhẹ kị nya bwu ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ, ị yẹ nyori oligu nyaa ọ-chii ọhẹ hu ang ẹdịyẹ lala ịmayịlị 100 nyọka kpa ịbang imiiye nya ang oriri waa. Oleg yẹkẹẹ: “Ẹnụmwụ ọwẹ, ahị yẹ myị́myị́ nyori iJihova bala alọjịra-jira kaa kpahị juhị. Ahị jẹ́ myị̀myị̀ nyori jaabwọ myị́ abwọ ká iwe-ahụrụ á la, iJihova á kaa deeri hi anchẹ nyamwụ ka.”—Mat. 6:33.

11. Ịyẹ ahị tị́ ka yẹ ahị guru gbe kori kahị ya ẹhị ku irya nya Ohe ọhọhọ?

¹¹ IJihova tịtọ kahị ka kịnyaa la ọ-chị angịnyị da bwula ọ-họ kị ka ri angịjụgbẹyị. Jaabwọ ká ọgba 7 nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ họ kahị jẹ́, ịHagayị byi anchẹ nya iJihova nyị dọmwụ nya ụkụrwọ ọla ube ịgọgọ nya iJihova lala o-ri nyị wẹẹ ka da itiwe nyamwụ onyeewe. Kori kị họ ịnyị, iJihova myọnụ kọ ka “wahị” kụraa. (Hag. 2:18, 19) Ahị ịnyịnyị ka jẹ́-ẹ jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka wahị kụrụụhị kori kahị hu ụkụrwọ ọlẹ kọ ya hahị kụ ịlahị nya ang ịkịla.

ABWỌLẸ KAHỊ KA BWU DAHIHILE IJIHOVA GỤ́ ỌỌWA

12. Ịyẹ tị́ du ká Ẹsịra bala ala iJuu ịkịla baba nya ọmyịmyị ọnyọọngịrị?

¹² La ẹka nya 468 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, Ẹsịra bajẹ bala alogu-ẹdịyẹ oheeye nya ala iJuu bwu ịBabịlọn ka iJerusalẹm. Ẹsịra bala angịnyị nyamwụ baba nya ọmyịmyị ọnyọọngịrị nyọka hu ang ẹdịyẹ ọwẹ. Ị wẹẹ ka jẹdịyẹ ụ-ụgbẹyị ọ-la uhi-uhi, la olo nya okpoko onyooru bala okpoko ịgọm lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị hu ha chajị nya ube ịgọgọ. Lẹ alagbụrụ ka gba mịlaa ụ-ụgbẹyị myị́. (Ẹsịr. 7:12-16; 8:31) Da ọọwa u-uhye, ị wẹ ka jẹ́ nyori iJerusalẹm kpangga á kpunyi nwà ka. Ángịnyị á kụ epweji ọwẹ gbuu ka, egwalọ bala ekpileku nyaa tị baba nya ọnwụla-nwụla ịnyịnyị. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu ẹga nya Ẹsịra u-uhye nyọka dahịhile iJihova gụ́ ọọwa?

13. Ányị Ẹsịra à tị́ họ kọ jẹ́ dahịhile iJihova? (Yẹ ọdawụlẹ oleji ịnyịnyị.)

¹³ Ẹsịra yẹ jaabwọ ká iJihova da angịnyị Nyamwụ ụbwọ lụka nya ọmayẹ. La ẹka nya 484 ene nya ọmama nya ịKịrayịsị, kọ ri ẹka ịmanyị-ịmanyị ene nya ụka ọwẹ, Ẹsịra ka juwa ị-ịBabịlọn ụka ká Adịrahụ Ahesurọsị da ehile nyọka ta ala iJuu ịlẹ wuu kị kụ iPechiya ayịreji. (Ẹsịt. 3:7, 13-15) Ẹsịra bala ala iJuu wuu chuko nya ọhịhị nyaa! Ụka ká ala iJuu ịlẹ kị juwa “i-imawu ọnyị myị ọnyị” wo ẹlẹwẹ, ị ju uhi gbee kị-ị pwa la ang oriri, juwa bida bala ọ-raabwọ ha iJihova nya ụbwọ ọdada. (Ẹsịt. 4:3) Kụ irya nya abwọlẹ kọ ka la Ẹsịra bala ala iJuu aanamwụ nyọlẹ ká aluji nyaa dachichi gbe igu ọlẹ kị me obyi jahị daa wẹẹ! (Ẹsịt. 9:1, 2) Ẹla ọlẹ ká Ẹsịra ya ẹhị yẹ lụka olujwo ọwẹ nwụlọọ nọ gbe ịmayẹ ịla ịlahị bala o-jwoo ọngịrị nyọka jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka jẹ́-ẹ chewu ke angịnyị Nyamwụ.d

14. Ẹlịyẹ ọọnahị ọnyang ọhẹ à tị́ jẹ́ ụka kọ yẹ ụbwọ ọdada nya iJihova lụka olujwo?

¹⁴ Ụka kahị yẹ jaabwọ ká iJihova kpahị juhi lụka olujwo, ahị kaa dahịhilọọ gụ́ ọọwa. Kụ ẹhị yẹ oja nya Anastasia, kọ kụ Eastern Europe lẹẹ wẹẹ. Ọ tụụbwọ hi ụkụrwọ nyamwụ ụka ká angịlẹ kọ kaa họ ụkụrwọ bala wẹẹ maga nyọka tọọ ụbwọ ba ẹla nya upe. Ọ yẹkẹẹ: “Ụka ọwẹ ri ọhọhẹ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyam ká okpoko myị́ hi ụbwọ nyam gbang-gbang.” Ọmyịmyị yẹkẹẹ: “M̀ tụụbwọ hi ẹlẹwẹ ju iJihova ụ-ụbwọ, m̀ tị yẹ jaabwọ kọ kpahị jum la ọháha ịnyịnyị. Kori ká ụkụrwọ nyam á myị́ ẹnẹhẹ wẹẹ, ḿ ka jẹ́-ẹ juhi kaka. Kori ká Adam olepwoohe á jẹ́ kpahị jum alẹ aalẹ, ọ ka kpahị jum ijuju ịnyịnyị.”

15. Ịyẹ à tí da Ẹsịra ụbwọ nyọka kịnyaa la ọ-dahịhile iJihova? (Ẹsịra 7:27, 28)

¹⁵ Ẹsịra yẹ ụbwọ ọdada nya iJihova ọ-ọhịhị nya ịlọmwụ. Ụka ká Ẹsịra á kụ irya nya ụka lụmẹ-lụmẹ ịlẹ ká iJihova dọọ ụbwọ lụka ọkẹkpẹ, ọ kaa dọọ ụbwọ nyọka dahịhile iJihova gụ́ olene. Kpịtịya kọ ya nyori ‘ụbwọ ọdada nya iJihova Ohe Oluhye nyam juwa tam.’ (Wa Ẹsịra 7:27, 28.) Ẹsịra kpa omyi ẹla ụma ọwẹ ya ẹla ugbabwọ ịrwọnyẹ ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ ọlẹ kọ da.—Ẹsịra 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

16. Ụka ọlanyị ahị tị́ ka yẹ ụbwọ ọdada nya iJihova gede-gede ọ-ọhịhị nyahị myị́? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁶ IJihova ka jẹ́-ẹ dahị ụbwọ ụka kahị juwa ẹ-ẹpwụ nya ụka olujwo. Ọ-chụ pwokwita, ụka kahị ta olegbeju nyahị ọọlụkụrwọ nyọka ya ụka hahị kahị ka jẹ́-ẹ ka ọjịra-jịra ọtụka lee ọ-ka nwụ ụka nya ụkụrwọ nyahị họ chajị kahị ka jẹ́-ẹ ka ọjịra-jịra nya epwihi, ahị kaa wụrụ iwe da nyọka yẹ ụbwọ ọdada nya iJihova ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyahị. Ocheju nyamwụ dọmwụ ka lahị ẹbyẹbyị myí. Chajị nya ọọwa, ahị ọ-dahile nyahị ẹ-ẹga nya iJihova ka la ọngịrị gụ́ ọọwa.

17. Ányị Ẹsịra à tị́ mẹjẹ nyori ọ kpa ịlọmwụ keji lụka nya akama? (Yẹ ifoto ọla ẹbe nya ọgbanyẹ.)

¹⁷ Ẹsịra kpa ịlọmwụ keji raabwọ ha iJihova kọ ka dọọ ụbwọ. Ụka ká Ẹsịra á chuko ọọlajị nya ụkụrwọ ịlẹ kọ la ka họ, ọ kaa kpa ịlọmwụ keji raabwọ ha iJihova. (Ẹsịr. 8:21-23; 9:3-5) Nyọlẹ ká Ẹsịra dahịhile iJihova wẹẹ, angịkịla nwụlanọ nyọka dọọ ụbwọ bala ọ-gbịla ọmyịmyị ọlala nyamwụ ịnyịnyị. (Ẹsịr. 10:1-4) Ụka kahị ja chuko u-uhye nya abwọlẹ kahị ka bwu ha ịbaba nya ugbiyegu nyahị lee ọ-ka chewu kaa, ahị ka raabwọ ha iJihova ụka myị́ ụka.

18. Ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka dahịhile iJihova gụ́ ọọwa?

¹⁸ Kori kahị kpa ịlọhị keji bịlẹ iJihova kọ ka dahị ụbwọ bala ọ-ya iwe da ha aanahị kị ka dahị ụbwọ, ahị ka jẹ́-ẹ dahịhile iJihova gụ́ ọọwa. Erika, kọ ma anyị ịta, kaa dahịhile ụka myị́ ụka nyori iJihova ka dọọ ụbwọ, tụ́ ụka ká ang ịtịpyọ dọmwụ họ tọọ. Ẹ-ẹpwụ nya ụka okpii, ọnyị ọlẹpwụ nyamwụ bala ọrụ ọlịkẹjẹ nyamwụ gwọọ gbu. Ụka kọ kụ irya ka ẹkpẹ u-uhye nya ẹlewẹ wuu, ọ yẹkẹẹ: “Á ka jẹ́-ẹ jẹ́ jaabwọ ká iJihova ka bwu dang ụbwọ neeji ka. Ụbwọ ọdada ka wẹ a-agbẹyị ịlẹ kị ka lang ẹbyẹbyị. M̀ wẹ ka yẹ nyori iJihova kaa kpa aanahị wẹ abwọ ọrịrị nyam bwula ẹla ọlẹ kị kaa ya lee ẹla ọlẹ kị kaa họ. Kori kam ya ẹla ọla ọkịlẹṭụ nyam je aanahị, ị jẹ́-ẹ dam ụbwọ i-ijata.”

DAHỊHILE IJIHOVA PWỤ OCHEJU

19-20. Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ bwu ẹga nya ala iJuu ịlẹ kị jẹ́ nyà ka iJerusalẹm myị́ ka?

¹⁹ Ahị ka jẹ́-ẹ jẹ́ ẹla ọkpọnchị ọhẹ bwu ẹga nya ala iJuu ịlẹ kị nyà wẹ iJerusalẹm myị́ ka. Okwirichi ọchịchị, ẹdụrụ ọjụjụ, lee olo nya ugbiyegu ka du ká angịhyẹ nyaa á ka jẹ́-ẹ rụ ka. Ọ lịnyị odu lẹ, ị da angị wẹẹ ka tịrẹkpẹ ụbwọ bwula o-hu ang āhị haa. (Ẹsịr. 1:5, 6) Ọ lala o-ri ẹka 19 ị-ịlahị nyọlẹ ká alogu-ẹdịyẹ ọhọhẹ pweeji i-iJerusalẹm kpá, angịlẹ kị hi ị-ịBabịlọn dọmwụ kaa hu ọhaha du ka iJerusalẹm wẹẹ.—Sẹk. 6:10.

²⁰ Kori kahị jẹ́ họ ang myị́ ang ha iJihova jaabwọ kahị tịtọ ka wẹwẹ, ahị jẹ́ myị̀myị̀ nyori ọlẹ kahị wẹe họ bwu ọkịlẹtụ myọọ lẹhị. Ányị ahị tị́ họ kahị jẹ́ ịnyị? La ahyẹẹnụ nya ịSẹkaraya, iJihova byi ọlọmwụ nyamwụ nyị họ okpo la okpoko onyoowuru bala okpoko ịgọm ịlẹ ká angị juwa ị-ịBabịlọn ya du warị. (Sẹk. 6:11) “Okpo-adịrahụ” ọwẹ ka ri “ang ọ-kpa kpịtịya” nya ọhaha nyaa. (Sẹk. 6:14) Áhị jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova á ka deeri nya ọngịrị ọlẹ kahị wẹẹ gba kpehe nyọka gbịgba họọ lụka olujwo ẹnẹnẹhẹ ka.—Hib. 6:10.

21. Ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka juhi nya iJuju kpoye ka?

²¹ Ịwẹẹ á ji ka, ahị ka chịpwụrụ bwu ẹpwụ nya ụka olujwo la ahyẹẹnụ ihyẹẹkpẹ ịlẹ wẹẹ, iwe-ahụrụ tị dọmwụ ka tịpyọ gụ́ ọwẹ ị-ịlahị wẹẹ. (2 Tim. 3:1, 13) Ma, áhị tị baba nyọka juhi kpoye-kpoye ka. Kpịtịya nya ẹla ọlẹ ká iJihova byi angịnyị nyamwụ la ahyẹẹnụ nya ịHagayị nyoyri: “M̀ juwa tanụ. . . . Anụ chị uko kaka.” (Hag. 2:4, 5) Ahị ịnyịnyị ka jẹ́-ẹ jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka juwa balahị kori kahị maga nyọka họ irya nyamwụ lẹ aalẹ. Bwula ọ-kpa ẹla ịlẹ kahị jẹ́ bwu ọmwụ ọyẹyẹ nya ịHagayị bala ịSẹkaraya bala ọgụ-ẹpẹtẹ nya Ẹsịra họ ụkụrwọ, ahị ka jẹ́-ẹ jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka dahị ụbwọ jaabwọ myị́ abwọ ká iwe-ahụrụ ịla ịlahị á ka lujwo kaka ba.