Dakami dagiti Lilliput iti Tengnga dagiti Unano
SUMAGMAMANO a tawen kalpasan ti Guerra Sibil nga Español, idi maysaak pay laeng nga agtutubo nga ubing a babai, ni nanangko ken siak napankami iti sirko iti ilimi a Cuenca. Idi bumaddekak iti dakkel a kampuso, kellaat a nangngegko ti napigsa a timek nga agpukpukkaw: “Senora, Senora, kayatko a tangdanan ti anakyo a babai!” Ni nanangko, a nakellaat, dagus a simmungbat: “Adda pay maysa a mabalinyo a tangdanan!” Daytoy a nakaskasdaaw a pannakisabet ti nangbalbaliw a naan-anay iti biagmi.
Makitayo, ti inaudi a kabsatko a babai a ni Carmen ken siak babbabassit pay ngem dagiti munieka, pudno a nagbabassitan, uray pay iti tengnga dagiti unano. Ni Carmen ken siak ti agtayag laeng iti 1 a metro. Pudno a dayta ti mangilawlawag ti naganmi iti entablado, a Las Hermanas Mínimas (Dagiti Babassit nga Agkabsat), idi nagpabuyakami kadagiti sirko, bullrings, dagiti lokal a pipiesta, ken dagiti kabaret iti intero nga España, Francia, ken Italia. Ngem palubosandak a mangisalaysay ti ad-adu pay maipapan iti no kasano a ti panagipabuya nagbalin a paset ti biagmi.
Naparigatda
Natay ni tatang bayat ti Guerra Sibil, idi ni Carmen ken siak ti nakaub-ubing pay. Ti panagbalin nga unano ti ibilang dagiti adu a lunod iti dayta a tiempo. Gapuna panunotenyo laengen ti kasasaad ni nanang a maaddaan saan laeng a ti maymaysa no di ket dua. Dagiti ikitmi, pangamaen, ken kakasinsin mababainda gapu kadakami ta dadduma ti mangisingasing pay ti awanan asi a panangiduron ni Nanang kadakami iti maysa a rangkis tapno mapukawkamin. Dagiti kakaarrubami ti kankanayon a mangbato kadakami, a siraranggas nga ipalagipda kadakami a taga ruarkami. Pulos a dikam koma rummuar iti balay no saan a nasken ti ipapanmi panageskuela.
Saan met a dakes unay ti eskuelaan, malaksid ti inaldaw a pannagna nga agawid, a masansan a nagbalin a kasla panangparigat ta masansan a kamatendakami dagiti dadduma nga ubbing, a kankanayon a mamagbalin kadakami a pagkakatawaan, manglalais, ken mangbato kadakami. Ti mannursuromi, nupay kasta, ket mannakaawat unay ken naasi. Isut’ nangipaay iti ekstra a tiempo kadakami, a mangisuro kadakami saan laeng a ti gagangay nga adalen no di ket ti amin a kita ti trabaho a panagdait wenno panagburda. Ket saan laeng a dayta, nakasarak pay kadagiti gumatang kadagiti trabahomi. Itan dumakdakkelkamin, nasiriben gapu iti edad, ket napateg ti panangpanunot iti pamay-an ti panagsapul iti pagbiag.
Kagura ni Carmen ken siak ti agbalin a sentro ti panagusiuso, ngem sadino man ti papananmi, nakasaksakit ti panangmingming dagiti tattao kadakami. Daytoy ti namagbalin kadakami a nangikeddeng iti panagtrabahomi iti pagtaengan. Nupay kasta, kas banagna, ti biagmi nagbalin nga ad-adda pay a naiputputong, nga inkulongmi dagiti bagbagimi isu a nagtultuloy agingga iti dayta makaikeddeng nga aldaw idi ni Nanang ken siak napankami iti sirko.
Biag Kas Munieka ti Sirko
Ti manedyer a mismo iti sirko ti nangpukkaw ken nanangko ket tarigagayanna ti mangtangdan kadakami a dagus. Pudno a diak kayat dayta a kapanunotan. Ngem, isut’ addaan iti makakumbinsir unay a rason. “Kasano ti panangsuportarmo ti bagim kamaudiananna iti biag no dika agtrabaho itan?” inimtuodna, a tinignayna manen ti panagdanagko maipapan iti masanguanak. Pinakdaarannak: “Mabalin nga agtungpalkanto iti Misericordia” (Misericordia, wenno balay ti asi, a maysa a nagan a naited iti dayta a tiempo iti lokal a Pagtaengan dagiti Baldado.) Daytoy ket maysa a masanguanan a diak kayat a nangnangruna pay ngem ti diak panagayat iti panagpabuya iti maysa a sirko. Kankanayon nga impatpategko ti kapanunotan a panagbalin a mannursuro.
Ngem itan, ti panangisuro nagtalinaeden a maysa laeng nga arapaap. Kalpasan iti sumagmamano a lawas a panagadal iti klasikal a panagsala, dakami a dua rinugianmin ti panangpasiarmi iti España, a masansan nga agpabuyakami kadagiti saan a manangapresiar a managbuya no di ket kadagiti dadduma a tiempo kadagiti magagaran a babassit nga ub-ubbing. Maragsakanda unay iti pabuyami ta no dadduma tarigagayanda a dagiti innada gatangendakami kas muniek.
Iti dayta a tiempo, nakaragragsak ti biag, agbiahe kadagiti dadduma a luglugar a diak pay inar-arapaap idi. Anian ti panagbaliw ti panagbiagmi! Kalpasan ti adu a tawtawen a panagamak a rummuar iti balay, ditoy addakamin iti ruar a sipapanayag iti publiko. No subliak ti nalikudan, masiguradok a ti panangidian iti bukod a panangiputputong iti bagbagimi ti nangtulong kadakami nga umawat iti pisikal a kasasaadmi a saan nga agsagaba iti agnanayon nga emosional a pannakadadael.
Biag iti Sirko—Saan a Pagay-ayaman dagiti Ubbing
Adda maysa a pagkapuyan, nupay kasta, iti kabbaro a nasarakan a panagbiagmi. Ti lubongmi a liliput wenno babassit a tattao nagbalin a maysa a pagipabuyaan kadagiti awan ammona nga ubbing iti entablado. Adu kadagiti padami a managpabuya nga unano ti agtignay iti saan a mapakpakadaan a pamay-an. Dagiti rikrikna iti pannakarurod ken pannakaupay nalaka laeng a kumaro yantangay dagiti “nataenganen” masansan a didakam tratuen a kas normal a tattao. No maminsan dagitoy a rikrikna mapnodan ket agbanag iti kinaranggas. Ngem kasla agparang kaniak a dagitoy nga unano agdadangadangda met tapno pabilgenda ti nadadaelen a panagtalekda iti bagida met laeng.
Ti kabsatko ken siak dikam makarikna iti pannakaliwliwa iti kastoy nga aglawlaw. Ta kadakami, ti panagpabuya ket maysa laeng a pamay-an iti panagsapul iti nasayaat a panagbiag, ti kakaisuna a magun-odanmi idiay España iti dayta a tiempo. Pinadpadasmi ti nagtalinaed a saan a mairaman iti aniaman a riribuk, ket kamaudiananna nagun-odanmi ti panagraem ti tunggal maysa. No dadduma, dagiti opisiales iti sirko kanayon a kunaenda kadagiti agriringgor nga unano: “Kitaenyo dagiti Babassit nga Agkabsat. Masapul a tuladenyo ida!”
Bayat amin dagitoy a tawtawen, pulos a diak maliplipatan ti pakdaar nga inyebkas ti manedyer iti sirko. Kasano ti panangsuportarmo iti bagim kamaudiananna iti biag? Gapuna nupay no nakapuy ti salun-atko, ni Carmen ken siak sigagaget a nagtrabahokami tapno makaurnongkami iti kuarta a maipaay iti panawen ti pannakasapul a pagarupenmi nga umayto.
Nupay kasta, makitakon ti positibo a dasig amin dayta a kinagaget. Ti panagbalin nga okupado iti sidong dagiti amin a rigat ken panagap-apura iti biag ti sirko ti namagbalin a nalaklaka para kadakami a mangawat iti pisikal a kasasaadmi, ket pudno a naliklikanmi ti panangisinsinami kadagiti bagbagimi kadagiti isuamin. Kangrunaan ngem amin, okupadokami unay ta saanmi a masango ti panangay-ay iti bagbagimi.
Bassit a Libro—Naawis iti Kasta Unay
Kalpasan iti adu a tawtawen, bayat ti maysa kadagiti panagpasiarmi iti intero nga España, maysa a tin-edyer ti immasideg kadakami iti mismo a pagpabuyaan, nga inlawlawagna ti maipapan iti Pagarian ti Dios. Inikkannakami kadagiti dua a babassit a libro, a siraragsak nga inawatmi. Iti dayta met laeng a malem, rinugianmi nga inukag ti maysa kadakuada, Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana. Ti nabasami ti pudno a nangsair iti puspusomi, iti kasta unay ta rinugianmi a saritaen ti basbasaenmi kadagiti dadduma a managpabuya. Ngem anian ti pannakaupaymi idi naammuanmi a saan a tunggal maysa ket interesado iti banag a kasla makaparagsak kadakami!
Dua a tawen ti napalabas, ket sabali manen a Saksi ti simmarungkar iti pagtaenganmi idiay Madrid. Naragsakankami a manen a dimngeg iti mensahe ti Pagarian, ket ti Saksi inkarina pay ti agsubli a mangitugot iti patarus ti Biblia a Katoliko tapno makitami a mismo a ti Biblia dagiti Saksi ket saan a naiduma. Di nagbayag, maysa a panagadal ti nairugi, ket saan a nagbayag ti pannakakumbinsirmi a nasarakanmin ti kinapudno. Kalpasan laeng ti nakatawen, nabautisaranen ni Carmen, ket sumagmamano a bulan kalpasanna, indedikarko metten ti biagko ken ni Jehova ken nabautisaranakon.
Mannursuro Met Laengen
Ti panangasaba iti balaybalay ket pudno a karit kadakami. Ay, wen, nairuamkami nga agpabuya iti entablado, ngem ti panagtakder iti sanguanan ti ruangan ken panangpadas a mangirugi iti pannakisarita iti maysa a tao a dikam pay nakitkita ket naiduma a banag. Pulos a dikam naparmek ti nairamuten a kinamanagbabainmi ken ti panagamakmi. Imtuodenmi ti bagbagimi: ‘Kasano ti panagtignay dagiti tattao no makakitada ti dua nga unano iti ruanganda?’ ‘Agbiddutda kadi a mangipagarup kadakami nga agpalpalama?’ Maragsakanak a mangibaga a mammano a mapasamak daytoy.
Pagyamanan iti kinamanangngaasi ken anus dagiti naespirituan a kakabsattayo, naparmekmi dagiti panagamakmi a nagin-inut, ket ti panangasaba nangpunnon iti kaaduan iti tiempomi. Kamaudiananna, ti arapaapko iti kinaubing pimmudnon—Nagbalinak met laengen a mannursuro! Diak isuro dagiti kangrunaan a matematika, grammar, wenno dagiti kapada dayta, no di ket dagiti kangrunaan a bambanag a maipaay iti pananggun-od iti biag nga agnanayon.
Siempre, dagiti tattao ti masansan a masdaaw a makakita kadagiti babassit a tattao iti ruanganda. Iti kasumbangirna, dadduma ti makellaat a makasarak a makasaritakami a kas met kadagiti dadduma a tattao ket agimdengda a naimbag iti mensahemi.
Kankanayon a naragsakkami no makapankami iti balaybalay a kaduami dagiti ingungotenmi a kakabsattayo iti kongregasionmi. Nakaskasdaaw ti panangsuportarda kadakami, uray pay dagiti kakasla saan a napateg a bambanag a kas ti panangkuriring iti batingting ti ruangan—masansan basta dikam magaw-at dayta! Kadagiti dadduma nga okasion, dagiti kakabsat siaayat a tulongandakami nga umuli kadagiti agdan.
Apresiarenmi a naimbag ti naayat a panangaywan iti kongregasion. Ipakitaandakami iti napudno nga asi, saan laeng a ti narabaw a panangngaasi a mamagbalin kadakami a nababbaba. Ni Carmen naaksidente sumagmamano a bulan ti napalabasen, ket marigatan nga umuli iti tugaw. Gapuna no isu ti mangiparang iti palawag iti Teokratiko nga Eskuelaan iti Panagministro, adda ti mangisagpat kenkuana ken mangipatugaw kenkuana iti tugaw. Maayatan dagiti ubbing iti kongregasion kadakami, ngem saan a ti nakas-ang a kinausiuso a masabetmi kadagiti kalkalsada. Dagiti kakabsattayo tratuendakami kas normal a tattao, ket dayta ti pudno a nangtulong kadakami a makarikna a komportable iti kongregasion.
Dagiti panagdandanag maipapan iti masanguananmi, a nangkuykuyog kaniak bayat iti adu a tawtawen ti panagbiagko, napukawen. Ti panagamak iti kinaawan ti umdas a pagbiagmi, no saankaminton a makapagtrabaho, ti nasukatanen iti sigurado a namnama iti nasaysayaat a masanguanan. Adu a tawtawenen a napalabas nagtrabahokami a kankanayon, nga awatenmi ti tunggal kontrata a maitukon kadakami, a kankanayon nga agdandanag maipapan iti masanguanan. Ngem idi naammuanmin ti kinapudno iti Sao ti Dios, rinugianmin a pinabassit ti pannakitulagmi nga agpabuya. Maigiddato iti dayta, nasursuromi ti agbiag nga addaan iti basbassit iti namaterialan a pamay-an.
Uray no saankamin nga agpabpabuya, ti inaldaw a panagbalaybalaymi ti mangtaginayon kadakami nga okupado. Bayat nga agmatmataengankami, kimmaro dagiti pisikal a parparikutmi, ket uray pay ti panaguli kadagiti agdan nagbalinen a kangrunaan a karit. Ngarud, masapul a mangsapulkami ti maysa nga apartment a makimbaba. Iti kastoy a pamay-an saankami nga agpannuray iti kasta unay kadagiti dadduma. Makilangenkami a siwayawaya kadagiti kakabsat ket kanayon nga okupadokami iti trabaho a panangasaba, nga amin dagitoy ti mangtulong kadakami a mangtaginayon iti naragsak nga espiritu.
No sublian a panunoten ti napalabas a 50 a tawtawen wenno nasursurok pay, masmasdaawak pay laeng no kasano a nagbalbaliw ti panagbiagmi iti kasta unay. Ti immuna a tawen ti naiputputong a panagbiagmi ti nangilukat iti dalan iti kinaragsak iti sirko. Nupay no nataltalna itan ti panagbiagmi, ad-adda a makagunggonada bayat ti panangipamaysami ti tiempomi iti panangasaba iti publiko. Agpadpadakami nga agyaman iti kasta unay ken ni Jehova ta pinalubosannakami a makakita iti kinapudno iti Saona, isu a nagdakkelan ti naaramidanna a nangbang-ar iti pannakaseknanmi iti masanguanan. Agyamankami met iti naayat a panangaywan ken ti nabara a naimpusuan a panangsuportar dagiti Nakristianuan a kakabsattayo, isu a nangtulong kadakami a mangibtur iti rigat iti panagbalin a lilliput uray iti tengnga dagiti unano.—Kas insalaysay ni Amparo Sánchez Escríbano.