Dagidiay Nagpipintas a Kristal ti Kofu

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Japan

NAAWISKAYON aya iti kinapintas dagiti kristal nga alahas wenno kinitikitan a kristal? Mabalin a kasta. Ngem kas iti kaaduan kadatayo, nalabit dikay ammo no kasanot’ pannakaaramidda. Maipaay iti ad-adu nga impormasion maipapan itoy, mapantayo idiay Kofu, Japan, maysa a siudad iti makin-amianan a laud iti nalatak a Bantay Fuji. Daytat’ maysa kadagiti kadadakkelan a sentro a managpataud-gameng iti lubong.

Umuna, bisitaentayo ti Lapidary Research Institute, a sadiay dagiti kamkameng ipakaammoda kadatayo dagiti nasarakan ti arkeolohia a mangipamatmat nga idi napalabas a tiempo dagiti mannakigubat a Hapones inusarda dagiti kristal a murdong dagiti panada. Dadduma a murdong ti pana mabalin a mapetsaan pay nga agsubli idi tiempo ni Kristo. Maammuantayo met ti paset dagiti kristal iti relihion. Ti relihion a Shinto agrikrikos kadagiti gagangay a bambanag a kas iti init, bambantay, kaykayo, ken batbato. Aniaman a saan a gagangay ket kandidato a maipaay iti panagdayaw. Gapuna idi nasarakan dagiti naisangsangayan a kristal, dagitoy ti naitalimeng kadagiti lokal a templo.

Bayat ti feudal era wenno tiempo a dagiti mannalon ti inturayan dagiti appo, mammano a magatang wenno mailako dagiti kristal. Ngem idi 1867 nangrugi a nagturay ni Emperador Meiji ket kalpasanna naipatingga ti sistema a panagturay dagiti appo. Babaen itoy a panagbalbaliw, dagiti tattao minasendan ken ilakodan dagiti kristal a siwayawaya. Naipasngay ti industria ti kristal.

Ania dagiti Kristal?

Sumungbat ni Propesor Kenro Tsunoda iti Yamanashi University: “Ti sao a ‘kristal’ mabalin a tukoyenna ti aniaman a solido a sustansia nga padapada, maulit-ulit ti pannakaurnos dagiti atomona. Dagiti briliante, ti arbis ti niebe, ken uray ti gagangay nga asin iti lamisaan ket kasla kristal ti itsurada.”

Sadinot’ naggapuan dagiti kristal. Sumungbat ni Propesor Tsunoda: “Dagiti kristal a quarts naaramidda iti silicon ken oksihena, dagiti dua a kaaduan nga elemento iti rabaw ti daga. Kalpasan ti pannakaparsua ti daga, daytat’ limmammiis, ket timpaw dagiti nalaglag-an a kemikal a material. Bayat a timmangkenda, maysa a naingpis, kasla bato a rabaw ti naporma. Dagiti napudot a granitiko a pasta (magma) ti mangbettak iti daytoy a rabaw. Ti resulta: maysa a bulkan. No dadduma ti pasta tumadol laeng a mangpataud iti bunton iti baba ti rabaw ti daga.” Bayat dagiti adu a siglo, ti agtultuloy a panagpangato ken panaglamiis ti napudot a pasta ti mangpataud iti panaglalaok dagiti apag-isu nga elemento, temperatura, ken dagsen a mangporma kadagiti nalitnaw a kristal a quartz.

“Kasano man ti kadakkelda wenno aniat’ itsurada,” kuna ti propesor, “dagitoy a kristal kanayon nga addaanda iti innem a sikigan. Ti nagalis, daplat a rabawda agsabetda iti anggulo a 60 degrees ket tumirad iti tuktok. Siempre, dagitoy saan a kas iti katangken ti briliante, a maporma iti sidong ti nakarkaro pay a pudot ken dagsen. Ngem ti katangkenda ket pito iti pagrukodan ti katangken a Moh’s, no idilig iti sapiro ken dagiti rubi a siam. Ket mabalin a dadakkelda met.”

Manipud Mineral a Nagbalin nga Alahas

Ni Mr. Momose, makinkukua iti maysa kadagiti dadakkel a pagaramidan idiay Kofu, siaasi nga immanamong a mangipakita kadakami no kasano a maala dagiti kristal iti nakersang pay a pormada ket pagbalinen a napintas nga alahas. “Kadagiti napalabas a tawtawen,” kuna ni Mr. Momose, “kaaduan a kristal a nausar ditoy ti maminas idiay Japan. Agarup 480 tonelada a kristal ti magatang iti tinawen, kaaduanna manipud Brazil, a kadua dagiti dadduma a batbato manipud Africa, Makinlaud nga Alemania, ken Estados Unidos.”

Dagiti batbato mapisipisi babaen iti Carborundum blade, a kas iti pananggerretyo iti tinapay. Kalpasanna maysa a kapatas ti mangiyuged iti bato ti lugar a pangputedanna iti tunggal alahas. Tapno nalaka ti panangputed, ti artesano ipigketna ti bato iti atiddog a bislak. Kalpasanna babaen ti panagtugawna iti lamisaan a paggilingan, sisisigo a garugadenna dagiti parupana babaen iti ima. Mabalin a tabasenna nga oval, briliante, esmeralda, wenno dadduma pay a napipintas a tabas. Sumaganad maliha dagiti bato iti agrikrikos a lamisaan. Tunggal bato ket mapagbalin nga alahas!

Ti kinapateg ken kinapintas ad-adda pay a mapasudi no dagitoy a batbato ket isaad ti alahero iti napintas a pakaisaadan. Simmarungkarkami iti lokal nga alahero ket nakitami dagiti rumimat a mabuya a batbato. Nadlawmi nga adu unay a nagduduma a bambanag ti mabalin a maaramid kadagiti kristal: dagiti broaches, cufflinks, pandag ti papel, tie tacks, pendant. Ket iti diding adda dagiti makaawis a ladawan ti Bantay Fuji, dagiti agduduma a kolor a tumatayab, ken ti nalatak a karpa iti Japan.

Dagiti alahero usarenda ti balitok, platinum, puraw a balitok, wenno pirak iti di agpatpatingga a pamay-an a mangisaad iti gagangay a kinapintas dagiti batbato. Ket ti panangilaok kadagiti kristal kadagiti napapateg a batbato, a kas kadagiti briliante, ad-adda pay a parang-ayenna ti kinatan-okda ken kinapategda. Ngem dagiti babassiusit a quartz a kristal iti saan unay a napintas a nakaisaadan ket agserserbin a kas pagpusiposan dagiti relo, telebision, radio, ken dadduma pay nga elektroniko nga alikamen. Ket siasino ti makaammo no ania ti masarakanto a pakausaranda iti masanguanan? Kabayatanna, nupay kasta, kontentotayo a mangmatmat a buyogen iti pannakaawis iti rumimat a kinapintasda.

[Picture Credit Lines iti panid 23]

Yamanashi Jewelry Museum

The Shakado Museum of Jomon Culture