Ti Napintas a Kimono—Makalasatto Aya?

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Japan

ESPESIAL ita nga aldaw para ken ni agtutubo a Kyoko. Damonat’ mangisuot iti baro a kimono a seda. Daytat’ kolor de rosas nga addaan narangrang a nalabaga a disenio ti sabsabong.

Ti nagayad nga imana, a maawagan furisode, gistay umabot iti tupina. Napunggos ti buokna, a nakabitan iti nalabaga a laso a bumagay iti kimonona. Bayat a magmagna a buyogen ti kinaimnas iti naburdaan a zorina wenno sandalias, isut’ ladawan ti kinaimnas.

“Ti panagusar ti kimono pagbalasangennak,” kuna ni Kyoko. Ket, pudno nga isut’ papintasenna.

Ti Nasional a Kawes

Ti kimono isut’ nasional a kawes ti Japan agpadpada para iti lallaki ken babbai. Ti sao basta kaipapanannat’ “maisuot a bambanag.”

Para kadagiti Hapones, nupay kasta, ti kimono saan laeng a basta napintas a kawes. Irepresentarnat’ wagas ti panagbiag, paset ti kulturada. Mairaman kadagiti tradisional nga arte ti panagurnos ti sabsabong ken seremonia ti tsa, ti panagusar ti kimono maikuna a naisinggalut kadagiti kalidad a kinapintas, ayat, panagraem, ken kinatunos iti inaldaw a panagbiag.

Ti kimono ket nakipet. Nagalutan a siiirut iti siket iti maysa nga akaba, natibker a laso a maawagan obi. Dagiti imana, nupay kasta, ket nalawa ken napusek, a maiyasping iti sangaparis a payak no maiyunnat dagiti takkiag. Ti kawes a mismo ket akikid ken nagayad, a danonennat’ palay-palay, ken awan dagiti riyangna. Di pakasdaawan a magna dagiti babbai a nakaim-imnas no nakakimonoda!

Ti kolor ken disenio ti kimono kadawyan a maikeddengda babaen ti edad dagiti babbai nga agus-usar kadakuada. Dagiti narangrang a kolor, naranga a disenio, ken dagiti nagagayad nga ima maibagayda iti kinaregta dagiti agtutubo a babbai. Bayat a bumaketda, mabalin nga ikuladada ti material sadanto tinaan manen tapno ibagay iti edadda. Dagiti babbai nga agedad iti nasurok a 20 wenno 30 kadawyan nga agkawesdat’ kimono a nakusnaw ti kolorna nga addaan pino a disenio. Kadagiti bakbaket a naasawaan, dagiti nangisit a kimono nga addaan bumagay nga obi ken de kolor a disenio iti palda ket maibagayda unay.

Nupay no mammanon ti inaldaw nga agusar iti kimono, iti tunggal tawen adda dagiti okasion a sumagmamanot’ mangiruar kadagita. Maysa kadagitoy isut’ maika-15 ti Enero, a maawagan kas Seijin no Hi, wenno Aldaw dagiti Nataengan, para kadagidiay ag-20 ti edadda iti dayta a tawen. Dagiti panagraduar ken Shogatsu, wenno Aldaw ti Baro a Tawen, okasionda pay a pangusaran dagiti dadduma iti kimono. Wen, dagiti babbai iti intero a lubong maragsakanda a maaddaan iti okasion a daytat’ pagkawesanda a nalaing!

Dagiti pormal nga okasion, kas kadagiti paboda ken pamumpon makitaanda met kadagiti maiyanatup a kimono. Kadagiti sabali pay nga okasion agusar met no dadduma dagiti lallaki iti kimono nga addaan tallo-kakapat ti kaatiddogna a kagay a maawagan haori. Ti kimono ti lalaki ket kadawyan a naemma, nalidem ti kolorna, a kas iti kolor-dapo, asul wenno moreno. Kas pormal a kawes, maysa a naisina a palda, a maawagan hakama, ti maibado a kadua ti haori.

Maiyam-ammo kadagiti ubbing ti kimono iti shichi-go-san (pito-lima-tallo) a piesta iti Nobiembre. Iti daytoy nga aldaw, makita dagiti ubbing a lallaki ken babbai nga agtawen iti pito, lima wenno tallo a nakawesan kadagiti damo a kimonoda. Nalabaga ti kangrunaan a kolor, ngem ti aglawlawna mabalin nga asul wenno purpura, nga addaan kadawyan a disenio ti sabsabong, tumatayab, nakulpi nga abaniko, wenno tambor dagiti Hapones. Kitaem daydiay bassit nga ubing nga agsalsala iti zorina, a makariknat’ kina-elegante iti nabuddak nga asul ken puraw-uritna a hakama ken bumagay a haori. Sigurado isut’ mas komportable idi kalman iti pantalonna, T-shirt, ken sapatosna! Ngem no makitanan dagiti retratona idiay shichi-go-san kalpasanna, maragsakanto unay!

Siempre, nupay dadduma a tao piliendat’ agkawes iti kimono kadagiti okasion a bigbigenda nga espesial, daytoy ket saan nga inkapilitan. Gaput’ pammati, wenno konsiensiada, pilien ti dadduma a tattao ti di mangpadayaw kadagita nga ‘espesial nga okasion’ ket agkawesda iti bigbigenda a maiyanatup iti panangmatmatda.

Panangikawes iti Kimono

Kayatyo kadi nga ipadas ti maysa? Saan a nalaka a kas mabalin nga ipagarup ti dadduma. Rugiantayo iti atiddog a masukotan a bado a maawagan nagajuban. Masapul nga umisot’ pannakaiplastarna, ta no saan, dinto umisot’ panagplastar ti kimono. Ti rumutap a kuelio daytoy a kawes ket natibker ket ipuestona ti makingngato a paset ti kimono. Siguraduen a ti kuelio ket adayo a nalaing iti tengnged iti likudan.

No maysakay a babai iti Lumaud, mabalin nga iserrayo ti sango ti bado a ti kanawan maiparabaw iti kanigid a kas ti aramidenyo iti blusa wenno kagayyo. “Saan! Saan!” impukkaw ti gayyemmi a Hapones. “Ditoy, dagiti laeng bangkay ti mabungon manipud kanawan nga agpakattigid.” Isu a bungonem ti nagajuban mo a ti kannigid maiparabaw iti kannawan, ket ipuestom dayta iti lugarna babaen iti akikid a laso.

Ita nakasaganakan maipaay iti mismo a kimono. Pagarupmo kadi a nabayag unay? “Awan problema,” kunat’ gayyemmi, “mangrugrugitay pay laeng.” Ibungonmo ti kimono iti bagim—laglagipem, ti kannigid maiparabaw iti kannawan—sa galutam iti laso. Ita ibagaymo ti kaatiddogna babaen ti panangguyodmo iti sobra a material iti ngato ti laso agingga a ti gayadanna din sumaringgayad iti datar. Ideretsom ti kuelio ket palanasem ti akingngato a paset ti kawes. Bay-am a ti sobra a material agbitin a siuurnos ket galutam dayta iti sabali pay a laso.

Ita dumtengtayon iti karigatan a pasetna—ti obi. Naaramid manipud natibker a material, agarup 30 sentimetro ti kaakabana, ken 4 a metro ti kaatiddogna, ket adda ginasut a pamay-an a panangigalut iti laso iti likudan. Ti panangikabil iti dayta nga awan katulongam ket maysa a karit, ngem ti gayyemmi a Hapones ket maragsakan a tumulong. Tunggal addang ti panangurnos iti obi kasapulannat’ maysa a kordon wenno laso tapno pangtengngel iti dayta. Daydiay kaudian a mangtengngel iti laso iti puestona ket naigalut a siuurnos iti sango.

Bueno, aniat’ rikna ti damdamo a nakakawes iti kimono? ‘Pudno nga elegante, ngem nakipet unay tapno makapaggaraw,’ sigurado a kunaenyo.

Ti Material ken Abelna

Ti kangrunaan a kanayon a matarigagayan a material para iti kimono ket puro a seda. Daytat’ di maartapan iti lamuyotna, sileng ken kinalagdana. Dagiti nagduduma a distrito mabigbigda gaput’ partikular a panagabelda ken ti wagas a panagtinada.

Kas ehemplo, iti isla ti Amami-Ō-Shima, iti abagatan ti Kyushu, maysa a naisalsalumina a wagas ti panagtina, nga agusar ti uklap ti kayo a techi ken ti pitak iti isla a nabaknang iti iron, ti inawagan ti gobierno a “National Intangible Cultural Asset.”

Maysa a wagas, a naawagan Bingata, naggaput’ isla ti Okinawa. Ti Bin kaiyulogannat’ nalabaga, ngem adu a sabali a narangrang a kolor ti nainayon iti disenio dagiti sabsabong, tumatayab, karayan, ken kaykayo. Ti Kyoto, a kadaanan a kabisera ti Japan, nalatak met gaput’ materialna iti kimono.

Nupay ti panagabel kaaduanna a maar-aramid babaen kadagiti makina kadagitoy nga aldaw, dagiti tapisera a disenio naaramidda pay laeng babaen iti ima. Kalpasan a maiburda ti disenio iti material, maikabil dagiti kolor babaen iti ima buyogen ti adu a panagannad tapno mabukel ti nagpintas a pintura. Mabalin a mainayon ti balitok wenno pirak nga arkos, ket dadduma a paset ti disenio kasapulannat’ panangborda babaen iti ima. Ti resulta ket pudno nga aramid ti arte.

Agbaliwbaliw a Tiempo

Nupay kasta, kadagiti nabiit pay a tawen, kimmapuy ti panagtarigagay kadagiti kimono. Ti surbey nga insayangkat ti Yomiuri a pagiwarnak ipakitana a nupay 64 porsiento kadagidiay napagsaludsodan agusardat’ kimono iti Aldaw ti Baro a Tawen, 3 porsiento lat’ nangpili a mangusar a kas regular a kawes. Mangipakita met iti ikakapuy isut’ retrato iti pagiwarnak a mangipakpakita kadagiti trabahador a “mangdaddadael iti makina a nausar a pangabel iti nasudi a seda a materiales gapu ta ti panagkasapulan iti kimono ket nagkaron ti bimmabaanna.”

Apay a bimmaba? Iti pasetna daytat’ gapu iti kinalatak ken kinakumbiniente dagiti kawes nga estilo-Lumaud ken adda met pasetna ti nakaro a kinangina dagiti nasayaat ti kalidadna a seda a kimono. Kadawyanna, mabalin nga aggataddat’ kagudua a milion a yen (agarup ($2,000, E.U.), a ti tumerno nga obi agarup kaguduat’ nginana. Inayonyo iti daytoy ti gatad ti zori, tabi (ti maymaysat’ ramayna a medias a mausar a kadua ti zori), pitaka, ken dagiti arkos ti buok, ket makitayo no apay a pudno a naluho ti panagusar iti seda a kimono.

Dadduma a pamilia irugidat’ agurnong no maiyanak ti ubing a babai tapno isut’ maaddaanto iti pudno a nasudi a kimono inton agbalasang. Ket ti kasta a kimono masansan a tawiden ti agsasaruno a kaputotan.

Ngem adda pay maysa a banag. Ni Norio Yamanaka, a tsirman iti Sodo Kimono Academy, kinunana: “Okupado unay ti inaldaw a panagbiagmi. . . . Dagiti Hapones, nangnangruna dagiti lallaki, okupadoda unay iti panagsapul iti pagbiag kadagidi aldaw kapasan ti gubat. Okupadoda unay tapno maaddaan kadagiti kimono.” Ti napartak panagandarna a moderno a kagimongan ibatianna idat’ bassit a gundaway para kadagita a tradision nga imbati dagiti inapoda.

No ti napintas a kimono malasatannanto dagiti panangpilit ti moderno-aldaw a kagimongan, panawen lat’ makaibaga. Ngem daytoy adut’ kolorna a nasional a kawes ti Japan pudno a dakkel ti naitulongna iti makaay-ayo a nagduduma nga estilo ti kawes a masarakan iti aglikmut ti lubong.