Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Aniat’ Aramidek Tapno Raemendak Dagiti Sabsabali?

“No dadduma no rugiam ti makisarita iti maysa a nataengan, kaslaka makisasao iti pader.”—Paul.

“Marurodak no saandaka a pagtalkan dagiti nataengan.”—Matt.

“Dagiti dadakkelko no saandak nga ikaskaso, agin-iimdengda, ngem saan met. Saoka a sao ngem no damagem, ‘Nangngegdak kadi?’ isungbatda, ‘Wen, wen.’ Kinaagpaysuanna saanda met ket ammo no aniat’ imbagam.”—Paula.

PANAGRAEM—apay a nagrigat nga allukoyen dagiti sabsabali a tratuendaka buyogen ti uray bassit man la koma a panagraem? Kayatmo a denggendaka, asikasuendaka. Isu a no dagiti nataengan—nangruna dagiti nagannakmo—ken kapatadam didaka ikankano, dida ikabkabilangan ti riknam, makisaritada kenka a kunamman la no nengnengka, wenno ipalagipda ti posisionmo, makasair la ketdi dayta.

Kadawyan laeng ti panagtarigagay a raemendaka dagiti sabsabali. Iparegget a mismo ti Biblia kadatayo a “saraken ti parabur ken naimbag a pannakaawat iti imatang ti Dios ken ti tao.” (Proverbio 3:4) Kasta idi dagiti nadiosan nga agtutubo idi tiempo ti Biblia. Kas pangarigan, naaddaan pribilehio ti agtutubo a lalaki a managan Timoteo a nakikadkadua ken apostol Pablo iti panagdaliasatna kas misionero. Apay? Isu “naimbag ti damagna kadagiti kakabsat,” nagun-odanna ti panagraemda. (Aramid 16:1, 2) Ket adda met dita ni Jesus a mismo, isu a kas maysa nga agtutubo “dimmakkel iti kinasirib ken kinatayag, ken ti anamong iti Dios ken kadagiti tao.”—Lucas 2:52.

Pudno, saan a dakayo ni Jesus. Ket ti pananggun-od iti panagraem dagiti sabsabali saan a nalaka no ubingkayo pay. Maysa a rason, inaig ti Biblia ti kinaagtutubo iti ‘kinanengneng’ ken di maigawid a pigsa; ti pannakaammo ken sirib rumang-ay bayat ti panagmataengan. (Proverbio 1:4; 20:29; Job 32:6, 7) Kaaduanna, ngarud, ti panagraem nga ipaay dagiti tao kadagiti agtutubo ket saan nga agpada iti ipaayda kadagiti nataengan. Panangidumduma? Nalabit. Ngem maysa dayta a kinapudno iti biag a nasken a pakibagayanyo. Maysa pay, adu nga agtutubo ti dakes ti pakasarsaritaanda. Kas banagna, ipato dagiti dadduma a nataengan nga amin nga agtutubo ket “nasubeg,” “iresponsable,” wenno “aguuyong.”

Kadagiti dadduma a dagdaga, ti kultura, tradision, ken napartak a sosial a panagbalbaliw pinadakkelna ti di pagkinnaawatan dagiti agtutubo ken nataengan. Idiay Africa, kas pangarigan, adu nga agtutubo ti addaan nangatngato nga adal ngem dagiti dadakkelda. Kasta met, mabalin a kanayonda a makisuppiat kadagiti natataengan nga iwanwanwan dagiti nakaugalian a pagalagadan. Masansan a masimron dagiti nataengan iti ibilangda a kinaawan respeto wenno kinasubeg pay ketdi dagiti agtutubo.

Aniaman ti kasasaadyo, pudno a kasapulan ti panagregget tapno magun-odanyo ti panagraem dagiti sabsabali. Ngem maaramid dayta.

Banag a Teggeden

Umuna, bigbigenyo a ti panagraem ket saan a maysa a banag a maipaay kadakayo gapu laeng ta tarigagayanyo dayta, ket saanyo met a mapilit ti maysa a raemennakayo. Ti panagraem ket maysa a banag a magun-odanyo babaen ti panagregget. Idi panawen ti Biblia ti lalaki a ni Job ket mapagraraeman unay iti kagimonganna. “Winayaandak dagiti agtutubo a lallaki apaman a nakitadak,” kinuna ni Job, “ket timmakder dagiti lallakay a mangipakita iti panagraemda kaniak.” Nupay kasta, nalawag a tinegged ni Job ti kasta a panagraem. “Nasayaat idi ti pakasarsaritaak kadagiti amin a makakita ken makangngeg iti maipapan kadagiti aramidko,” inlawlawag ni Job. Wen, ni Job nataginayonna ti nasayaat a pakasarsaritaan gapu iti nalinteg a kababalinna.—Job 29:7-17, Today’s English Version.

Ania a kita a pakasarsaritaan ti naibanagyo maipaay iti bagiyo? Inyaplikaryo kadin ti balakad a naited ken Timoteo? “Awan koma ti pakaumsian ti kinaubingmo,” kuna ni Pablo. “No di ket, sika koma ti ulidan kadagiti namati, iti sao, iti panagbiag, iti ayat, iti pammati, iti kinadalus.” (1 Timoteo 4:12) Mabalinyo met ti agbalin nga ulidan a maikari iti panagraem. Ti panagadal iti Sao ti Dios matulongannakayo a mangaramid iti dayta. Kinuna ti salmista: “O anian a panangayatko iti lintegmo! . . . Ad-adda ti pannakaawatko ngem amin dagiti mannursuro kaniak; ta dagiti pangpaneknekmo isuda ti utobek. Ad-adda ti maawatko ngem kadagiti lallakay, gapu ta sinalimetmetak dagiti al-alagadem.”—Salmo 119:97, 99, 100.

Pagraemandakayo la ketdi dagiti pada a Kristiano no patanorenyo ti kasta a naespirituan a pannakaawat. Paliiwenyo, nupay kasta, a nasken met a ‘salimetmetanyo,’ wenno alagadenyo, ti balakad ti Biblia. Impapuso ti maysa nga agtutubo nga Africano a managan Charles ti bilin ti Biblia a “mangaramid kadagiti ad-adalan” ket nagbalin nga amin-tiempo nga ebanghelisador idi agtawen iti 16 ket agserserbi itan iti sanga nga opisina ti Watch Tower Society. (Mateo 28:19, 20) Babaen ti matalek nga ulidanna iti panagsao nagun-odanna ti panagraem dagiti sabsabali kenkuana ken nagbanag iti nalaos a personal a ragsak. Kunana: “Makaay-ayo ti biag iti daytoy a serbisio. Pudno a pinabilegnak ti pannakipagtrabaho a sisisinged kadagiti nadiosan a lallaki nga aduan kapadasan. Daytat’ rag-o a di maartapan.”

No Kasano a Magun-odan ti Panagraem

Sabali pay a pamay-an tapno magun-odan ti panagraem isut’ panagbalin nga ulidan iti kababalin. Ni Salome, maysa nga agtutubo a Saksi nga Africana, ket maysa kadagiti Saksi ni Jehova ket kinunana maipapan iti kinaagtutubona: “Diak timmulad iti kaaduan. Imbes ketdi, kanayon a pinagreggetak nga intandudo dagiti Nakristianuan a prinsipio. Inkagumaak ti agbalin a natakneng, nadayaw, ken managraem kadagiti sabsabali—uray kadagiti babassit nga ubbing.” Pudno mabalin nga uyawendakayo wenno angawendakayo gapu ta naidumakayo. (1 Pedro 4:14) Ngem, kas iti kaso ni Salome, masansan a di maliklikan dagiti sabsabali a raemendakayo gapu iti dayta.

Imutektekanyo met, a pinagreggetan ni Salome nga agbalin a managraem kadagiti sabsabali. Ti panagraem masubadan iti panagraem. Gapuna, kuna ti Roma 12:10: “No maipapan iti panagpipinnadayaw ipangpangrunayo ti sabali.” Ti panagulbod ken panangballikug iti kinapudno, di naasi a panangrabak, a pagbalinen dagiti sabsabali a pagkakatawaan, panagbalin a naturay wenno napangas—dagitoy ket saan a panangpadayaw kadagiti sabsabali. Iti kamaudiananna, dadaelenda ti panagraem dagiti sabsabali kadakayo.

Nangnangruna a nasken nga ipakitatayo ti pammadayaw ken panagraem kadagidiay addaan autoridad. (1 Pedro 2:17) Kas pangarigan, kinuna naminsan ti maysa a pannakabagi ti linteg: “Dagiti ubbing ita karkarna nga ibagada, ‘Apo.’” Kasanot’ panangtratoyo kadagidiay addaan autoridad—dagiti mannursuro, opisial ti polis, agaywan ti eskuelaan? No pagaammodakayo a managraem kadagiti tao nga addan autoridad, mabalin a dagita a tao tratuendakayo a buyogen ti panagraem.—Idiligyo ti Mateo 7:2.

Panagraem Kadagiti Nataengan

Kadagiti dadduma a kultura addada nakaugalianen a pagalagadan ti urbanidad a mainanama a suroten ti agtutubo. Idiay Ghana, kas pangarigan, kasuron dagiti nataengan no ti maysa nga ubing nakabulsa dagiti imana wenno ti kannigid nga imana ti ikompasna bayat a makisarsarita kadakuada. Mabalin a matmatan dagiti taga Laud dagiti kasta nga urbanidad kas naisangsangayan wenno ud-udong uray kadagiti dadduma nga Africano nga agtutubo, ngem saan a dakes dagita kadagiti Kristiano. Kinapudnona, iparegta ti Biblia kadatayo a liklikan ti panangsair kadagiti sabsabali.—2 Corinto 6:3.

Kuna ti maysa a kadawyan a pagsasao idiay Ghana: “Mabalin a paruaren ti ubing dagiti biroroko manipud balayda ngem saan a dagiti pagong.” Iti sabali a pannao, adda dagiti akem a manamnama nga agpaay laeng kadagiti nataengan, saan a kadagiti agtutubo. Mabalin a daytoy ket kasla di nainkalintegan ken mangpababa kadakayo. Ngem ti komontra iti lokal a kultura babaen ti panangagaw iti autoridad dagiti nataengan masansan a maibilang kas nakuspag. Ad-adda a magun-odanyo ti panagraem dagiti sabsabali no bigbigenyo ti nababbaba a saadyo ken suruenyo ti makibagay iti dayta.

Kunaen ti Biblia idiay Levitico 19:32: “Tumakderkanto iti sango ti ubanan nga ulo, ket dayawemto ti langa ti lakay, ket agbutengka iti Diosmo. Siak ni Jehova.” No agluglugankayo iti transportasion publiko, situtulokkayo aya a mangipaay iti tugawyo kadagiti nataenganen? No makipatpatangkayo, naannad aya ti panagsasaoyo? Umimdengkayo aya a sidadayaw?

Pananggun-od iti Panagraem Gapu iti Pammatiyo

Ngem, no ngay didakay pagraeman dagiti sabsabali gapu iti narelihiusuan a pammatiyo? Kas pangarigan, dagiti agtutubo a Saksi ni Jehova masansan a piliten ida dagiti mannursuro wenno kapatadanda a makipaset kadagiti patriotiko a seremonia ken narelihiusuan nga ar-aramid a maikontra kadagiti prinsipio ti Biblia. Gapu ta saanda a maawatan no apay a salimetmetan dagiti Saksi dagita a natibker a takder, mabalin a laisen dagiti sabsabali ti pammatida. Mabalin a mairurumen pay ketdi dagiti agtutubo a Saksi.

Usigenyo, nupay kasta, no kasano ti panagtignay ti maysa nga Africano nga agtutubo nga awagantayo iti Kwasi. “Diak pulos limmangan iti klase,” ilawlawagna, “ken sinuportarak dagiti aktibidades a di maisalungasing iti konsiensiak. Napatpateg pay, inlawlawagko ti takderko kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova nanipud idi rugina pay laeng.” Gapu iti kinamapagpiaran, kinatakneng, ken natibker a prinsipio ni Kwasi isut’ kaay-ayo agpadpada dagiti mannursuro ken estudiante. Kinunana pay: “No dadduma nasken nga ilawlawagko ti takderko—naminsan iti prinsipal ken iti intero a kamengna—ngem kanayon a rinaemda dagiti panangmatmatko.”

Wen, agtignaykayo iti wagas a mangallukoy kadagiti sabsabali a mangipakita iti panagraem kadakayo. Buyogen ti di panangipilit iti pammatiyo kadagiti sabsabali, “madadaankayo a sumungbat iti isuamin a mangintuodto kadakayo ti gapu ti inanama nga adda kadakayo; ngem sipapakumbaba ken sidadayaw.” (1 Pedro 3:15) Liklikanyo ti naalas a kababalin tapno ‘saan a matabbaawan ti sao ti Dios.’ (Tito 2:5) Ramanen dayta ti panangliklik iti nakadidillaw nga estilo ti panagkawkawes ken panaglanglanga ken panangtulad iti managwaywayas wenno managalsa a kababalin.

Siempre, paregtaennakayo ti Biblia nga ‘agrag-o iti kinaagtutubom,’ ket awan ti manginanama nga agtignaykayo a kas maysa a 50-años. (Eclesiastes 11:9) Ngem babaen ti panagbalinyo nga ulidan iti panagsaoyo ken kababalinyo, magun-odanyo ti panagraem ken panagtalek dagiti sabsabali.

[Ladawan iti panid 20]

Ti panangawit iti awit ti nataengan ket sigurado a pamay-an a manggun-odan ti panagraem