Akee—Nasional a Putahe ti Jamaica
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! ITI JAMAICA
AGSAPA ti Domingo dayta iti Caribbean a puro ti Jamaica. “Naidasaren ti almusar,” impakaammo ti naragsak a nangsangaili iti ganggannaet a bisitana.
“Makitak a binatil nga itlog ti pagalmusarantayo,” kuna ti bisita.
“Saan,” kuna ti agtagibalay, “dayta ti akee ken bugguong nga ikan. Ramanam.”
“Naimas,” simmungbat ti bisitana. “Ngem talaga a kasla binatil nga itlog! Ania ti akee? Prutas wenno nateng?”
“Nabayagen dayta a saludsod,” kuna ti agtagibalay. “Iti pagtaraknan ti mulmula, ti akee maibilang a prutas, ngem iti lamisaan a panganan, ibilang dayta ti adu a kas nateng.”
Saritaenmi kadakayo ti ad-adu pay maipapan iti akee.
Maipatpateg a Kayo
Naggapu idiay West Africa ti kayo nga akee. Sigun iti libro ni Olive Senior nga A-Z of Jamaican Heritage, nakagteng dagiti immuna a mulmula idiay Jamaica idi nagatangda iti maysa a kapitan ti barko nga agibibiahe kadagiti tagabo idi maika-18 a siglo. Patien ti dadduma a naggapu ti nagan nga akee iti sao nga ankye iti pagsasao a Twi ti Ghana.
Dadakkel a kayo dagiti akee, nga agtayag ti agingga iti agarup 15 metro. Masarakanda iti isuamin a Jamaica, ket kanen ti isuamin a klase ti tattao ti bungada. Ti putahe a naisagana babaen iti akee ti pagay-ayatda nga awagan a nasional a putahe ti Jamaica. Kadawyan a malaokan ti akee iti nagatang iti ballasiw-taaw a bugguong a bakalaw a maikadua iti sarsa a naaramid iti sibuyas, pimienta, ken dadduma pay a rekado. No awan ti bugguong a bakalaw, makan ti akee a kadua ti dadduma nga ikan wenno karne wenno solona.
Berde ti kolor ti naganus pay a bunga ti kayo nga akee, ngem no natangkenanen agbaliw a nasudi a nalabaga ti kolorna. No natangkenanen, agbukar ti bunga ket mabalinen a purosen. No agbukaren ti bunga, agparang ti tallo a lasag, a tunggal maysa ti addaan iti nangisit a bukel a nakakonektar iti tuktokna. Ti krema ti kolorna a lasag kinapudnona isu ti paset a kanen kalpasan a maikkat dagiti nangisit a bukbukel ken ti lumabaga a substansia iti tengnga dagiti lasag.
No Kaano a Pagpeggadan
Sagpaminsan adda mapasamak a pannakasabidong gapu iti taraon—nangnangruna kadagiti ubbing—a mainaig iti pannangan iti akee. Intudo dagiti imbestigasion a ti pannangan kadagiti naganus a bunga ti makagapu. Pinatalgedan ti panagsirarak a sakbay nga agbukar ti bunga, aglaon dayta iti hypoglycin, maysa nga amino acid.
Natakuatan dagiti biokemiko a biangan ti hypoglycin ti pannakarunaw dagiti taba. Daytoy pataudenna ti pannakaurnong dagiti nadumaduma a short chain acids, a mamataud iti panagtuglep ken pannakapukaw ti puot. Lapdan met ti hypoglycin ti pannakapataud ti glucose iti dara, a nasken iti metabolismo.
Ipamatmat dagiti takuat a marunaw ti hypoglycin kadagiti akee no maluto ti saan a nagbukar a bungbunga. Ngarud, masapul a maibelleng ti danum a nakalingtaan ti akee ket rumbeng a saan a mausar a pagluto iti aniaman a sabali a taraon. Masansan a mangipaay ti Departamento ti Salun-at ti Publiko kadagiti pakdaar maipapan iti peggad ti pannangan wenno panagluto kadagiti naganus nga akee.
Kuna ti kaaduan a makagusto iti akee a kinnanda daytan iti intero a panagbiagda ket pulos a dida pay nagsagaba kadagiti makadangran nga epekto. Isu a dadduma ti mangilibak a mabalin a napeggad ti akee.
Kumarkaro ti Kinalatakna
Nupay adda ti sagpaminsan a damag ti pannakasabidong, kumarkaro ti kinalatak ti akee ken ti bugguong nga ikan kas taraon dagiti taga Jamaica. Kaskasdi, mabalin nga agpatingganton ti panagparis, bayat ti panagngina iti kasta unay ti presio ti magatang a bakalaw kadagiti kallabes a tawen. Ngem maisagana ti akee a kadua ti dadduma nga ikan ken karne, isu a nalabit saanto nga isardeng ti kaaduan a tattao daytoy nasional a putahe ti Jamaica.
No natignay ti interesyo iti akee, saan a masapul a bumisitakayo ditoy tapno maramanan dayta agsipud ta nagbalinen a nalatak a tagilako iti ballasiw taaw. Wen, mailata ti akee ken maipatulod iti dadduma a pagilian, nangnangruna kadagiti daga nga inakaran ti adu a taga Jamaica. Gapuna, no makakitakayo iti nailata nga akee iti pagilianyo wenno bumisitakayo iti Jamaica, padasenyo ti mangan iti akee ken bugguong nga ikan. Asino ti makaammo? Mabalin a pagay-ayatyo met ti naisangsangayan a ramanna!
[Ladawan iti panid 15]
Bunga ti kayo nga akee