Panagsikor—Ti “In-inut a Mangsabidong”
“Mangngegmi a sangkakuna dagiti tattao, ‘Dika ipalubos a masikoranka agingga nga agsakitka.’ Nalabit saanda a mabigbig nga adda pudno a pakainaigan dayta iti panagbiag.”—Dr. David Felten.
ADDAN umdas a rason a masiksikoran unay ni Jill, balasang nga ina, nga addaan iti maysa a tin-edyer a baro, bumasbassiten a deposito iti banko, ken di nasayaat a relasion kadagiti nagannak kenkuana. Kalpasanna, di ninamnama a rimsua ti nagatel, nasaniit a supotsupot iti takiagna. Pinadasna dagiti antibiotiko, cortisone cream, ken dagiti antihistamine, ngem awan kadagitoy ti nakatulong. Imbes ketdi, nagsupotsupot ti intero a bagi ni Jill, agraman ti rupana. Literal a daddadaelen ti panagsikor ti kudilna.
Naibaon ni Jill iti dermatology clinic a mangsukimat iti emosional a kasasaad dagiti pasientena. “Padasenmi nga ammuen no ania ti mapaspasamak iti biagda,” kuna ni Dr. Thomas Gragg, ti kadua ti nangibangon iti klinika. Masansan a matakkuatanna a malaksid iti pannakaagas, dagiti tattao nga addaan narigat a maimbagan a sakit ti kudil masapulda ti tulong a mangdaer iti panagsikor. “Nalaka laeng nga ibaga a ti panagriknam wenno panagtignaymo pataudenna ti sakit ti kudil,” kuna ni Dr. Gragg. “Ngem mabalin a kunaenmi a ti emosion ti maysa dakkel ti pasetna kadagiti sakit ti kudil, ket saantay koma a kanayon a mangireseta kadagiti steroid cream a ditay met tulongan ti tao a mangdaer iti pakasikoran iti biagna.”
Ammo ni Jill a ti panangsursurona a mangdaer iti panagsikor literal nga inispalna ti kudilna. “Makapungtotak pay laeng,” kunana, “ngem saanen a kas idi ti itsura ti kudilko.” Naisangsangayan a kaso? Saan. Patien ti adu a doktor a ti panagsikor masansan a pakaigapuan iti adu a kita ti sakit ti kudil, agraman ti urticaria, psoriasis, acne, ken eczema. Ngem saan laeng a ti kudilmo ti apektaran ti panagsikor.
Ti Panagsikor ken ti Sistema a Panglabanmo iti Sakit
Ipakita ti agdama a panagsirarak a ti panagsikor lapdanna ti sistema a panglabanmo iti sakit, a nalabit mangisarang kenka kadagiti adu a makaakar a sakit. “Saanka nga agsakit gapu iti panagsikor,” kuna ti mangad-adal kadagiti mikrobio a ni Ronald Glaser. “Ngem mabalin nga agsakitka gapu iti aramidenna iti sistema a panglabanmo iti sakit.” Talaga nga adda makapnek a pammaneknek a ti panagsikor ket mainaig iti panateng, trangkaso, ken herpes. Nupay kanayontayo a maisarang kadagita a mikrobio, ti sistema a panglabantayo iti sakit gagangay a labananna ida. Ngem kunaen ti dadduma nga eksperto a no madanagan ti maysa a tao, kumapuy dagitoy a pangdepensa.
Dagiti nairaman a mekanismo ti biag saan pay a naan-anay a maawatan, ngem kuna ti dadduma a dagiti hormone a mamagtignay kenka no masikoranka mabalin a lapdanda ti pananglabanmo iti sakit bayat ti iyaaduda iti dara. Gagangay a di pakadanagan daytoy, ta dagitoy a hormone temporario laeng ti panagandarda. Nupay kasta, kunaen ti dadduma a no kanayon a masikoran unay ti maysa a tao, mabalin a saanen nga epektibo ti sistema a panglabanna iti sakit agingga a nalakan nga agsakit.
Daytoy ti mabalin a mangilawlawag no apay a dagiti doktor a taga Canada pattapattaenda nga agarup 50 agingga iti 70 a porsiento kadagiti agpakonsulta kadakuada ti addaan parikut a mainaig iti panagsikor, a gagangay a mangiraman iti sakit ti ulo, di pannakaturturog, bannog, ken dagiti sakit ti bituka ken bagis. Idiay Estados Unidos, napattapatta a ti bilang ket adda iti baet ti 75 ken 90 porsiento. Kuna ni Dr. Jean King a saan nga aglablabes no kunaenna: “Ti nakaro a panagsikor ket kas iti in-inut a mangsabidong.”
Saan a Kakaisuna a Pakaigapuan ti Sakit Wenno Saan a Kakaisuna a Solusion
Nupay adu dagiti naibagan nga immuna, saan pay a masigurado dagiti sientipiko a ti panagsikor laeng ket umdasen a pakaigapuan ti panagsakit ti maysa a tao. Gapuna, di masinunuo no tunggal maysa a masikoran, uray pay ti kakaruanen, ket agsakitto. Maisupadi iti dayta, di maikuna a ti saan a panagsikor mangipanamnama iti naimbag a salun-at, wenno saan met a nainsiriban ti di panagpaagas gapu iti di umiso a kapanunotan a maimbagan ti sakit babaen iti pananginanama ken ti positibo a panagpampanunot. Mamakdaar ni Dr. Daniel Goleman: “Daytoy palso a kapanunotan a ti kababalin ti maysa maagasanna ti aniaman nga an-annayen nagresulta iti nasaknap a pannakariro ken di pagkikinnaawatan a ti isip ti pakaigapuan ti panagsakit, ken nalabit dakdakes pay, no dadduma pagarupen dagiti tattao a no agsakitda nakabasolda, a kasla kettay dayta ti pagilasinan a nakaaramidda iti imoral wenno saanda a maikari iti naespirituan.”
Masapul ngarud a bigbigentayo a saan a maymaysa ti pakaigapuan ti sakit. Kaskasdi, ti pannakainaig ti panagsikor iti sakit ipakitana ti kinasirib ti panangsursuro no kasano a bang-aran daytoy “in-inut a mangsabidong” no adda pannakabalinna.
Sakbay nga usigentayo no kasano a maaramid daytoy, sukimatentayo a naimbag ti kasasaad ti panagsikor ken no kasano nga iti dadduma a kaso makagunggona pay ketdi kenka.
[Kahon iti panid 5]
Dadduma nga An-annayen a Nainaig iti Panagsikor
• dagiti allergy
• arthritis
• angkit
• sakit ti bukot, tengnged, ken abaga
• panateng
• panagleddaang
• panagtakki
• trangkaso
• saksakit ti bituka ken bagis
• dagiti sakit ti ulo
• dagiti sakit ti puso
• di pannakaturturog
• migraine
• peptic ulcer
• sexual dysfunction
• dagiti sakit ti kudil
[Ladawan iti panid 6]
Adu a porsiento kadagiti panagpadoktor ket gapu iti panagsikor