Kapitulo 4—Pannakailasat Agturong ti Baro a Daga
Ti Kita ti Biag nga Agur-uray Kadagiti Makalasat
1. Apay a ti um-umay nga “aldaw ni Jehova” dinanto pagbalinen ti daga a langalang a dadael? (Isaias 45:18)
NUPAY nakaam-amak iti iyaay ti “aldaw ni Jehova,” dinanto baybay-an ti daga a nadadael nga agpaay a pagtaengan. Dagiti epektona ket saanto a kas kadagiti epekto ti nuklear a gubat, nga isut’ pagbutbutngan a mangriribuk iti ekolohia ken mangpataud iti panagsagaba dagiti makalasat kadagiti nakaal-alas nga epekto ti radiasion. Imbes a dadaelenna ti daga a pagtaengan ti tao, ti Namarsua “iyegna iti pannakadadael dagidiay mangdaddadael iti daga.”—Joel 2:30, 31; Apocalipsis 11:18.
2. Aniat’ mangted talek kadatayo a ni Jehova ispalenna dagiti matalek a makalasat iti dakkel a rigat?
2 Awan pulos sangkabassit a panagduadua iti is-isip dagiti matalek nga ad-adipen ni Jehova a ti Dios maispalna ida agpapan pay kadagiti makadadael a puersa a bulosannanto iti aglawlawda. Ammoda nga idi ti nagdakes iti moral a Sodoma ken Gomorra ket nadadael babaen iti ‘asupre ken apuy manipud langit,’ inispal dagiti anghel ni Jehova ni Lot ken dagiti dua a babbalasangna. (Genesis 19:15-17, 24-26) Pagaammoda met nga idi nadadael dagiti inauna ti amin nga Egipto idi kaaldawan ni Moises, ti anghel a manangikisap ni Jehova ti nanglabas iti pagtaengan dagiti Israelita, dagidiay pagtaengan a namarkaan iti dara ti kordero ti Paskua. (Exodo 12:21-29) Kasta met, inton iti makadadael a pungtot ti dakkel a rigat ket bumtaken, ispalento met ni Jehova dagidiay nangaramid kenkuana a kamangda.—Salmo 91:1, 2, 14-16; Isaias 26:20.
3. Apay a ti nagadu a bilang dagiti natnatay ket dinanto pagpeggaden ti salun-at dagiti makalasat?
3 Pudno, kas resulta ti naindaklan a panangdadael, agkaraiwaranto ditoy daga dagidiay pinapatay ni Jehova. Ngem awan ti makakaammo iti nasaysayaat ngem iti Dios no aniat’ kasapulan a maaramidan tapno salakniban ti salun-at dagiti nakalasat. Ibagana kadatayo nga awisennanto dagiti tumatayab iti langit ken dagiti an-animal iti tay-ak iti daytoy “naindaklan a pangrabiina” ket agbussogdanto manipud kadagiti lasag dagiti napapatay. (Apocalipsis 19:17, 18; Ezequiel 39:17-20) Dagiti didanto maibus ket idulinnanto babaen kadagiti dadduma a pamay-an. Ti panggep ti Dios a maipaay iti daga kas naiyebkas idiay Eden ket agturongton iti kaitungpalanna.
NO ANIAT’ IPANAYAG ITI ORIHINAL A PANGGEP TI DIOS
4. Ania a kita ti pangrugian ti inted ni Jehova iti immuna a natauan a paris, ket apay a daytat’ addaan naisangsangayan a paginteresan kadatayo?
4 Ti pakakitaan no ania iti salsalimetmetan ti masanguanan nga agpaay kadagiti makalasat iti dakkel a rigat isut’ masarakan iti kita ti pangrugian nga inted ni Jehova iti natauan a pamilia idiay Eden. Iti panangisagana iti daga nga agpaay a pagtaengan ti sangatauan, namataud ti Namarsua iti aglaplapusanan a mulmula, kasta met kadagiti ikan, tumatayab ken an-animal iti daga iti makaay-ayo a kinamanagdudumaduma. “Ket ni Jehova a Dios inkabilna ti maysa a minuyongan iti daya, idiay Eden, ket insaadna idiay ti tao a binukelna.” (Genesis 2:8) Ngem saan nga inaramid ti Dios ti amin a daga a paraiso ket kalpasanna tinaginayon dayta kas maysa a parke nga agpaay iti tao. Imbes ketdi, inikkan ni Jehova ti immuna a natauan a paris iti nakaskasdaaw a pangrugian, impaayna ti bendisionna kadakuada ket inikkanna ida ti trabaho. Inkabilna iti sanguananda dagiti proyekto a mabalinda a pangusaran a naan-anay kadagiti abilidadda ken pannakapnek dagiti gapuananda. Daytoy ti mangpunno kadagiti bibiagda nga addaan kaipapananna. Anian a makakayaw a trabaho ti naipaay kadakuada—ti panangpadakkel kadagiti annak a mangisarming kadagiti nadiosan a kualidad, ti panangidanonda iti Paraiso iti ungto ti daga ken panangaywan iti dayta agraman aglaplapusanan a biag dagiti parparsua! No agtultuloy a pagraeman da Adan ken Eva ti kinasoberano ni Jehova, didanto pulos matay. Tagiragsakendanto ti perpekto a biag ditoy daga iti agnanayon.—Genesis 1:26-28; 2:16, 17.
5. Gapuna, ania dagiti panginanamaan ti adda iti sanguanan dagiti makalasat iti dakkel a rigat?
5 Siempre, dagiti kasasaad ditoy daga dagdagus kalpasan ti dakkel a rigat ket didanto umasping kadagidiay adda idiay Eden. Ngem ti punganay a panggep ti Dios maipaay iti daga ken iti sangatauan ket a di agbalbaliw. Ti Paraiso ti manglikmutto iti globo, ti sangatauan ti manangaywannanto, ket aminda agkaykaysadanto iti panagdayaw iti pudno a Dios. Iti sanguananda maikabilto ti gundaway nga agbiag nga agnanayon, a tagiragsaken ti nadayag a wayawaya dagiti annak ti Dios.—Lucas 23:42, 43; Apocalipsis 21:3, 4; Roma 8:20, 21.
6. (a) Anianto ti pagbanagan ti aniaman nga alikamen militar? (b) Apay nga awanton ti mapilitan nga agbisin manen?
6 Iti damo, dagiti dadael ti daan a sistema ti awan duadua a kasapulan a madalusandanto. Dagiti al-alikamen a militar a nabatbati ti makumbertedanto a maipaay kadagiti natalna a pakausaran. (Ezequiel 39:8-10; idiligyo iti Mikias 4:3.) Dagiti maapit nga addadanto pay laeng kadagiti kataltalonan ti awan duadua maanidanto a mangsustento kadagiti makalasat. Kalpasanna inton maimula dagiti bin-i ket maapitton dagiti baro nga ani, ti kari ti pumudnonto: “Ti daga pinaaduna ti apit: ti Dios, ti met laeng Diostayo, bendisionannatayto.” (Salmo 67:6; idiligyo iti Deuteronomio 28:8.) Babaen iti pannakaikkatton dagiti iniimut ken mamagsisinasina nga elemento ti daan a sistema, nikaanoman awanton ti asinoman ti mapilitan nga apan agidda iti rabii a mabisbisinan.—Salmo 72:16.
7. Kasano a ti panangpili ni Jehova iti baro nga Ari ti daga iparangarangna ti mismo a kinasirib ken panagayat ti Dios?
7 Daytoyto ti lubong a buklen dagiti tattao a mangapresiar iti kinapateg iti kaadda ti panangiwanwan ken bendision ni Jehova. Ket dagitoyto ti maipaay iti wagas a mangisarming iti mismo a kinasirib ken ayat ti Dios. Daydiay tinudingan ni Jehova kas baro nga Ari ti daga ket isunto ti mismo nga Anakna, ni Jesu-Kristo. Iparangarang ti Biblia a babaen kenkuana pinarsua ti Dios ti daga ken amin dagiti nadumaduma a kita ti biag iti rabawna. (Colosas 1:15-17) Matarusan a naan-anay ti Anak ti Dios no ania ti kasapulan iti panamagtultuloy ti biag ditoy daga ket isut’ addaan iti naisangsangayan a panagayat kadagiti bambanag maipapan iti sangatauan.—Proverbio 8:30, 31.
8. Ania a panagtignay maipapan iti kinasoberano ni Jehova ti pangtulonganto ni Kristo a sukayan dagiti naindagaan nga iturayanna?
8 Kangrunaan iti isuamin, ti Anak ti sisusungdonto a mangitandudo ti kinasoberano ni Jehova. Maipapan ken ni Jesus adda a naipadto: “Ket ti espiritu ni Jehova agtaengto iti rabawna, ti espiritu ti kinasirib ken pannakaawat, ti espiritu ti pammatigmaan ken kinamaingel, ti espiritu ti pannakaammo ken panagbuteng ken ni Jehova; ket ti rag-ona isunto ti panagbuteng ken ni Jehova.” (Isaias 11:2, 3) Tulongannanto met dagiti naindagaan nga iturayanna a makakita ti umas-asping a ragsak a ti panangitunos ti panagbiagda kadagiti daldalan ni Jehova. Iti sidong ti pagarianna, dagiti makalasat iti dakkel a rigat ti maisublidanto iti kita ti panagbiag a pinanggep ti Dios nga agpaay iti sangatauan idi nga intedna ti Eden kadagiti immuna a nagannak kadatayo kas ti pagtaenganda.
NO ANIAT’ IPARANGARANG TI MINISTERIO NI JESUS
9. (a) Ania ti sumagmamano kadagiti nadagsen nga epekto ti natawid a basol? (b) Ania a namnama ti ipaay dagiti datdatlag ni Jesus?
9 Tapno tagiragsaken dayta a kita ti panagbiag, nupay kasta, kasapulantayo ti pannakapabang-ar manipud kadagiti makapadagsen nga epekto ti basol. Amintayo ti nagtawid iti basol manipud ken Adan, a napukawna ti kinaperpektona idi nga impakitana ti nagdakes a kinaawan-panagraemna iti kinasoberano ni Jehova. Dagiti bungbunga ti basol ti naiparangarangda iti nadumaduma a pamay-an. Mabalin a daytat’ mangpataud ti sakit, dagiti nailasagan a depekto, kasta met ti pagannayasan nga agpanunot ken agsao ken agaramid kadagiti bambanag manipud kadagiti di umiso a motibo. Iti kamaudiananna daytat’ mangpataud iti ipapatay. (Roma 5:12; 6:23) Bayat iti naindagaan a ministeriona, nagaramid ni Jesus kadagiti adu a datdatlag a nangidemostra no anianto ti aramidenna tapno mangyeg pakabang-aran dagidiay agpasakop iti Pagarian ti Dios.
10. Apay a rasonable a makapagaramid datdatlag ni Jesus a di maduplikado dagiti sientista?
10 Ngem no basaen ti dadduma a tattao dagiti nakaay-ayat a salaysay ti Biblia maipapan kadagiti datdatlag ni Jesus, addaanda ti panagduadua. Apay? Agsipud ta agbibiagda iti maysa a lubong a nagbalinen a popular ti panagduadua. Mamati dagiti managduadua a tapno nakapappapati dagiti milagro, rebbeng koma a maulit dagiti sientista dagita wenno mailawlawagda koma dagita. Ngem apay a dagiti sientista ti agtultuloy a mangipapaay ti adu a panawen ken kuarta a maipaay iti panagsirarak? Agsipud ta adu dagiti dida maaw-awatan. No ania a talaga ti isyu iti kababalintayo maipapan iti ministerio ni Jesus isu koma ti kinatulok a mangbigbig iti nadiosan nga ibaballaet kadagiti natauan nga ar-aramid.
11. Idiay Aramid 2:22, ania dagiti nausar a sasao a mangiladawan kadagiti milagro ni Jesus, ket ania ti ipamatmat dagitoy?
11 Iti maysa a bunggoy idiay Jerusalem idi 33 K.P., nagsao ni apostol Pedro maipapan ken ni Jesus kas “lalaki a pinaneknekan ti Dios kadakayo kadagiti pannakabalin ken nakaskasdaaw ken kadagiti pagilasinan nga inaramid ti Dios gapu kenkuana iti nagtengngaanyo.” (Aramid 2:22) Dagiti milagro ket, kas impamatmat ditoy ni Pedro, “a nakaskasdaaw nga ar-aramid,” saan nga ar-aramid a mabalinan a maduplikado wenno ilawlawag dagiti dadduma a tattao, no di ket ebidensia a ti pannakabalin ti Dios ket agtigtignay babaen ken ni Jesus. Isuda dagiti “pagilasinan” nga isu ti pudpudno a Mesias, ti mismo nga Anak ti Dios. Dagita met dagiti “pannakabalin,” paspasamak a mangitudtudo kadagiti makaparagsak iti puso a masanguanan a bambanag.
12. (a) Apay a makitayo a dagiti salaysay maipapan iti panangdalus kadagiti tattao nga addaan kukutel ti makaparegta? (b) Ania ti nangnangruna a naisangsangayan maipapan ti panangagas ni Jesus iti maysa a di makagunay wenno paralitiko?
12 Basaenyo dagiti salaysay ti Ebanghelio idiay Biblia, ket bayat nga ar-aramidenyo dayta laglagipenyo a dagiti milagro nga inaramid ni Jesus ti mangtedda ti umuna a pakakitaan no anianto ti aramidenna nga agpaay iti sangatauan nga agbiagto ditoy rabaw ti daga iti sidong ti Mesianiko a Pagarian ti Dios. Daytanto ti panawen inton dagiti tattao nga addaan kadagiti makadadael iti langa a saksakit kas iti panagkukutel ti madalusandanto—kas ti panangdalus ni Jesus kadagiti sangapulo a lallaki nga agkukutel idi nga agturong idiay Jerusalem idi tawen 33 K.P. Indemostrana a mabalinna a matulongan dagita a tattao ken pudno a kayatna nga aramiden dayta. (Lucas 17:11-19; Marcos 1:40-42) Adu met dagiti biktima iti di pannakagunay wenno paralysis. Para kadakuada, addanto met ti pannakaagasda—kas iti daydiay maysa idi a naidalit iti pagiddaannan a paralitiko a pinaimbag ni Jesus, nga innaigna daytoy iti pannakapakawan dagiti basbasol ti tao.—Marcos 2:1-12.
13. Isalaysayyo ti maipapan ti maysa kadagiti milagro ni Jesus a nangted namnama para (a) kadagiti bulsek, (b) dagidiay tuleng wenno umel, (c) tattao a mabalin inag-agasanen dagiti adu a doktor ngem awan ti aniaman a pakabang-aranda. (d) Kasanoyo nga ammo a kabaelanto nga agasan ni Jesus amin a kita dagiti sakit ken an-anayen?
13 Dagiti bulsek ti makakitadanton, dagiti tuleng ket makangngegdanton ket dagidiay umel mapalukayton ti dildilada—kas panangaramid ni Jesus kadagitoy a bambanag agpaay kadagiti tattao idiay Galilea ken Decapolis idi umuna a siglo. (Mateo 9:27-30; Marcos 7:31-37) Agpaay kadagiti adu a tattao itatta, awan ti maipaay dagiti doktor nga agas kadakuada. Dayta idi ti kasasaad ti maysa a babai idiay Capernaum a “nagiturtured unay iti biang dagiti adu a mangngagas ket inibusna amin dagiti kukuana ket awan ti naglainganna.” Ngem ni Jesus ti nangpaimbag kenkuana, ket aramidenna met dayta para kadagiti adu pay a kas kenkuana. (Marcos 5:25-29) Ti kanser, sakit ti puso, malaria, snail fever—awanto ti narigatto unay, kas panangidemostrana iti a pinaimbagna “amin a sakit ket amin a kita ti an-anayen” bayat ti ministeriona idiay Galilea.—Mateo 9:35.
14. Kasano a dagiti salaysay maipapan ti panangpagungar ni Jesus kadagiti natay ipamatmatna no ania ti kaipapananto ti panagungar kadagiti makalasat?
14 Daytanto met ti panawen inton maaddaan gundaway dagiti natay—saan a kadagidiay dadaelen ti Dios babaen iti dakkel a rigat, no di ket dagiti binilbilion a dadduma pay a natnatayen kadagiti naglabas a siglo—agbiagdanto manen, ket maaddaandanto ti inanama a pulos sakbay dayta dida naragpat. Anianto ti kaipapanan dayta kadagiti makalasat? Idiay asideg ti ili ti Nain, pinamaga ni Jesus ti lulua iti panagladingit iti maysa a nabalo nga ina babaen iti panangisublina kenkuana ti kakaisuna nga anakna a lalaki iti biag. Idiay Capernaum, isut’ nangyeg ti dakkel a ragsak kadagiti nagannak iti agtutubo a babai babaen ti panangriingna iti anakda manipud ken patay. (Lucas 7:11-16; Marcos 5:35-42) Kayatyonto met aya ti siimatang inton dagiti inay-ayatyo ket agsublida manipud ken patay? Daytanto ti nakaay-ayat a kapadasan dagiti makalasat idiay “baro a daga.”
15. (a) Kasano nga ipamatmat dagiti pannursuro ni Jesus ti kita dagiti tattao nga agbiagto ditoy daga? (b) Iti ania a pamay-an a maaddaantayo ti panangnanam iti dayta a kita ti panagbiag itan?
15 Ti biagto iti dayta ket saanton a panangulit kadagiti sinsinnaay ken ladingit nga isut’ masansan a mangpadagsen kadagiti tattao agingga ita. Impakita daytoy saan laeng a babaen kadagiti milagro ni Jesus no di ket kasta met babaen kadagiti pannursurona, agsipud ta dagidiay laeng pudpudno nga adalanna ti makalasat agturong iti “baro a daga.” (Juan 3:36) Insurona kadagiti paspasurotna nga ipangpangrunada dagiti naespirituan nga ipatpateg a nangnangruna ngem kadagiti namaterialan a bambanag, nga agpannurayda ken Jehova, a kumitada Kenkuana a maipaay ti pannakaiwanwan ken apresiarenda dagiti pammendisionna. Babaen iti sao ken ulidan, impaganetget ni Jesus ti kinapateg ti ayat ken kinapakumbaba, ti panangayat kadagiti dadduma a tattao ken panangipaay ti bagi iti maysa nga agpaay kadakuada. Dagidiay nagbalinen nga ad-adalan ni Kristo ken pudpudno a mangiyap-aplikar kadagitoy a prinsipio ti nakasaraken ti dakkel a pakabang-aran dagiti karkararuada ket isuda met, ti mangyeg ti pakabang-aran kadagiti dadduma. (Mateo 11:28, 29; Juan 13:34, 35) Daytoy ti pakananaman laeng ti kita ti panagbiag a tagiragsakento dagidiay adda pay a sibibiag inton ti agdama nga awan ayatna a lubong ket mapukawton. No agtignaykayo a nainsiriban itan, dayta a biag iti makatagikuayonto.