NASANTUAN A DISSO
Termino a nadumaduma ti pannakayaplikarna iti Kasuratan. (1) Iti pangkaaduan, mabalin a mayaplikar iti pakarso ti Israel, iti Jerusalem ken kadagiti nasantuan a disso nga adda iti las-ud dayta; kasta met, espesipiko a naaramat kas pangtukoy iti (2) intero a tolda ti gimong ken, idi agangay, iti templo; (3) Kasasantuan, ti kaunggan a benneg ti tabernakulo ken, idi agangay, ti templo; ken (4) umuna a makin-uneg a siled ti tabernakulo, kas naiduma iti Kasasantuan a benneg. Iti tunggal panagparang ti sasao a “nasantuan a disso,” ti nairanta a pagaplikaranna mabalin a masinunuo babaen iti konteksto.
1. Ti pakarso ti Israel (De 23:14); idi agangay, ti daga ti Israel ken nangnangruna ti siudad ti Jerusalem. (Idiligyo ti Mt 24:15 ken ti Lu 21:20; paliiwenyo ti sasao a “nasantuan a siudad” iti Mt 27:53.) Sadiay idi ti ayan ti santuario ti Dios, ti naganna naisaad sadiay, ket ti ilina naibilang a nasantuan. (Eze 21:2) Ti intero a pakarso, ken idi agangay ti intero a daga nga inted ti Dios iti ilina, masapul a mapagtalinaed a nasantuan. Gapuna, ti asinoman a mangidaton iti sakripisio iti maysa nga ulbod a dios wenno mangaramid iti aniaman a narugit nga ar-aramid tinulawanna ti santuario ti Dios, nga adda iti tengngada.—Le 20:3; idiligyo ti Le 18:21, 30; 19:30; Nu 5:2, 3; Jer 32:34; Eze 5:11; 23:38.
2. Ti tolda ti gimong ken, idi agangay, ti templo. Ti intero nga urnos, a pakairamanan ti paraangan ti tabernakulo ken dagiti paraangan ti templo, ket nasantuan a disso. (Ex 38:24; 2Cr 29:5; Ara 21:28) Dagiti kangrunaan a bambanag nga adda iti paraangan isu ti altar ti sakripisio ken ti gambang a palanggana. Nasantuan dagitoy a banag. Dagidiay laeng tattao a nadalus sigun iti ipapaalagad ti Linteg ti makastrek iti paraangan ti tabernakulo iti aniaman a tiempo; kasta met, ti asinoman a narugit ti kasasaadna saanna a mabalin ti sumrek kadagiti paraangan ti templo. Kas pagarigan, ti maysa a babai a narugit ti kasasaadna saanna a mabalin a sagiden ti aniaman a nasantuan a banag, saanna met a mabalin ti sumrek iti nasantuan a disso. (Le 12:2-4) Nabatad nga uray ti kasasaad nga agtultuloy a kinarugit iti biang dagiti Israelita ket naibilang a panangtulaw iti tabernakulo. (Le 15:31) Dagidiay mangidatag kadagiti daton maipaay iti pannakadalus manipud panagkukutel inyegda ti sakripisioda agingga laeng iti ruangan ti paraangan. (Le 14:11) Ti asinoman a narugit a tao saanna a mabalin ti makiraman iti pakikaykaysa a sakripisio iti tabernakulo wenno iti templo, ta aglak-am iti ipapatay.—Le 7:20, 21.
3. Ti Kasasantuan, ti kaunggan a benneg. Iti Levitico 16:2, naawagan dayta iti “nasantuan a disso [Heb., haq·qoʹdhesh, “nasantuan”] iti uneg ti kortina.” Daytoy a benneg ti mabalbalin nga adda iti panunot ni Pablo idi nagsao maipapan iti iseserrek ni Jesus idiay langit, a kinunana a saan a simrek ni Jesus iti maysa a “nasantuan a disso [Gr., haʹgi·a, “sasanto”] nga inaramid dagiti ima.” (Heb 9:24) Iti Hebreo 10:19, dakamaten ni Pablo ti “nasantuan a disso” (NW); “ti kasantuan” (KJ) (iti literal, dagiti sasanto, wenno dagiti nasantuan a disso, a ti pangadu a porma ipasimudaagna ti kinatan-ok).
Iti Kasasantuan ti tabernakulo, ti laeng nabalitokan a lakasa ti tulag ti adda iti dayta, nga iti rabawna nagsaad ti dua a nabalitokan a kerubin a siuukrad dagiti payakda. (Ex 25:10-22; 26:33) Ti templo nga imbangon ni Solomon addaan met iti dua a dadakkel a kerubin a naaramid iti tabla ti kayo-ti-lana a nakalupkopan iti balitok. (1Ar 6:23-28) Nupay kasta, kalpasan ti pannakaidestiero idiay Babilonia, ti sagrado a Lakasa ket awanen iti Kasasantuan.
Iti Kasasantuan, ti nangato a padi ket napalikmutan kadagiti naiborda a kerubin iti makin-uneg nga abbong ti tabernakulo ken iti kortina. (Ex 26:1, 31, 33) Iti templo ni Solomon, dagiti diding ken bobida ket sedro a kayo a nakalupkopan iti balitok; kadagiti diding, adda nayukrit a kerkerubin, ladladawan ti kayo a palma, sinantabungaw nga ar-arkos, ken sabsabong.—1Ar 6:16-18, 29; 2Cr 3:7, 8.
4. Ti umuna ken dakdakkel a benneg, ti Nasantuan a Disso, wenno ti Nasantuan, kas naiduma iti kaunggan a benneg, ti Kasasantuan. (Ex 26:33) Daytoy a benneg ket dua a kakatlo iti pakadagupan a kaatiddog ti patakder. (1Ar 6:16, 17; 2Cr 3:3, 8) Iti uneg ti Nasantuan a Disso ti tabernakulo, adda ti nabalitokan a pagsaadan ti silaw iti makin-abagatan a sikigan ti siled (Ex 25:31-40; 40:24, 25), ti nabalitokan nga altar ti insienso iti makinlaud nga ungto iti sanguanan ti kortina nga agturong iti Kasasantuan (Ex 30:1-6; 40:26, 27), ken ti lamisaan ti tinapay ti pamarang iti makin-amianan a sikigan (Ex 25:23-30; 40:22, 23; Heb 9:2, 3). Karaman kadagitoy dagiti naipakuyog a nabalitokan nga aruaten, pakairamanan dagiti malukong, pangarsang, ken dadduma pay. Iti Nasantuan a Disso ti templo, adda ti nabalitokan nga altar, ti sangapulo a lamisaan ti tinapay ti pamarang, ken sangapulo a pagsaadan ti silaw. Dagiti pagsaadan ti silaw ken dagiti lamisaan naisaadda a lima iti makannawan ken lima iti makannigid.—1Ar 7:48-50; 2Cr 4:7, 8, 19, 20.
No ti padi adda iti uneg ti Nasantuan a Disso ti tabernakulo, makitana iti nagbaetan ti paspaset dagiti baskag ti diding, ken iti bobida, dagiti namaris a naiborda a kerubin iti makin-uneg nga abbong ti tabernakulo. (Ex 26:1, 15) Iti uppat a nabalitokan nga adigi, naibitin ti kortina nga agturong iti Kasasantuan, nabordaan met kadagiti kerubin. (Ex 26:31-33) Ti tabing iti pagserkan ti tabernakulo ket naaramid met iti namaris a material. (Ex 26:36) Iti templo, dagiti diding daytoy a siled ket addaan kadagiti kitikit a kerkerubin, ladladawan ti kayo a palma, sinantabungaw nga ar-arkos, ken ar-arkos a balangat a sabsabong, nga amin ket nakalupkopan iti balitok.—1Ar 6:17, 18, 22, 29.
Simboliko a Kaipapanan. Ti urnos nga impasdek ti Dios maipaay iti pannakaabbong ti basol ti tao babaen ti sakripisio ni Jesu-Kristo ket maawagan iti “dakdakkel ken ad-adda a perpekto a tolda a saan nga inaramid dagiti ima.” Ni apostol Pablo insuratna a ni Kristo simrek a “namimpinsanen idiay nasantuan a disso” daytoy a naindaklan a naespirituan a templo “ket nagun-odna ti agnanayon a pannakaispal maipaay kadatayo.” (Heb 9:11, 12) Iti ipapanna idiay langit ken iti panagparangna iti sanguanan ni Jehova, simrek ni Kristo iti iladladawan ti kaunggan a benneg ti tabernakulo, awan sabali, ti Kasasantuan. (Heb 9:24, 25) Ngarud, ti tabernakulo ken dagiti panagserbi a nainaig iti dayta ket nagpaay kas “mangisimbolo a ladawan ken anniniwan ti nailangitan a bambanag.”—Heb 8:5.
Kristiano a katulongan a papadi. No kasano a ti disso a pagnanaedan ti Dios ket maysa a santuario, nasantuan a disso, ti kongregasion Kristiano nayarig met iti maysa a nasantuan a disso, ti templo ti Dios. (1Co 3:17; Efe 2:21, 22) Bayat ti kaadda dagiti napulotan a pasurot ni Jesu-Kristo ditoy daga, naikuna a ‘maibangbangon dagitoy kas maysa a naespirituan a balay maipaay iti panggep ti nasantuan a kinapadi’ ken buklenda ti “maysa a naarian a kinapadi.” (1Pe 2:5, 9) No kasano a dagiti katulongan a papadi nagserbida iti paraangan ken kasta met iti Nasantuan a Disso, dagitoy a Kristiano a papadi ti Dios agserserbida met iti sanguanan ti simboliko nga altarna ken kasta met iti simboliko a Nasantuan a Disso. Kasapulan idi a nadalus dagiti papadi ti Israel; gapuna, no agsaganada nga agserbi iti Nasantuan a Disso, agbuggoda manipud iti gambang a palanggana nga adda iti paraangan. (Ex 40:30-32) Umasping iti dayta, dagidiay Kristiano a naideklara a nalinteg maikuna met a ‘naugasanda.’ (1Co 6:11) Dagiti Israelita a papadi napalikmutanda iti ladladawan dagiti kerubin kadagiti kortina ti tabernakulo bayat nga intungpalda dagiti annongenda sadiay. Daytoy ipalagipna ti sasao ti apostol kadagidiay naideklara a nalinteg a, bayat ti kaaddada ditoy daga, “[ti Dios] pinagtugawnatayo a sangsangkamaysa kadagiti nailangitan a disso a maikaykaysa ken Kristo Jesus.” (Efe 2:4-6) Bayat nga agserserbi dagitoy a Kristiano a kameng ti “naarian a kinapadi,” idatdatonda dagiti sakripisio ti panagdaydayaw (Heb 13:15) ken karkararag iti Dios (nainaig iti insienso; Apo 8:4), kankanenda ti naespirituan a taraon nga ipapaay ti Dios (kas iti panangipaayna kadagiti papadi iti tinapay ti pamarang; Mr 2:26), ken tagtagiragsakenda ti lawag manipud iti kinapudno a Sao ti Dios (kas manipud iti pagsaadan ti silaw; Sal 119:105). Ipatuldo ni apostol Pablo a, babaen iti sakripisio ni Jesu-Kristo, addaanda iti namnama a sumrek iti pudpudno a “Kasasantuan,” idiay langit a mismo.—Heb 6:19, 20; 9:24; 1Pe 1:3, 4; kitaenyo ti KASASANTUAN; NASANTUAN A KONTRIBUSION.