LANA, KAYO TI
[Heb., ʽets sheʹmen].
Mapagduaduaan ti pakabigbigan daytoy a kayo. Ti Hebreo a sasao ipatuldona ti kayo a “fatwood,” nabaknang iti lana wenno iti umas-asping a sangkap. Nabayagen a maibilbilang dayta kas ti oleaster (Elaeagnus angustifolia), bassit a kayo wenno nababa a kayo a gagangay idiay Palestina, nga addaan dapuen a berde a bulbulong nga umasping iti bulbulong ti kayo nga olibo ken agpataud iti bunga a pakaalaan iti lana, nababbaba ti klasena ngem iti lana ti olibo. Nupay ti kayona ket natangken ken napino ti binggasna, a mamagbalin iti dayta a maikanatad iti panagkitikit, kasla narigat a tumutop iti naipaay a panangiladawan iti ‘kayo ti lana’ iti 1 Ar-ari 6:23, 31-33. Sadiay nadakamat nga, iti panangibangon iti templo, ti dua a kerubin, a 4.5 m (14.6 pie) ti katayag ti tunggal maysa, kasta met dagiti ridaw ti Kasasantuan ken dagiti “kuadrado” a bautek maipaay iti kangrunaan a pagserkan iti templo, naaramidda iti tabla ti ‘kayo ti lana.’ Agparang a ti oleaster bassit unay a mula tapno naan-anay a tumutop kadagitoy a panangiladawan.
Tukoyen ti King James Version ken Revised Standard Version ti tabla ti kayo nga olibo iti 1 Ar-ari 6:23, ket naisingasing a dagiti kerubin mabalin a nasangal iti sumagmamano a pedaso a napagsusug-op, yantangay ti ababa a bunged ti olibo saan a makaipaay kadagiti atitiddog a kayo. Kaskasdi, saan a maikanatad daytoy a singasing yantangay ti kayo nga olibo naipakita kas naiduma iti kayo ti lana iti Nehemias 8:15.
Maigapu itoy, ti sumagmamano nga eskolar isingasingda ti saleng nga Aleppo (Pinus halepensis), a patienda a mabalin a naawagan iti kayo ti lana gapu iti panagpataudna iti alkitran ken trementina. Daytoy a natayag a saleng ket maysa kadagiti gagangay unay a patinayon a berde ti bulongna iti Palestina, ket adda pammaneknek a mangipakita nga iti rehion iti aglawlaw ti Jerusalem, adda idi panakkelen a kabakiran ti saleng. Dumakkel dayta agingga iti katayag a 20 m (66 pie), nga addaan iti nalamuyot a dapul nga ukis, nakusnaw a berde a naingpis ken timmirad a bulbulong, ken lumabaga a kayumanggi a bungbunga. Maikuna a ti kalidad ti kayona gistay umarngi iti sedro. Ngarud, daytoy a kayo maikanatad kadagiti makalikaguman maipaay iti panangibangon iti templo; nupay kasta, gapu iti kaawan ti nabatad a pammaneknek, ti Baro a Lubong a Patarus ipatarusna ti Hebreo a sasao kas “kayo ti lana” laeng.
Dagiti sanga ti kayo ti lana, agraman sangsanga ti olibo, arrayan, ken palma, naaramatda idiay Jerusalem iti Piesta dagiti Abong-abong. (Ne 8:15) Ti kayo ti lana ket maysa met kadagiti kayo a naipadto a mangpadaeg iti let-ang, iti padto ni Isaias maipapan iti pannakaisubli.—Isa 41:19.