Insight on the Scriptures—Baro nga Enciklopedia ti Biblia
IDIAY “Nadiosan a Kinahustisia” a Kumbension Distrito dagiti Saksi ni Jehova, naiyanunsio ti pannakairuar ti maysa a baro nga enciklopedia ti Biblia a napauluan Insight on the Scriptures. Daytoy ket dua a tomo a publikasion, nga addaan iti nagupgop a pinanid a 2,560, nga amin ket naisurat iti nalawag, nalaka a basaen a tipo. Itatta dayta ket magun-odan laeng iti Ingles, ngem maar-aramiden ti patarus iti adu a dadduma a pagsasao.
Ti Insight on the Scriptures iramanna ti adu a bambanag nga adda idi iti libro nga Aid to Bible Understanding ken ad-adu pay. Ania dagiti nagdumaanda? Pinulpullo a paspaset ti narebisar ken naitunos iti agdama a lawag. Addada met adu a baro nga artikulo agraman dagiti nainayon a paspaset iti Insight on the Scriptures.
Dagiti Liblibro iti Biblia
Tunggal libro iti Biblia ket naipaayan iti naisangsangayan nga atension. Naiparang dagiti napapateg a nalikudan ti material. Addada dagiti kabbaro a balabala dagiti amin a liblibro ti Biblia, a tunggal maysa ti mangiturong ti atensiontayo kadagiti naisangsangayan a paspaset ti libro. Dagitoy mangipaayda iti ababa ngem nalawat saklawenna a panangmatmat iti linaon ti libro iti pamay-an a nalaka a maawatan. Kas pangarigan, addada dagiti salaysay ti uppat nga Ebanghelio iti naindagaan a biag ken ministerio ni Jesus, a tunggal maysa ket addaan iti naiduma a panggep. No ipakpakaammona dagiti Ebanghelio, ti balabala ti tunggal maysa iparangna dagitoy a panggep iti kastoy a pamay-an: ‘Ti salaysay ni Mateo maipapan iti biag ni Jesus ket naisurat a ti nangnangruna nga adda iti panunot isu dagiti Judio. Daytoy nga ebanghelio idemonstrana a ni Jesus ti naipadto a Mesianiko nga Ari.’ ‘Ni Marcos ti nangipaay iti ababa, napartak ti pannakapasamakna a salaysay iti biag ni Jesus, isu a nangiparang kenkuana a kas ti managaramid-milagro nga Anak ti Dios.’ ‘Ti salaysay ni Lucas maipapan iti biag ni Jesus ket naisurat tapno patalgedan ti kinapudno dagiti paspasamak iti aglawlaw iti biag ni Kristo ken iti pamay-an a makaawis kadagiti tattao iti amin a nasnasion.’ ‘Ti salaysay ni apostol Juan iti biag ni Jesus ipaganetgetna ti tema a ni Jesus isu ti Kristo ti Anak ti Dios, a babaen kenkuana posible a magun-odan ti biag nga agnanayon.’ Kalpasan dagitoy a mangiyun-una a sasao, ti balabala iparangna dagiti linaon ti liblibro iti sidong ti limitado a bilang dagiti kangrunaan a paulo. Daytoy ket mabalin a makatulong kadakayo a manglaglagip kadagiti kangrunaan a kapanunotan a pinataud ti Biblia.
Pannakagugor
Ti naannad a panangusig kadagiti sasao daytoy a publikasion ket naaramid iti lawag ti kaipapanan dagiti sasao a nausar iti orihinal a pagsasao ti Biblia. Dagiti detalye nairamanda met tapno maapresiar ti managbasa ti Biblikal a saklawen iti kaipapanan dagiti sasao iti orihinal a pagsasao. Mainayon pay, dagiti kaipapanan dagiti nagnagan iti Biblia ket nagugoran iti lawag ti pamay-an ti umiso a pannakaipatarus dagiti kangrunaan nga elemento dagidiay a nagnagan iti New World Translation.
Naaramid met ti napasnek a panangikagumaan a mangitunos ti material itoy a publikasion iti kaudian a pannakaawat a naipablaak iti Ti Pagwanawanan kadagiti nabiit pay a tawtawen. Kas pangarigan, naammuantayo ti adu a bambanag maipapan iti puso, ti libro ti biag, ti pannakaibilang a nalinteg, ken adu pay a bambanag. Daytoy nga impormasion ket sinaklaw amin ti Insight on the Scriptures.
Dagiti detalye iti sekular a historia ket naidilig iti orihinal a gubuayan, a mabalin a magun-odan, imbes a basta nagpannuray kadagiti kunaen ti dadduma a mannurat maipapan iti linaon dagidiay a gubuayan; ginasgasut a reperensia ti nairaman met a mangipakita no sadino ti pakasarakan kadagita nga impormasion. Dagiti sientipiko a paspaset dagiti artikulo ket naitunosda iti kauudian a kasasaad. Adda ti naan-anay a pannakausig manen dagiti geograpiko a luglugar a maibatay iti arkeolohikal a panagsirarak a naaramid kadagiti nabiit pay a tawtawen.
Maysa nga Atlas ti Biblia
Ti Insight on the Scriptures iramanna dagiti 70 a mapmapa, a mangipakita kadagiti ginasgasut a luglugar a nadakamat idiay Biblia. Gapuna, nairaman itoy a publikasion ti maysa a nalawat-saklawenna nga atlas ti Biblia. Iti kaaduan a kasasaad, ti sinaggaysa a mapa ket naipamaysa laeng iti limitado a paset iti Biblikal wenno sekular a historia. Gapuna, daytoy awisenna ti atensiontayo kadagiti luglugar nga addaan iti naisangsangayan a kinapateg iti dayta a konteksto. Masarakanyonto ti mapa a mangipakita kadagiti panagdaliasat ni Abraham, ti maysa a mangibalabala iti panagalla-alla dagiti Israelitas idiay let-ang, ti sabali a nangsaklaw iti pannakaparmek ti Naikari a Daga, ti maysa a maipaay iti panagbiag ni David kas maysa a pugante ken ti sabali maipaay kadagiti paspasamak a mainaig iti kinaarina, ken ti agsasaruno a mapmapa a mangibalabala kadagiti luglugar a nagdaliasatan ni Jesus bayat ti naindagaan a ministeriona, ken ti adu a mapmapa a mangipakita kadagiti detalye iti Jerusalem bayat dagiti nadumaduma a tiempo iti historia. Maysa nga indese ti mapa ti naipaay a tumulong kadakayo a mangsapul iti espisipiko a mapa a mangipaay iti makatulong unay nga impormasion maipapan kadagiti naibaga a luglugar wenno lokasion.
Naipakuyog kadagiti mapa, adda met maysa a listaan iti nagnagan ti lugar, agraman dagiti kasuratan a mangipakita no apay a napateg dagiti luglugar iti partikular a historikal a konteksto a maus-usig. Iti sumaganad a pinanid iti libro adda dagiti de kolor a retrato dagiti luglugar a naipakita iti mapa. Dagitoy a paspaset ti tumulong kadakayo tapno ad-adda a magunggonaan kadagiti salaysay ti Biblia, bayat a makitkitayo ti relasion ti maysa a lugar iti sabali, basbasaenyo dagiti detalye no ania ti mapaspasamak sadiay, ken makitkita no ania ti itsura ti lugar itatta.
Dagiti de Kolor a Ladladawan dagiti Naisangsangayan a Paset
Iti panangisagana itoy a publikasion, dagiti museo iti Norte America, Europa, ken ti Makintengnga a Daya ket nasukimatda a naimbag tapno masarakan dagiti napapateg a bambanag a mainaig iti rekord ti Biblia. Dagiti ladladawan dagiti napapateg a bambanag ket nagun-odan. Mainayon iti dayta, adu a bilang dagiti nakolekta a ladladawan iti luglugar a nadakamat iti Biblia ket narepaso, tapno mapili dagiti makatulong a naimbag. Ti resulta ket naaramid a walo a 16-panid a naan-anay ti kolorna nga inserts a praktikal ti pategda. Dagitoy dagiti nakaskasdaaw a tampok a tagiragsakenyonto ket mabalin nga usarenyonto iti adu a pamay-an no mangisursuro kadagiti dadduma.
Kas pangarigan, adda paset a napauluan “Kasano ti Pannakagun-odtayo iti Biblia.” Iti nalawag a pamay-an, dayta ipakitana dagiti addang ti pannakagteng ti Biblia kadatayo—manipud iti orihinal a sursurat agingga kadagiti moderno a patarus. Dayta naglaon kadagiti paspaset iti ladawan dagiti dadduma a kadaanan a manuskrito ken dagiti makita nga ebidensia a mangpaneknek iti kinaannad dagiti immuna nga eskriba, uray pay agingga iti punto a panangbilangda kadagiti letra iti manuskrito a kinopiada.
Ti sabali pay a paset ket maipapan iti “Layus ni Noe.” Usigenna dagita nga isyu kas iti “Malaon kadi ti daong dagiti amin nga an-animal?” ken, “Sadino ti napanan dagiti dandanum iti layus?” Iparang met dayta ti panangusig kadagiti leyenda iti Layus manipud kadagiti innem a kontinente ken dagiti isla iti baybay tapno ipakita a dagiti pakalaglagipan iti Layus idi kaaldawan ni Noe ket masarakan kadagiti tattao iti nagduduma a kultura iti isuamin a daga.
Dagiti dadduma a paspaset tamingenna dagiti geograpiko a paspaset iti Naikari a Daga, dagiti kadaanan nga imperio a dagiti ar-aramidda ti nangapektar iti Israel, ken ti panagpasiar babaen iti ladawan kadagiti luglugar a mabalin a makita dagiti bisita iti uneg ken iti aglawlaw ti Jerusalem itatta. No gupgopen dagiti isuamin, addada 50 kadagita a topiko a naaramid a de kolor.
Amin daytoy nga impormasion ket nalaka a magun-odan babaen iti nalawat-saklawenna nga indese nga adda a mismo kadagitoy a tomo. Dagitoy nga indese iturongnakayo kadagiti nagsayaatan a pannakaisalaysay dagiti kasuratan a naisitar ken dagiti nailista a tema.
Iti interamente a panangmatmat itoy a trabaho, agparang dagitoy a pangrugian a komento iti umuna a tomo: “Ti panggep daytoy a publikasion isu ti panangtulong kadakayo a makagun-od iti pannakaawat iti Kasuratan. Kasano a naaramid dayta? Babaen ti panangtiptiponna manipud kadagiti amin a paspaset iti Biblia dagiti detalye a mainaig kadagiti tema a maisalsalaysay. Babaen ti panangiturongna ti atension iti orihinal a pagsasao ken dagiti literal a kaipapananda. Babaen ti panangusig kadagiti mainaig nga impormasion manipud iti sekular a historia, arkeolohikal a panagsirarak, ken dagiti dadduma a tay-ak iti siensia ken ti panangtingiting itoy iti lawag iti Biblia. Babaen ti panangipaayna kadagiti makita a pangtulong. Babaen ti panangtulong kadakayo a makaawat iti pateg iti panagtignay a maitunos iti kunaen ti Biblia.” Gapuna kadagiti pinanid ti Insight on the Scriptures pudno nga adda nabaknang a napapateg nga impormasion a mabalinyo nga usaren tapno magunggonaankayo ken dagiti dadduma.