Panagserbi ken Jehova iti Makaay-ayo ken Nariribuk a Tiempo
Kas insalaysay ni Hal Bentley
NAARAMID ti panagsagana para iti asamblea sirkito dagiti Saksi ni Jehova iti bassit a purok idiay Nyasaland (a Malawi itattan). Ar-aramiden dagiti manangaywan ti sirkito ken distrito ti maudi nga inspeksion iti entablado a pan-aw ken kawayan ken kadagiti kalkalapaw a pan-aw a pagdagusan. Idi apaman latta, ta nalikmutda metten kadagiti managderraaw nga aglemlemmeng kadagiti asideg a kasamsamekan. Sinilmutan dagiti managderraaw dagiti kalapaw ken ti entablado ken pinilitda dagiti dua a kakabsat a lallaki nga agturong kadagiti balay a pagtataenganda.
Ti asawa ti manangaywan ti distrito, a ni Joyce Bentley, nagtartaray a kumita no aniat’ mapaspasamak. Uray isu ket pinapanawda met daras. Ti lider dagiti managderraaw nagpukkaw a ti mzungu (tao a puraw) ket masapul a pumanaw daras. Dagiti managderraaw didakam pinalubosan a mangala kadagiti sanikuami ket pinilitdakami a sumrek iti luganmi a Land-Rover. Linakubda ti lugan—lallaki, babbai, ken ub-ubbing—a mangipukpukkaw “Pitani mzungu” (Pumanawkayo, a pupuraw) ken “Kwacha” (Wayawaya). Impagarupmi a balintuagenda ti Land-Rover, gapuna siuulimek nga nagkararagkami ken Jehova. Ngem ti adu a tattao bimmassitda, ket nakapankami iti kaasitgan nga estasion ti polisia, idiay Mzimba, agarup 50 kilometro ti kaadayona.
Iti kamaudiananna nagsublikami, a kinuyog ti maymaysa a polis. Gapu kadagiti gulo iti dadduma a luglugar, isu laeng ti mabalin a maibaonda. Idi makagtengkam iti disso a nakariribukanmi, nakitamin ti bandera ti Malawi Congress Party a nakabayubay idiay ruar ken dagiti letra a M.C.P. a naikitikit iti diding a pitak. Nupay kasta, kalpasan ti panagsao ti polis kadagiti umili, pinalubosandakami a mangikarga kadagiti gargaretmi iti Land-Rover.
Nasarakanmi met ti manangaywan ti sirkito, ni Rightwell Moses, agraman ti asawana. Ni baketna nagtaray idiay bakir bayat ti derraaw. Ngem ni Rightwell ngangngani nalmes iti asideg laeng a karayan. Dagiti nagderraaw innalada met dagiti amin a taraon para iti asamblea. Kalpasanna pinagmartsada dagiti kakabsat a lallaki iti maymaysa a direksion ken dagiti kakabsat a babbai ken ub-ubbing iti kasunganina a direksion iti sumagmamano a milia agingga a nabannogen dagiti managderraaw ket pinanawanda idan.
Daytoy a pasamak ket maysa kadagiti adu a nagtungpal iti pannakaiparit ti trabaho idiay Malawi, a nangiturong iti nakaro a pannakaidadanes dagiti Saksi ni Jehova, agraman panangpapatay, narungsot a panangbugbog, panangrames kadagiti babbai, ken pannakaibalud.
Apay nga Addakam Idiay Malawi?
Idi Hunio 28, 1916, naiyanakak idiay siudad ti Leeds, sadi Yorkshire, Inglatera, ti kaudian iti maysa a pamilia dagiti lima nga annak. Saankam a relihiuso a pamilia ken saankam a nakimismisa.
Idi 1939, idi bimtak ti Gubat Sangalubongan II, natay dagiti nagannak kaniak. Idi Hunio 1940, idi agtawenak laeng ti 24, nakaunipormeak, ket iti sumaganad a lima a tawen, nagserbiak kadagiti nadumaduma a de makina a bunggoy. Kabayatan dagidiay a tawtawen, bayat nga agtugtugawak kadagiti puesto a yan ti machine-gun idiay amianan a daya a kosta ti Inglatera ken tumangadak iti nabituen a langlangit, masansan naaddaanak ti okasion a nagpampanunot maipapan ti Dios ken us-usigen no apay a ti Namarsua iti daytoy a mangnibinibi a kinapintas ket palubosanna ti kinaranggas, panagibukbok ti dara, ken panagsagaba iti sangatauan. Idi laeng nagdissaagak iti army a nasarakak ti sungbat ti adu a salsaludsodko a nabayagen a nangrirriribuk kaniak.
Maysa a rabii iti tiempo a napalalot’ kalam-ekna iti dayta a tawen, adda timmuktok iti ruanganmi. Idi lukatak dayta nakitak ti maysa a lakay a rinugianna ti agsao maipapan ti Biblia. Daytoy ti nagturong iti panagadal ti Biblia ken iti di nagbayag iti pannakabautisarko idi Abril 1946. Idi 1949 pinanawak ti trabahok ket nagbalinak a payunir a ministro dagiti Saksi ni Jehova.
Kalpasanna nagserbiak idiay London Bethel iti nasurok a tallo a tawen, ket idi 1953 naawisak a tumabuno iti maika-23 a klase ti Watchtower Bible School of Gilead idiay South Lansing, Nueva York, a masanay kas misionero. Di nagbayag, naawatko ti pakaidestinuak a kas misionero iti maaw-awagan idi ti Nyasaland. Kalpasanna naibaonak iti trabaho ti distrito. Iti lima a tawen dinaldaliasatko ti amin a paset dayta nagpintas a pagilian kas maysa a baro. Dimmakkel ti panagayatko kadagiti umili, a nakaragragsakda ken managpadagusda uray no ti kaaduan kadakuada ket bassit laeng ti material a sanikuada malaksid iti pagmulaandat’ maisda, sumagmamano a manok, ken kalding wenno baboy. Dadduma kadakuadat’ nalalaing a managdaklis. Nakidagdagusak kadagiti nanumo a pagtaenganda a naaramid manipud pitak ken nakipagpagna kadakuada iti panangaskasaba kadagiti purpurok. Tinagiragsakko met ti pannakitimtimpuyog kadakuada kadagiti asamblea iti lugar nga awan linlinongna, no agtugawda a kadua ti pampamiliada nga agim-imdeng a siulimek kadagiti managpalawag, uray no maminsan ket bumuybuyat ti tudona!
Idi nagianak iti maysa a purok, tunggal maysa, natataengan ken agtutubo, umayda ket saggaysa a kablaawandak, a kunkunada: “Moni, muli bwanji?” (Kumustakayo?) Uray no magmagnaak kadagiti purpurok, isardeng dagiti tattao ti panangsuksukaydat’ taltalonda ket mangablaawda.
Tunggal kongregasion a binisbisitak a kaduak ti manangaywan ti sirkito mangbangonda ti balay nga agpaay laeng kaniak. No maminsan daytat’ nakalaglagda a naaramid kadagiti adigi a nagatep ti pan-aw, nga inapresiarko unay. Ngem nasukalak a mabayag bassit sakbay nga agbalin ti kabbaro nga atep a pan-aw a di mastrek ti danum!
Naminsan nga imbangonandak dagiti kakabsat ti maysa a balay a naaramid interamente manipud iti elephant grass. Tallot’ diding dayta, a ti luganko a Land-Rover ti maikapat a diding. Daytoy ket idiay lobong ti Shire River, a nakapudpudot iti intero a makatawen, ket dagiti lamok kasla adda panagsisinnublatda, a di mangted inana aldaw wenno rabii! No awan ti moskitero ken maiyapros a pangabog, kasla imposible ti agbiag.
Timmipon Kaniak ti Kaduak iti Biag
Idi 1960 kinaduanak ti maysa nga asawa, a ni Joyce Shaw, nga agserserbi idi kas misionero idiay Ecuador. Wen, kalpasan ti panangtagiragsak iti sagut ti panagmaymaysa iti sumagmamano a tawen, nabendisionanak iti sabali pay a sagut—ti panagasawa—nga agingga ita ket ap-apresiarek pay laeng kalpasan ti 30 tawen. Siak ken ni Joyce ti nabendisionan kadagiti nakaad-adu a nakaay-ayat a kapkapadasan.
Naminsan, babaen ti panagusar kadagiti darekdek ken pan-aw, nangaramid dagiti kakabsat ti maysa a rangtay a bumallasiw iti maysa a karayan. Naaramid daytoy tapno makaballasiwak iti maysa a purok a kayatda a pangipabuyaak ti pelikula ti Sosiedad a “The New World Society in Action.” Ngem ti trailer ti Land-Rover ket naipanget iti maysa a darekdek idiay rangtay. Di naupay, inikkat dagiti kakabsat ti trailer, a nangipalubos kaniak a lumasat manipud iti rangtay, sada ingguyguyod ti trailer iti ballasiw. Naaddaankam ti naballigi a panangipabuya ti pelikula.
No dadduma nakalawlawa dagiti karayan tapno rangtayan. Ngarud ikkaten dagiti kakabsat amin a nagian ti Land-Rover—ti portable generator, projector, dagiti pelikula, kama—ket bumallasiw iti karayan, bayat nga ibaklaynak dagiti napipigsa nga abaga ti maysa kadagiti kakabsat a lallaki. Dua a kakabsat a babbai ti mangbagkat met a mangiballsiw ken ni Joyce. Dadduma kadagiti karayan ket naunegda. Dagitoy ti ballasiwenmi babaen iti temporario a ferry manipud napipigsa a tabla ti entablado a naiparabaw iti walo ingganat’ sangapulo a dadakkel a dram. Kalpasanna dua a lallaki ti mangiguyod kadakami a bumallasiw babaen iti tali.
Dagiti kakabsat idiay Malawi ket napalalot’ kinamanangtulong ken asida ken nagdakkel ti panagraemda kadakami. Iti maysa a lugar dagiti lokal nga umili binutbutengdakami a puoranda ti balay a paggigiananmi, gapuna nagpatnag a di naturog dagiti kakabsat tapno siguraduendat’ kinatalgedmi. Uray pay sakbay ti pannakaiparit dagiti Saksi ni Jehova idi 1967, addadan napeggad a situasion, agraman daydiay naisalaysay iti pangrugian daytoy nga estoria. Adu kadagiti kakabsat a lallaki ken babbai idiay Malawi ti mangipaay pay ti biagda gapu kadakami.
Naminsan napanak nagbalaybalay a kadua ti maysa a kabsat a lalaki nga adda dakkel a bukol iti mugingna. Isut’ minalmaloda sumagmamano nga aldaw sakbayna. Iti maysa a balay isut’ sikakalma a nangted ti pammaneknek iti bumalay. Idi makapanawkamin, kuna ti kabsat a lalaki: “Dayta daydiay lalaki a nangbugbog kaniak!” Malagipko ti sasao ni Pablo: “Saanyo nga ibales iti uray siasino ti dakes iti dakes . . . Abakem ti dakes gapu iti naimbag.”—Roma 12:17-21.
Panangisaknap ti Serbisiomi
Bayat nga addakam pay idiay Malawi, siak ken ni Joyce ti masansan a bumisbisita iti kaarruba a Mozambique. Ti pannakaammona ti Español, a nagun-oddanna bayat ti panagserserbina idiay Ecuador, ket makatulong unay, ta dagiti Portugues ti makaawat kenkuana. Intultuloymi a binisita ti Mozambique manipud sumaganad a destinomi, idiay Zimbabwe. Ti Iglesia Katolika ti bumusor unay iti panangaskasaba ket namataudda ti gulo. Ngem bayat ti sumaganad a sangapulo a tawen, masansan a napasaranmi ti naayat a panangaywan ken pannalaknib ni Jehova bayat ti inkam panangsapsapul kadagiti karnero.
Bayat ti maysa kadagiti panagbisitami idiay Mozambique, binisitami ti maysa nga interesado a babai idiay amianan ti puerto ti Beira. Ti kabsatna a babai idiay Portugal ti nagsurat kenkuana ken insalaysayna dagiti nakaskasdaaw a bambanag a maad-adalna manipud pannakipagad-adalna kadagiti Saksi ni Jehova. Sinukimat ti babai dagitoy manipud Bibliana ket rinugianna payen nga imbagbaga kadagiti kaarrubana dagitoy. Kaskasdi, ti kakaisuna nga adres nga adda kadakami isut’ nagan ti talyer a pagtartrabahuan ni lakayna.
Idi nga umasidegkamin idiay ruangan ti talyer, maysa a lalaki ti nagimtuod no isut’ makatulong kadakami. Dinawatmi a makita ti lakay daydiay a babai. Intudona ti mekaniko nga agtartrabaho iti maysa a kotse ket dagus a pinanawannakami. Inyam-ammomit’ bagbagimi iti mekaniko ket kunami a kayatmi a bisitaen ni baketna. Isut’ agdandanag. Bayat a kuykuyogennakami a mapan idiay balayda, inlawlawagna a daydiay lalaki nga immuna a nakisaritaanmi ket addan iti dalanna a mangireport ti idadatengmi iti lokal a hepe ti P.I.D.E. (dagiti sekreta a polis). Dimmalankam iti maysa a silo! Inlawlawagna met a ni baketna, gaput’ panangaskasabana, ket sipsiputan dagiti polis iti nabayag met bassiten ket naagawda ti surat a mangibagbaga kenkuana nga umaykam a mangbisita kenkuana. Innalada ti Bibliana, ngem isut’ sisisirib a nangilemmeng ti sabali pay a Biblia! Inkuyogda pay ti obispo a Katoliko tapno isut’ allukoyen nga isardengnan ti panangisarsaritana maipapan ken Jehova ken ti Pagarian!
Idi nasarakanmin ti interesado a babai, dina matngelan ti riknana ket inarakupna ni Joyce. Nagpakpakaasi ken lakayna a palubosannakami a makipagian kadakuada, ngem madi ni lakayna ket nagsubli iti pagtrabahuanna. Inaramidmi ti amin a kabaelanmi iti ababa nga ibibisita, nga isut’ pinaregtami manipud Biblia ken kinomendaranmi gaput’ panagtakderna a sititibker. Tapno maliklikan ti panangpataud ti kanayonan pay a parikut kenkuana, dakamin ti nagpakada ket inkarimi nga agsublikamto inton sumaysayaat ti kasasaad. Idi a panawanmin ti balay ken nakapaggasolinan idiay estasion ti gasolina, nadlawmi a dakam ti sipsiputanda, ngem saandakami nga inaresto. Ngarud napankamin idiay Beira ket binisitami ti bassit a kongregasion sadiay sakbay a nagsublikami idiay Zimbabwe. Sumagmamano a bulan iti kamaudianan nagsublikami nga agpayso ket nabalinanmi a tinagiragsak ti pannakipangan a kadua ti babai nga interesado agraman ken lakayna ken ti anakda a babai. Idi agangay isut’ nabautisaran bayat ti ibibisitana idiay Portugal ket nagbalin a naregta nga agibumbunannag ti Pagarian.
Idiay am-amianan masansan bumisbisitakami kadagiti luglugar kas ti Quelimane, Nampula, ken Nacala, maysa a bassit a puerto. Idiay Nacala masansan a bisbisitaenmi ti pamilia a Soares. Nangngegan ni Mr. Soares nga immuna ti kinapudno idiay Portugal. Ngem idi isut’ immakar idiay Mozambique, dagiti kakabsat idiay Lourenço Marques (Maputo itan), kabisera ti Mozambique, nakipagadalda kenkuana ken ti pamiliana. Inapresiarda unay ta sisasaganakami nga agdaliasat ti ginasgasut a milia a mangbisita ti naiputputong a pamilia. Napartak ti irarang-ayda. Iti kamaudianan immakarda idiay Sud Africa, a sadiay ni balasangda, a Manuela, ti agserserbi idiay Bethel kas manangipatarus iti Portugues.
Binisitami ti kongregasion idiay Lourenço Marques iti adu a daras. Kinaipapanan daytoy ti panagbiahe ti nasurok a 1,100 kilometros manipud Blantyre kadagiti di nasayaat a daldalan. Namindua a naaddaankami ti serioso a parikut iti lugan ket masapul a paguyodkami inggana idiay Salisbury (Harare itan). Kaskasdi, maysa a dakkel a rag-o a makita ti bassit a grupo idiay Lourenço Marques a dimmakkel a nagbalin a nagsayaat a kongregasion agpapan pay panagtrabahoda iti sidong ti pannakaiparit. Regular a maang-angay dagiti babassit nga asamblea sirkito. Ngem masapul a maaramidda idiay kabakiran a kasla dagiti kakabsat ket maysa laeng a dakkel a grupo nga agpikpiknik. Iti sumagmamano nga okasion naiyurnos ti asamblea idiay ballasiw ti pagbeddengan sadi Nelspruit idiay Sud Africa. Daytoy ti nakatulong kadagiti kakabsat idiay Maputo a mangapresiar iti organisasion ni Jehova ken rumang-ay iti naespirituan.
Ti Beira Kongregasion ket pimmigsa met. Gapu kadagiti napolitikaan a kinagulo idiay Mozambique, dagiti kakabsat iti dayta a pagilian ket naiwarwarasdan idiay Portugal, Sud Africa, Canada, Brazil, Estados Unidos, ken dadduma pay a luglugar. Amin a dayaw ti maiyeg ken Jehova, a ‘nangted ti idadakkel.’ (1 Corinto 3:6, 7) Wen, iti sangapulo a tawen naaddaankam ti pribilehio a nangtulong kadagiti kakabsat idiay Mozambique iti sidong ti regimen a Portugues. No kumita iti nalikudan, pagsidsiddaawanmi ti pamay-an ni Jehova a nangilukat ti ruangan tapno maaramidanmi daytoy.
Iti naminsan nga okasion, bayat a bisbisitaenmi ti Nampula idiay amianan, inarestokami ti maysa a miembro ti P.I.D.E. Amin a literaturami, agraman dagiti Biblia, ti innalada, ket imbagada kadakami a didakam palubosanen nga agsubli idiay Mozambique. Agpapan pay dayta, babaen iti tulong ni Jehova nabalinanmi ti nangaramid ti adu pay a panagbiahe iti dayta a pagilian. Tunggal madanonmi ti pagbeddengan, kanayon a dawatenmi ti tulongna ken panangiwanwanna tapno matungpalmi ti pagayatanna ken makaited ti kasapulan unay a pammaregta ken panangsanay kadagiti kakabsattayo iti dayta a daga.
Idi 1979 naiyaliskami idiay Botswana. Daytat’ addaan nalawa a daga, agarup kagudua ti Sud Africa. Gapu ta ti dakkel a pasetna ket disierto, ti Kalahari, nakurkurang pay ngem sangamilion dagiti umilina. Ditoy naaddaankam kadagiti pribilehio kas ti panangtulong a mangibangon ti Kingdom Hall ken pagtaengan dagiti misionero idiay Gaborone, ti kabisera. Ti sabali pay a pribilehio ket isut’ panangtulong kadagiti Portugues-pagsasaona a repuhiado manipud Angola ket makipagadal ti Biblia kadakuada.
Natulonganmi pay met dagiti dua nga agtutubo a taga Zimbabwe. Agparang nga iti daytoy arubayan a pagilian, dagiti Saksi ni Jehova, babaen iti espesial nga urnos, mapalubosanda a mangisuro ti Kasuratan iti sumagmamano nga eskuelaan. Daytoy ti nangpataud interes kadagitoy nga agtutubo. Idi immakarda iti kamaudianan idiay Botswana, isudat’ sinarungkaranmi, ket kimmiddawda ti panagadal ti Biblia. Ngem, dagiti dadakkelda, bumusorda, gapuna isudat’ umay idiay pagtaenganmi a misionero tapno makipagadal. Nagsayaat ti irarang-ayda ket nagbalinda a bautisadon a Saksi.
No kumitaak iti napalabas a 41 a tawen iti amin-tiempo a serbisio kadagiti walo a pagilian, napalalot’ panagyamanko ken Jehova kadagiti adu a bendision a nalak-aman. Daytat’ saan a nalaka, ngem dakkel a rag-o para kadakami ken ni Joyce a makatulong kadagiti adu a makapagtakder a sititibker a maipaay iti Pagarian ken makita ti nagsayaat nga irarang-ay agpapan pay nagadu a parparikut ken nakaro nga ibubusor. Pudno a daytat’ maysa a kaso ti ‘panangikasaba ti sao, nga umagawa iti nasayaat man a tiempo wenno iti nariribuk a tiempo.’ Wen, ti amin-tiempo a serbisio ket maysa a nabaknang a kapadasan ken dakkel a pribilehio a mairekomendarmi a naimpusuan kadagidiay mabalinda a baliwan ti panagbiagda tapno tagiragsaken dayta.—2 Timoteo 4:2.
[Mapa iti panid 21]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
ANGOLA
ZAMBIA
MALAWI
Mzimba
Blantyre
MOZAMBIQUE
Nacala
Beira
Maputo
ZIMBABWE
Harare
NAMIBIA
BOTSWANA
Gaborone
SOUTH AFRICA
INDIAN OCEAN
600 km
400 mi
[Ladawan iti panid 24, 25]
No adalem unay dagiti karayan, dua a manangiballasiw ti mangiguyod kadakami a bumallasiw babaen iti tali