Impateg ni Papias ti Sasao ti Apo

“SAANAK . . . a naragsakan kadagiti tao a mannanao, no di ket kadagiti tao a nangisuro ti pudno.” Kasta ti insurat ni Papias, maysa nga agak-aklon a Kristiano idi maikadua a siglo iti Kadawyan a Panawentayo.

Nagbiag ni Papias iti panawen a simmaruno kalpasan a natay dagiti apostol ni Jesu-Kristo. Kinapudnona, kadua idi ni Policarpio, a sigun iti damag nakaadal manipud ken ni apostol Juan. Dagitoy a kredensial, kasta met ti wagas ti pananggun-od ni Papias iti pannakaammo, nalabit a paneknekanna nga aduan isuna ti pannakaammo.

Naannad a Wagas

Ti pannakawaw ni Papias iti kinapudno ket nalawag a makita kadagiti lima a librona maipapan iti sasao ti Apo. Idi kabambanuaganna, awan duadua nga inkabesa ni Papias ti adu kadagiti sasao ti kinapudno a nangngeganna. Iti kamaudiananna, manipud iti nagnaedanna idiay Frigia a siudad ti Hierapolis, idiay Asia Menor, nagdamag ni Papias kadagiti nataenganen tapno masiguradona no nakitada wenno adda nadamdamagda maipapan iti siasinoman kadagiti apostol ni Jesus. Sigagagar a nagsaludsod kadakuada ket insuratna ti aniaman a sinaoda.

Inlawlawag ni Papias: “Diak bumdeng a mangisurat . . . iti aniaman a maadalko a naimbag iti aniaman a tiempo manipud kadagiti panglakayen, ket tinandaanak a naimbag, nga ipanamnamak kadakayo a dagitoy ket pudno. Ta saanak a naragsakan, kas iti kaaduan a tattao, kadagiti tao a mannanao, no di ket kadagiti tao a nangisuro ti pudno; wenno kadagiti nangilawlawag kadagiti bilin dagiti sabsabali, no di ket kadagiti nangilawlawag kadagiti bilin nga inted ti Apo iti pammati ken nagtaud iti kinapudno a mismo. Ket no kas pangarigan maam-ammok ti maysa a nagbalin a pasurot dagiti panglakayen, dawatek nga ilawlawagna ti insalaysay dagiti panglakayen​—no ania ti kinuna ni Andres wenno ni Pedro, wenno no ania ti kinuna ni Felipe wenno ni Tomas wenno ni Santiago, wenno ni Juan wenno ni Mateo, wenno dagiti dadduma pay nga adalan ti Apo.”

Ti Sinuratna

Awan duadua a nagun-odan ni Papias ti nabaknang a naespirituan a pannakaammo. Kasta unay la ketdi ti panagimdengna kadagiti detalye maipapan iti personal a biag ken ministerio ti tunggal maysa kadagiti apostol. Idi agarup 135 K.P., insurat ni Papias dagiti kayatna nga ibaga iti bukodna a libro. Nakalkaldaang ta napukaw daytoy a libro. Inadaw dayta ni Irenaeus, maysa nga agak-aklon a Kristiano idi maikadua a siglo K.P., ken ti historiador idi maikapat a siglo a ni Eusebius. Kinapudnona, maibasbasa pay laeng dayta idi maika-9 a siglo K.P. ken mabalin nga adda pay agingga iti maika-14 a siglo.

Namati ni Papias iti mapasungad a Milenio a Panagturay ni Kristo. (Apocalipsis 20:2-7) Sigun ken Irenaeus, dinakamatna ti maysa a panawen “inton ti sangaparsuaan a napabaro, ken nawayawayaan, siwawadwad a mangipaayto iti amin a kita ti taraon, manipud iti linnaaw iti langit ken ti kinadam-eg ti daga, a kas impakaammo dagiti panglakayen, a nakakita ken Juan, ti adalan ti Apo, a nangngeganda no kasano a nangisuro ti Apo kadagidi a tiempo.” Insurat pay ni Papias: “Kadagidiay mamati, mapagtalkan dagitoy a banag. Ket idi ni Judas, ti mangliliput, nagkedked a mamati ket nagsaludsod, ‘Kasano a tungpalen ti Apo ti kasta a banag?’ kinuna ti Apo, ‘Makitanto dagidiay sibibiag iti dayta a panawen.’”

Nagsurat ni Papias iti panawen a nasaknap ti Gnosticismo. Pinaggampor dagiti Gnostico ti pilosopia, panangpattapatta, ken pagano a misticismo iti apostata a Kinakristiano. Kinapudnona, ti panangibutaktak ni Papias kadagiti orakulo, wenno sasao ti Apo, ket maysa a panaggandat a pasardengen ti panagsaknap ti Gnosticismo. Kalpasan ti ipapatayna, intultuloy ni Irenaeus a sarangten ti ulbod ken aglablabes nga espiritualidad dagiti Gnostico. Sigurado a nakaad-adu ti literatura dagiti Gnostiko, isut’ gapuna a siuumsi a tinukoy ida ni Papias kas “[tat]tao a mannanao.” Nalawag ti panggepna​—lapdan ti kinaulbod babaen ti kinapudno.​—1 Timoteo 6:4; Filipos 4:5.

Dagiti Komentona Maipapan iti Ebanghelio

Kadagiti paset dagiti sinurat ni Papias nga adda pay laeng, makitatayo ti pannakadakamat dagiti salaysay nga insurat da Mateo ken Marcos. Kas pangarigan, kinuna ni Papias maipapan iti salaysay ni Marcos: “Ni Marcos a nagbalin a managipatarus ni Pedro, siuumiso nga insuratna ti amin a malagipna.” Tapno mapaneknekan pay ti kinapudno daytoy nga Ebanghelio, intuloy a kinuna ni Papias: “No kasta awan ti kamali ni Marcos, kabayatan ti panangisuratna kadagiti sumagmamano a banag sigun iti malagipna; ta siaannad nga inaramidna dayta a di pulos nanglabtaw iti aniaman a nangngeganna, wenno nangisurat iti saan a pudno iti dayta.”

Paneknekan ni Papias nga insurat ni Mateo ti Ebangheliona iti pagsasao a Hebreo. Kuna ni Papias: “Insuratna dagiti sasao iti pagsasao a Hebreo, ket impatarusna ti tunggal maysa iti amin a kabaelanna.” Mabalin a tinukoy met ni Papias dagiti salaysay iti Ebanghelio da Lucas ken Juan, kasta met dagiti dadduma pay a paset ti Kristiano a Griego a Kasuratan. No kasta, maysa isuna kadagiti kaunaan a saksi a nangpaneknek ti kinautentikoda ken nadibinuan a pannakaipaltiing dagitoy. Nupay kasta, nakalkaldaang ta sumagmamano a pirsay laengen ti natda kadagiti sinurat ni Papias.

Sipapanunot iti Naespirituan a Kasapulanna

Kas maysa a manangaywan iti kongregasion idiay Hierapolis, ni Papias ket napinget nga agsukisok. Malaksid pay iti kinagagetna nga agsukisok, isut’ addaan iti nauneg a panangapresiar iti Kasuratan. Siuumiso ti panagkuna ni Papias nga aniaman a doktrina nga insuro ni Jesu-Kristo wenno dagiti apostolna ket adayo a napatpateg nga ilawlawag ngem dagiti di mapagtalkan a sasao a masarakan iti literatura idi kaaldawanna.​—Judas 17.

Sigun iti damag, nagsagaba ni Papias kas martir idiay Pergamo idi 161 wenno 165 K.P. Saan a masigurado no kasanot’ kauneg ti panangapektar dagiti sursuro ni Jesu-Kristo iti biag ken kababalin ni Papias. Nupay kasta, addaan iti nasged a tarigagay a makasursuro ken mangisarita kadagiti Kasuratan. Kasta met dagiti pudno a Kristiano itatta, agsipud ta sipapanunotda kadagiti naespirituan a kasapulanda. (Mateo 5:3) Ket kas ken Papias ipategda ti sasao ti Apo.