“Ania ti Kinapudno?”

NAGDUMA unay dagiti dua a lallaki a nagsinnango. Ti maysa ket politiko a mananglais, ambisioso, nabaknang, sisasagana a mangaramid iti aniaman tapno maparang-ayna ti bukodna a karera. Ti sabali ket maysa a mannursuro a nagkedkedanna ti kinabaknang ken kinatan-ok ken nakasagana idi a mangisakripisio ti biagna tapno maispalna ti biag dagiti sabsabali. Nabatad a nagduma ti kapanunotan dagitoy dua a lallaki! Adda maysa a banag a nangnangruna a talaga a dida nagkinnaawatan​—ti maipapan iti kinapudno.

Dagiti lallaki isu da Poncio Pilato ken Jesu-Kristo. Nakatakder ni Jesus iti sanguanan ni Pilato kas maysa a nakondenar a kriminal. Apay? Inlawlawag ni Jesus a ti makagapu iti daytoy​—kinapudnona, ti talaga a makagapu iti immayanna ditoy daga ken nangaramidanna iti ministeriona​—a bimmaba iti maymaysa a banag: kinapudno. “Maigapu itoy a naiyanakak, ken maigapu itoy nga immayak iti lubong,” kinunana, “tapno saksiak ti kinapudno.”​—Juan 18:37.

Ti sungbat ni Pilato ket nakallalagip a saludsod: “Ania ti kinapudno?” (Juan 18:38) Pudno kadi a tinarigagayanna ti sungbat? Mabalin a saan. Ni Jesus ti kita ti tao a makabalin a mangsungbat iti aniaman a saludsod a mayimtuod kenkuana buyogen ti napasnek a motibo, ngem saanna a sinungbatan ni Pilato. Ken kuna ti Biblia a kalpasan ti panangyimtuodna iti saludsodna, dagus a rimmuar ni Pilato iti siled a yan ti tallaong. Mabalin nga inyimtuod ti gobernador a Romano ti saludsod iti mananglais a di panamati, a kas na la kinuna, “Kinapudno? Ania dayta? Awan kasta a banag!”a

Saan a karkarna itatta ti panagpangadua ni Pilato iti kinapudno. Adut’ mamati a ti kinapudno ket relatibo​—iti sabali a pannao, a ti pudno iti maysa a tao mabalin a saan a pudno iti sabali, isu a mabalin nga agpadada nga “umiso.” Nakasaksaknap daytoy a pammati ta adda payen maysa a sao para iti daytoy​—“relatibismo.” Kastoy kadi ti panangmatmatyo iti banag maipapan iti kinapudno? No kasta, posible kadi nga inawatyo daytoy a panangmatmat nga awan aniaman a naan-anay a panangusig iti dayta? Uray pay no diyo inawat daytoy a panangmatmat, ammoyo kadi no kasano ti panangapektar daytoy a pilosopia iti panagbiagyo?

Maysa a Panangraut iti Kinapudno

Saan laeng a ni Poncio Pilato ti immuna a tao a nagpangadua iti kapanunotan iti naan-anay a kinapudno. Dadduma a nagkauna a Griego a pilosopo pinagbalinda a karerada ti panangisuro kadagiti kasta a panagduadua! Lima a siglo sakbay ni Pilato, namati ni Parmenides (a naibilang a pundador ti metapisiko ti Europa) a saan a maragpat ti pudpudno a pannakaammo. Ni Democritus, a naidaydayaw a kas “ti katan-okan kadagiti nagkauna a pilosopo,” impapatina: “Nauneg ti pannakaikali ti kinapudno. . . . Awan banag nga ammotayo a sigurado.” Ti nalabit katan-okan kadakuada amin, ni Socrates, kinunana a ti laeng talaga a masiguradona isut’ kinaawan ammona.

Daytoy a panangraut iti kapanunotan a mabalin a maammuan ti kinapudno ket nagtultuloy agingga iti kaaldawantayo. Kas pagarigan, kuna ti dadduma a pilosopo a yantangay danonennatay ti pannakaammo agingga kadagiti sentidotayo, a mabalin a maallilaw, awan pannakaammo a napatalgedan a pudno. Inkeddeng ti pilosopo a Pranses ken matematiko a ni René Descartes a sukimatenna amin a banag a pagarupenna a sigurado nga ammona. Inwaksina amin malaksid iti maysa a kinapudno a pinatina a di mabalusingsing: “Cogito ergo sum,” wenno, “Iti panagkunak, gapuna siak.”

Maysa a Kultura ti Relatibismo

Ti relatibismo ket saan a limitado kadagiti pilosopo. Isursuro daytoy dagiti narelihiosuan a pangulo, naisuro kadagiti eskuelaan, ken insaknap ti media. Kinuna ti obispo ti Episcopal a ni John S. Spong sumagmamano a tawenen ti napalabas: “Masapul . . . a balbaliwantayo ti panagpampanunot nga adda kadatayo ti kinapudno ken masapul a bigbigen dagiti dadduma ti panangmatmattayo iti pannakaawat a ti naan-anay a kinapudno ket saan a maragpat ti asinoman.” Ti relatibismo ni Spong, a kas kadagiti adu a klero itatta, ket nadarasda la a tallikudan dagiti moral a pannursuro ti Biblia maigapu iti pilosopia a “tunggal maysa ikalinteganna ti bukodna a konklusion.” Kas pagarigan, iti panagregget a mangiparikna nga ad-adda a “komportable” dagiti homoseksual iti Episcopal Church, nangisurat ni Spong iti libro a mangibagbaga a ni apostol Pablo ket maysa a homoseksual!

Iti adu a pagilian, kasla mangpatpataud dagiti sistema ti eskuelaan iti umasping a kita ti kapanunotan. Insurat ni Allan Bloom iti librona a The Closing of the American Mind: “Adda maysa a banag a naan-anay a masierto ti maysa a propesor: gistay tunggal estudiante a sumrek iti unibersidad patienna, wenno kunana a patienna, a ti kinapudno ket relatibo.” Natakuatan ni Bloom a no karitenna ti pammati dagiti estudiantena maipapan iti daytoy a banag, sumungbatda a buyogen ti siddaaw, “a kasla ket tay pagduaduaanna ti 2 + 2 = 4.”

Maitantandudo ti isu met laeng a kapanunotan iti adu a sabsabali pay a pamay-an. Kas pagarigan, dagiti managipadamag iti TV ken pagiwarnak masansan a kasla ad-adda nga interesadoda iti panangliwliwa kadagiti managbuyada imbes nga iti panangidatag kadagiti kinapudno ti maysa nga estoria. Nabaliwan payen dagiti sumagmamano a programa ti damdamag wenno nabugos ti pabuya tapno pagparangenda nga ad-adda a dramatiko. Ken naaramid ti napigpigsa a pannakaraut ti kinapudno iti paglinglingayan. Dagiti nasayaat a kababalin ken moral a kinapudno nga inalagad idi dagiti nagannak ken inapotayo ket sisasaknap a mamatmatmatan kas lausen ken masansan a sibabatad a mauy-uyaw.

Siempre, mabalin nga ikalintegan dagiti dadduma nga adu iti daytoy a relatibismo irepresentarna ti kinamannakaawat ket ngarud, addaan iti positibo nga epekto iti natauan a kagimongan. Ngem kasta kadi a talaga? Ket ania met ngay ti epektona kadakayo? Patienyo kadi a ti kinapudno ket relatibo wenno awan? No kasta, ti panangsukimat iti dayta mabalin nga ipariknana kadakayo kas pagsayangan laeng iti panawen. Ti kasta a panangmatmat apektarannanto ti masakbayanyo.

[Footnotes]