Tinulongannak ti Panagtalekko ken Jehova
KAS INSALAYSAY NI AGENOR DA PAIXÃO
Natay iti brongkitis ti kakaisuna nga anakmi a lalaki, a ni Paul, idi 11 a bulanna pay laeng. Tallo a bulan kalpasanna, idi Agosto 15, 1945, natay iti pulmonia ti patpatgek nga asawa. Agtawenak idi iti 28, ket dagitoy a didigra ti namagladingit ken nangriribuk kaniak. Ngem ti panagtalek ken Jehova ken kadagiti karina ti nakatulong kaniak. Bay-andak a mangisalaysay no kasano a naaddaanak iti kastoy a panagtalek.
SIPUD pay idi naipasngayak idiay Salvador, Bahia State, Brazil, idi Enero 5, 1917, insuronak ni Nanang a dayawek dagiti “sasanto” ti Iglesia Katolika. Riingennakami pay nga agkakabsat iti parbangon tapno makapagkararagkami a sangsangkamaysa. Ngem tumabtabuno met idi dagiti dadakkelko kadagiti sesion ti candomblé, dagiti seremonia ti voodoo iti Africa ken Brazil. Impategko dagitoy a pammati, ngem awan panagtalekko kadagiti masasao a sasanto ti Katolicismo wenno iti candomblé. Ti nangnangruna a nangupay kaniak ket ti panangidumduma iti puli a nabatad kadagitoy a relihion.
Idi agangay pimmanaw iti pagtaengan dagiti dua a manongko tapno agbirok iti trabaho. Kalpasanna binaybay-an ni tatang ti pamilia. Isu nga idi agtawenak iti siam, masapul nga agbirokak iti trabaho tapno matulongak ni nanang ken ti addiek a babai. Agarup 16 a tawen kalpasanna, ti pannakisarsaritak iti maysa a katrabahuan iti paktoria isut’ nangrugian ti dakkel a panagbalbaliw iti biagko.
Pananggun-od iti Panagtalek ken Jehova
Naam-ammok ni Fernando Teles idi 1942. Masansan a kinunana a dakes ti agdayaw kadagiti “sasanto.” (1 Corinto 10:14; 1 Juan 5:21) Diak inkankano idi damo. Ngem ti kinapasnek ken pannakaseknanna kadagiti tao, aniaman ti kolorda, isut’ nangguyugoy kaniak, ket inapresiarko ti pannakaammona iti Biblia, nangruna ti naikunana maipapan iti Pagarian ti Dios ken ti paraiso a daga. (Isaias 9:6, 7; Daniel 2:44; Apocalipsis 21:3, 4) Yantangay nadlawna ti panaginteresko, inikkannak iti Biblia ken sumagmamano a literatura iti Biblia.
Sumagmamano a lawas kalpasanna, immanamongak iti awis a tumabuno iti panagadal ti kongregasion iti Biblia. Ad-adalen idi ti grupo ti libro a Religion, nga impablaak ti Watch Tower Bible and Tract Society. Tinagiragsakko ti panagadal ket rinugiak a tinabunuan amin a gimong ti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Ti nangnangruna a nakaguyugoyak ket ti kinaawan panangidumduma ken ti dagus a panangawatda kaniak. Iti daydi a rinugiak nga inarem ni Lindaura. Idi imbagak kenkuana ti maad-adalko, rinugianna ti makikuyog kaniak a tumabuno kadagiti gimong.
Ti sabali pay a namagsiddaaw kaniak kadagiti gimong ket ti pannakaipaganetget iti trabaho a panangasaba. (Mateo 24:14; Aramid 20:20) Gapu ta pinaregtadak dagiti payunir, kas pangawag kadagiti amin-tiempo a ministro, rinugiak ti nangasaba iti di pormal kadagiti sabsabali iti tren bayat ti panagbiahek nga agpapan-agawid iti trabaho. No makakitaak iti interesado, alaek ti direksionna ken sarungkarak tapno ikagumaak a parayrayen dayta nga interes.
Kabayatanna, nagtultuloy a dimmakkel ti panagtalekko ken Jehova ken iti organisasion nga ar-aramatenna. Gapuna, kalpasan ti iyiimdengko iti palawag iti Biblia maipapan iti Nakristianuan a dedikasion, nabautisaranak, idiay Taaw Atlantico, idi Abril 19, 1943. Iti dayta met laeng nga aldaw, nakiramanak iti kaunaan a gundaway iti regular a ministerio a panagbalaybalay.
Dua a lawas kalpasanna, idi Mayo 5, nagkasarkami ken ni Lindaura. Kalpasanna, idi Agosto 1943, nabautisaran kabayatan ti kaunaan nga asamblea dagiti Saksi ni Jehova iti siudad ti Salvador. Kinuna ti 1973 Yearbook of Jehovah’s Witnesses maipapan iti dayta nga asamblea: “Napasardeng dagiti klero ti palawag publiko idiay Salvador, ngem nalpas idin . . . ti nasaknap a nagsayaat a panangipablaak.” Ti pammaneknek iti panangiwanwan ni Jehova kabayatan ti nakaro a pannakaidadanes isut’ nangpabileg iti panagtalekko kenkuana.
Kas iti insalaysayko iti pangrugian, dua laeng a tawen kalpasan ti pannakabautisar ni Lindaura—ken tallo a bulan kalpasan ti ipapatay ti anakmi—natay ti patpatgek nga asawa. Agtawen laeng iti 22. Ngem ti panagtalekko ken Jehova isut’ nakatulong kaniak kadagidiay a naririkut a bulbulan.
Napabilegak Babaen ti Naespirituan nga Aramid
Idi 1946, makatawen kalpasan ti ipapatay ti asawak ken ti anakko, nadutokanak kas adipen iti panagadal iti Biblia iti maymaysa idi a kongregasion idiay Salvador. Iti dayta met laeng a tawen nairugi ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro kadagiti kongregasion idiay Brazil, ket siak ti kaunaan a konduktor ti eskuelaan iti estado ti Bahia. Kalpasanna idi Oktubre 1946, naangay idiay siudad ti São Paulo ti Teokratiko nga Asamblea a “Dagiti Nararagsak a Nasion.” Ti amok iti sangapulo a tawenen kinunana a kasapulannak ken impapilitna a diak mapmapan. Ngem idi mailawlawagko kenkuana ti kinapateg kaniak ti itatabunok iti asamblea, adu ti insagutna kaniak sa nasayaat ti panangpalubosna kaniak iti biahe.
Dagiti sesion ti asamblea idiay Municipal Theater ti São Paulo ti naikondukta iti Portugues—ti pagsasao ti Brazil—kasta met iti Ingles, Aleman, Hungaryo, Polaco, ken Ruso. Iti dayta nga asamblea nairuar iti Portugues ti magasin nga Agriingkayo! Naguyugoyak unay iti asamblea—nga agarup 1,700 ti timmabuno iti palawag publiko—ket pinirmaak ti aplikasion a mangrugi nga agpayunir iti Nobiembre 1, 1946.
Iti dayta a tiempo naynay nga inaramatmi ti ponograpo iti panagpayunirmi. Masansan nga impatokarmi iti bumalay ti palawag a “Pannalaknib.” Kalpasanna, kunaenmi: “Tapno masalaknibantay ti bagitayo manipud iti di makita a kabusor, masapul a nadekkettayo iti maysa met a di makita a gayyem. Ni Jehova ti kasayaatan a gayyemtayo ken nabilbileg nga amang ngem iti kabusortayo, a ni Satanas. Isu a masapul a nadekkettayo ken Jehova tapno masalaknibantayo manipud kenkuana.” Kalpasanna itukonmi ti bokleta a Protection, a mangipaay iti kanayonan nga impormasion.
Awan pay makatawenko a payunir idi nakaawatak iti awis nga agserbi kas special pioneer iti Carioca Congregation idiay Rio de Janeiro. Pasaray mapasanguankam idi sadiay iti nakaro nga ibubusor. Iti naminsan, dinuklos ti bumalay ti kaduak a ni Ivan Brenner. Immawag iti polis dagiti kaarruba, ket naipankam amin iti presinto.
Kabayatan ti pannakapalutpot, ti makapungpungtot a bumalay inakusarnakami iti panangriribuk. Pinagulimek ti hepe ti polisia. Kalpasanna dakami met ti kinasarita ti hepe ti polisia ket siaalumamay a kinunana a mabalinmin ti pumanaw. Tinengngelna ti nangakusar kadakami sana indarum iti panangraut. Dagiti kasasaad a kas iti dayta isut’ nangtaginayon iti panagtalekko ken Jehova.
Napalawa nga Amin-Tiempo a Ministerio
Idi Hulio 1, 1949, naragsakanak a naawis nga agserbi idiay Bethel, kas pangawag iti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova iti maysa a pagilian. Ti Bethel idiay Brazil masarakan idi iti 330 Licínio Cardoso Street idiay Rio de Janeiro. Iti daydi a tiempo, 17 laeng ti kameng ti intero a pamilia ti Bethel. Iti apagbiit, naitimpuyogak iti lokal a Kongregasion ti Engenho de Dentro, ngem kalpasanna nadutokanak kas mamangulo a manangaywan iti kakaisuna a kongregasion idiay Belford Roxo, maysa a siudad a masarakan iti sumagmamano a milia manipud Rio de Janeiro.
Nakaad-adu idi ti asikasuen kadagiti ngudo ti lawas. Mapanak idiay Belford Roxo babaen ti tren no iti Sabado, makiraman iti tay-ak ti ministerio iti malem, sa kalpasanna tumabuno iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro ken Gimong iti Serbisio iti rabii. Umyanak kadagiti kakabsat ken makiramanak iti tay-ak ti ministerio iti kabigatanna. Tabunuak ti palawag publiko iti Biblia ken Panagadal iti Pagwanawanan iti dayta a malem ken agsubliak idiay Bethel iti agarup alas nuebe trenta iti rabii. Ita addan 18 a kongregasion idiay Belford Roxo.
Idi 1954, kalpasan ti tallo ket kagudua a tawen a kasta nga eskediul, naisubliak idiay Rio de Janeiro kas mamangulo a manangaywan idiay São Cristóvão Congregation. Nagserbiak iti dayta a kongregasion iti simmaganad a sangapulo a tawen.
Dagiti Trabahok iti Bethel
Ti immuna a trabahok idiay Bethel ket nangibangon iti garahe ti kakaisuna a lugan ti Sosiedad, maysa a 1949 Dodge van a napanaganan iti Chocolate gapu iti kayumanggi a kolorna. Idi nalpasen ti garahe, naibaonak nga agtrabaho iti kosina, a nagtrabahuak iti tallo a tawen. Kalpasanna nayakarak iti Job Press Department, a pagtartrabahuak ita iti nasuroken nga 40 a tawen.
Segunda mano idi ti adu kadagiti alikamenmi a pagimprenta. Kas pagarigan, inusarmi iti adu a tawen ti daan a platen press a sidudungngo a pinanagananmi iti Sara, a nagan ti asawa ni Abraham. Naaramat iti adu a tawen iti paktoria iti hedkuarter ti Watch Tower Society idiay Brooklyn, New York. Kalpasanna idi dekada 1950, naipan idiay Brazil. Ditoy, kas iti asawa ni Abraham, nupay nataenganen nangpataud kadagiti bunga—iti porma dagiti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo!
Di pulos nagsarday ti panagsiddaawko iti iyaadu dagiti publikasion a nayimprenta idiay Brazil. Iti intero a tawen ti 1953, nagimprentakami iti 324,400 a magasin, ngem itan nasuroken a tallo a milion ti mayim-imprenta iti kada bulan!
Dagiti Pasilidadmi iti Bethel
Kadagidi naglabas a tawen makapagagar a makita ti pannakapalawa dagiti pasilidadmi iti Bethel idiay Brazil. Idi 1952, nangibangonkami iti dua-kadsaaran a paktoria iti likudan ti pagtaenganmi idiay Rio de Janeiro. Kalpasanna idi 1968, nayakar ti Bethel iti baro a patakder iti siudad ti São Paulo. Idi immakarkamin, kasla nakadakdakkel ken nakalawlawa dayta para iti pamiliami iti Bethel nga addaan iti 42 a miembro. Pudno a pinampanunotmi idi a mausarto daytoy a patakder para iti masanguanan a panagrang-aytayo. Nupay kasta, naibangon idi 1971 ti dua a kanayonan a lima-kadsaaran [a patakder], ken nagatang ti kaabayna a paktoria, napasayaat, sa naisilpo iti daytoy a patakder. Ngem iti sumagmamano a tawen, ti agtultuloy nga iyaadu dagiti manangiwaragawag ti Pagarian—a nalabsanmi ti 100,000 a marka idi 1975—kinalikagumanna ti ad-adu pay a kuarto.
Gapuna, naibangon dagiti baro a patakder agarup 140 a kilometro manipud São Paulo iti asideg ti bassit nga ili ti Cesário Lange. Idi 1980 nayakar ti pamilia ti Bethel nga addaan iti 170 a miembro kadagitoy baro a pasilidad. Sipud idin nakaskasdaawen ti irarang-ay ti trabaho iti Pagarian. Addaankam itan iti nasurok a 410,000 a makiramraman a regular iti trabaho a panangasaba idiay Brazil! Tapno maipaay dagiti naespirituan a kasapulan amin dagitoy a manangiwaragawag ti Pagarian, masapul nga itultuloymi ti agibangon kadagiti baro a paktoria a pagimprentaan kadagiti literatura iti Biblia ken baro a pagtaengan dagiti boluntario iti Bethel. Iti agdama addaankami iti agarup 1,100 a kameng ti pamilia ti Bethel!
Dagiti Impategko a Pribilehio
Imbilangko ti panagserbi iti Bethel kas napateg a pribilehio. Gapuna, nupay pinampanunotko ti mangasawa manen idi kabambannuagak, pinilik ti naan-anay a panangipamaysak kadagiti pribilehiok iti Bethel ken iti panangasaba. Tinagiragsakko ditoy ti agserbi a kaduak dagiti nakaad-adu nga agtutubo iti pagimprentaan ken ti panangsanay kadakuada iti trabahoda. Inkagumaak ti makilangen kadakuada a kasda la annakko. Naparegtaak unay gapu iti pinget ken kinamanagsakripisioda.
Sabali pay a pribilehio ti panangtagiragsak iti pannakikadua dagiti nagsasayaat a kakuarto iti adu a tawen. Pudno, pasaray adda tumaud a karit gapu iti panagduduma ti personalidad. Ngem naadalko ti di mangnamnama iti kinaperpekto kadagiti sabsabali. Inkagumaak a liklikan ti panangpadakkel kadagiti babassit a parikut wenno ti nangato unay a panangmatmatko iti bagik. Ti panangkatawak kadagiti bukodko a biddut tinulongannak a mangpalabas iti biddut dagiti sabsabali.
Ti sabali pay a napateg a pribilehio a tinagiragsakko ket ti itatabuno kadagiti dadakkel a kombension internasional idiay Estados Unidos. Maysa kadagitoy ti Asamblea nga “Agnanayon a Naimbag a Damag,” a naangay idiay Yankee Stadium, New York, idi 1963, ken ti sabali pay isu ti Asamblea Internasional a “Talna Ditoy Daga” a naangay iti isu met laeng a lugar idi 1969. Bayat ti kaaddak sadiay, naragsakanak a bimmisita iti kabangibang a sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Brooklyn, New York!
Naaddaanak met iti pribilehio iti sangapulo a tawen a makiraman—nga agsisinnublatkami—iti panangidaulo iti panagdayaw ti pamilia ti Bethel iti bigat. Kaskasdi, ti kadaegan a pribilehio a nangparagsak ken nangparegta unay kaniak, ket ti panangidanon iti mensahe ti Pagarian kadagiti nasingpet panagpuspusona a tattao, a kas met iti inaramid ni Jesu-Kristo nga Apotayo.
Kadagiti kallabes a tawen naipasangoak iti karit ti panagbiag nga addaan Parkinson’s disease. Ti naayat a panangaywan dagiti kakabsat iti infirmary ti Bethel isut’ naynay a timmulong ken nangliwliwa kaniak. Buyogen ti naan-anay a panagtalek, ikarkararagko a pabilgennak koma ni Jehova tapno agtultuloy a maaramidko ti amin a kabaelak maipaay ti pudno a panagdayaw.
[Ladawan iti panid 23]
Ti sanga iti Brazil a pagnanaedak ita
[Dagiti Ladawan iti panid 23]
Kaduak ni baketko, a natay idi 1945