Asino ti Mangsuksukog iti Panagpampanunotyo?
“AWAN mabalin a mangibaga iti panunotek! Ken awan mabalin a mangibaga iti aramidek!” Masansan a ti nadagsen a panangibaga iti kasta kaipapananna a dakkel ti panagtalekyo iti bagiyo ken iti bukodyo a pangngeddeng. Kastakay kadi? Nakaaawat, awan sabali a rumbeng nga agdesision para kadakayo. Ngem nainsiriban kadi a dagdagusenyo nga ilaksid daydiay mabalin nga agbanagto a naimbag a pammagbaga? Awan kadi a pulos ti asinoman a makatulong kadakayo a mangaramid kadagiti nainsiriban a desision? Sa, masiguradoyo kadi, a kinapudnona, awan ti mangsuksukog iti panagpampanunotyo, a diyo pay ketdi madmadlaw no adda dayta?
Kas pagarigan, sakbay ti maikadua a gubat sangalubongan, tinengngel ni Joseph Goebbels, a ministro ti propaganda ni Hitler, ti industria ti pelikula ti Alemania. Apay? Gapu ta nabigbigna a mangted daytoy kenkuana iti nakabilbileg nga armas tapno “maimpluensiaanna dagiti patpatien dagiti tattao agraman ti kababalinda.” (Propaganda and the German Cinema 1933-1945) Nalabit kabesadoyo ti makapaupay a kinasamay ti panangusarna iti daytoy ken dadduma pay a pamuspusan tapno imaniobrana dagiti ordinario a tattao—dagiti normal, rasonable a tattao—a basta sumurot lattan iti Nazi a pilosopia.
Kinapudnona, ti panagpampanunotyo agraman ti panagtigtignayyo, uray kaskasano ket kankanayon a maimpluensiaan iti rikrikna ken panangmatmat dagidiay im-imdenganyo. Siempre, saan a nesesita a dakes daytoy. No maseknan dagitoy a tattao iti pagimbaganyo—kas kadagiti mannursuro, gagayyem, wenno nagannak—no kasta dakkelto a pagsayaatan ti magun-odyo kadagiti balakad ken pammagbagada. Ngem no dagita ket tattao a paglainganda laeng ti pampanunotenda ken nayaw-awan wenno tiritir a mismo ti pampanunotda, a “manangallilaw iti panunot,” sigun iti panangdeskribir ni apostol Pablo kadakuada, no kasta agannadkayo!—Tito 1:10; Deuteronomio 13:6-8.
Gapuna, diyo iyaleng-aleng ket ipapanyo nga awan asinoman a makabael a mangimpluensia kadakayo. (Idiligyo ti 1 Corinto 10:12.) Nalabit diyo madmadlaw a mapaspasamaken dayta, a masansan ngem diyo la kayat nga admitiren. Kitaenyo laengen ti simple a pagarigan no ania a produkto ti pilienyo no inkay aggatang. Kanayon kadi a personal a desisionyo dayta, a pinanunotyo a naimbag? Wenno adda tattao, a masansan dikay makita, a sisisikap ngem sibibileg a mangapektar iti piliyo? Kasta ti makuna ni Eric Clark a managsirarak a mannurat. “Mientras mapnuantayo iti advertising,” kunana, “ad-adda met a ditay madmadlaw a maim-impluensiaantayo, ken kaskasdi, talaga nga ad-addatayo met a maapektaran.” Impadamagna pay nga idi pinagsaludsodanda dagiti tattao no kasano ti kunada a kinasamay ti advertising, “kaaduan ti umanamong nga epektibo dayta, ngem saan no kadakuada.” Ipapan dagiti tattao a maapektaran dagiti isuamin, ngem isuda ket saan. “Kasla is-isuda laeng ti saan a maimpluensiaan.”—The Want Makers.
Inkapilitan a Sukogen ni Satanas?
Nalabit saan a serioso ti ibungana kadakayo ti impluensia ti inaldaw nga advertising. Nupay kasta, adda sabali a napegpeggad nga impluensia. Sibabatad nga ipakita ti Biblia a nalaing ni Satanas nga agimaniobra. (Apocalipsis 12:9) Gistay pareho ti pilosopiana iti panagpampanunot ti maysa nga ahente ti advertising a nagkuna nga adda dua a wagas a pangimpluensia kadagiti parokiano—“babaen ti pananggargari kadakuada wenno babaen ti panangyalis iti alipusposda.” No kabaelan dagiti agiproppropaganda ken agiwarwaragawag nga usaren ti kasta a nasikap a taktika a mangsukog iti pampanunotyo, anianto ket ngatan a nalalaing ni Satanas a mangusar kadagiti umarngi a taktika!—Juan 8:44.
Ammo ni apostol Pablo daytoy. Nagamak di la ket ta di agridam dagiti padana a Kristiano ket maallilaw ida ni Satanas. Insuratna: “Ngem maamakak nga iti uray kasano, kas iti panangallilaw ti serpiente ken Eva babaen ti kinasikapna, dagiti pampanunotyo mabalin a mapadakesda a maiyadayo iti kinapasnek ken iti kinadalus a maiparbeng ken Kristo.” (2 Corinto 11:3) Ipapusoyo dayta a pakdaar. Ta no saan, kaslakayto kadagidiay mamati nga epektibo ti propaganda ken panangyalis ti alipuspos—“ngem saan no kadakuada.” Dagiti nalawag a makitkitatayo a kinaulpit, kinakillo, ken kinamanaginsisingpet a maar-aramid iti daytoy a kaputotan paneknekanda a nasamay ti sinasatanas a propaganda.
Gapuna, indawat ni Pablo kadagiti padana a Kristiano a “sumardeng[da] a maisuksukog maitunos iti daytoy a sistema ti bambanag.” (Roma 12:2) Kastoy ti panangipaulog ti maysa a managipatarus iti Biblia kadagita a sasao ni Pablo: “Dikay palubosan ti lubong a nanglikmut kadakayo a pilitennakayo iti bukodna a pagsukogan.” (Roma 12:2, Phillips) Ipamuspusan ni Satanas ti aniaman tapno pilitennakayo iti pagsukoganna, no kasano nga ipilit ti dumadamili idi ugma nga iselsel ti sekka iti silulukat a pagmoldean tapno mayukrit dagiti tanda ken pigura a kayatna a maimarka iti dayta. Sidadaan ti politika, komersio, relihion, ken paglinglingayan ti lubong ni Satanas a mangaramid iti dayta. Kasano ti kasaknap ti impluensiana? Kas kasaknap idi tiempo ni apostol Juan. “Ti intero a lubong,” kinuna ni Juan, “adda iti pannakabalin daydiay nadangkes.” (1 Juan 5:19; kitaenyo met ti 2 Corinto 4:4.) No pagduaduaanyo ti abilidad ni Satanas a mangsulbog kadagiti tattao ken mangtiritir iti pampanunotda, laglagipenyo no kasano ti kinasamayna a nagaramid iti daytoy iti intero a nasion dagiti tattao, ti Israel, a dedikado iti Dios. (1 Corinto 10:6-12) Mapasamak met kadi ti kasta kadakayo? Mabalin no baybay-anyo a silulukat ti isipyo iti mangsulbog nga impluensia ni Satanas.
Ammuenyo ti Mapaspasamak
Kaaduanna, sa la maimpluensiaan ti isipyo iti kakasta a nasikap a puersa no palubosanyo ida. Kastoy ti kuna ni Vance Packard iti librona a The Hidden Persuaders: “Kaskasdi nga addaantayo iti napigsa a panglaban iti kakasta [a nasikap] a manangallukoy: mabalintay nga ikeddeng a ditay paallukoy. Iti gistay amin a situasion kaskasdi nga addaantayo iti pagpilian, ket saandatayo a nalaka a maguyugoy no ammotayo ti mapaspasamak.” Kasta met laeng no iti propaganda ken panangallilaw.
Siempre, tapno “ammo[yo] ti mapaspasamak,” silulukat koma ti isipyo ken awatenyo dagiti naimbag nga impluensia. Ti nasalun-at nga isip, kas met la iti nasalun-at a bagi, masapulna ti umiso a sustansia tapno umiso ti panagandarna. (Proverbio 5:1, 2) Makadadael ti kurang nga impormasion a kas met la iti di umiso nga impormasion. Nupay pudno a masapul a salaknibanyo ti isipyo manipud kadagiti makaallilaw nga ideya ken pilosopia, diyo tagidaksen ken pagduaduaan dagiti amin a pammagbaga wenno impormasion nga ipaayda kadakayo.—1 Juan 4:1.
Ti napudno a panangallukoy ket saan a kas iti nasikap a propaganda. Talaga a pinakdaaran ni apostol Pablo ni agtutubo a Timoteo nga agsiput “kadagiti nadangkes a tattao ken dagiti agpampammarang [a] rumang-aydanto manipud dakes nga agturong iti dakdakes pay, a mangiyaw-awan ken maiyaw-awanda.” Ngem innayon ni Pablo: “Nupay kasta, agtultuloyka kadagiti bambanag a nasursurom ken nakaguyugoyam a patien, yantangay ammom no kadagiti ania a tattao ti nakasursuruam kadagita.” (2 Timoteo 3:13, 14) Tangay isuamin nga ipastrekyo iti isipyo ket uray kaskasano adda impluensiana kadakayo, ti tulbek isu ti ‘panangammo no asino dagiti nakasursuruanyo kadagiti bambanag,’ tapno masiertoyo a tattao dagita a maseknan iti paglainganyo, saan ket a ti paglainganda.
Dakayo ti agpili. Mabalinyo a pilien ti masukog “maitunos iti daytoy a sistema ti bambanag” babaen ti panangipalubosyo kadagiti pilosopia ken prinsipio daytoy a lubong a mangituray iti panagpampanunotyo. (Roma 12:2) Ngem saan a maseknan daytoy lubong iti pagimbaganyo. “Agaluadkayo,” ngarud, kas impakdaar ni apostol Pablo, “amangan no adda asinoman a mangkayawto kadakayo kas naanupanna babaen iti pilosopia ken awan kapapay-anna a panangallilaw maitunos iti tradision dagiti tattao.” (Colosas 2:8) Nalaka laeng ti pannakapilityo iti pagsukogan ni Satanas iti kastoy a wagas, wenno ‘mangkayaw kadakayo kas naanupanna.’ Mayasping dayta iti asuk ti sigarilio. Maapektarankayo babaen laeng iti pananglang-abyo iti narugit nga angin.
No kayatyo, maliklikanyo a lang-aben dayta nga “angin.” (Efeso 2:2) Imbes ketdi, surotenyo ti pammagbaga ni Pablo: “Mapagbalbaliwkayo babaen ti panangpabaroyo iti panunotyo, tapno mapaneknekanyo iti bagbagiyo ti naimbag ken makaay-ayo ken perpekto a pagayatan ti Dios.” (Roma 12:2) Kasapulan ti panangikagumaan iti daytoy a banag. (Proverbio 2:1-5) Laglagipenyo, saannakay nga imanmaniobra ni Jehova. Ipaayna amin a nesesita nga impormasion, ngem tapno magunggonaankayo, masapul nga imdenganyo dayta ket palubosanyo nga impluensiaanna ti panagpampanunotyo. (Isaias 30:20, 21; 1 Tesalonica 2:13) Masapul a situtulokkayo a mangpunno iti isipyo iti kinapudno a linaon “dagiti nasantuan a sursurat,” ti naipaltiing a Sao ti Dios, ti Biblia.—2 Timoteo 3:15-17.
Agpasukogkayo ken ni Jehova
Nabileg ti pannakailadawan ti kinapateg ti situtulok, natulnog a panagtignayyo tapno mabenepisiarankayo iti mangsukog nga impluensia ni Jehova idi imbaga ni Jehova ken mammadto Jeremias a sarungkaranna ti pagdamilian ti agdamdamili. Nakita ni Jeremias a nagbaliw ti panunot ti agdamdamili iti maysa a basehas nga ar-aramidenna idi a “nadadael [dayta] iti ima ti agdamdamili.” Kinuna ngarud ni Jehova: “O balay ti Israel, diak mabalin aya ti agaramid kenka a kas daytoy nga agdamdamili? . . . Adtoy, kas ti pila iti ima ti agdamdamili, kastakayo iti imak, O balay ti Israel.” (Jeremias 18:1-6) Kaipapanan kadi dayta a dagiti umili ti Israel ket nayarigda laeng kadagiti bunton ti awan biagna a sekka kadagiti ima ni Jehova tapno sukogenna ida iti maysa a kita ti basehas wenno iti sabali sigun iti kaykayatna?
Saan a pulos nga usaren ni Jehova ti mannakabalin-amin a bilegna tapno pilitenna dagiti tattao nga agtignay a maikontra iti pagayatanda; ket saan met nga isu ti makinggapuanan kadagiti dadael a produkto, a kas iti tao nga agdamdamili. (Deuteronomio 32:4) Rumsua dagiti depekto no dagidiay suksukogen ni Jehova iti positibo a wagas sarangtenda ti panangiturongna. Dayta ti maysa a dakkel a naggidiatanyo ken iti awan biagna a sangkatukel a sekka. Addaankayo iti siwayawaya a nakem. No ipakatyo dayta, mapiliyo nga akseptaren ti mangsukog nga impluensia ni Jehova wenno sipapakinakem a laksidenyo dayta.
Anian a mamagpanunot a leksion! Anian a nasaysayaat ti iyiimdeng iti timek ni Jehova imbes a sipapalangguad nga ibaga, “Awan mabalin a mangibaga iti aramidek”! Masapultay amin ti mangiwanwan nga impluensia ni Jehova. (Juan 17:3) Tuladenyo ni salmista a David, a nagkararag: “Iparangmo kaniak dagiti daldalanmo, O Jehova: isurom kaniak dagiti dandanam.” (Salmo 25:4) Laglagipenyo ti kinuna ni Ari Solomon: “Ti masirib a tao dumngeg koma, ket dumegdeg iti pannakasursuro.” (Proverbio 1:5) Dumngegkayto kadi? No dumngegkayo, ngarud, “ti kinaannad saluadannakanto; ti pannakaawat igaganakanto.”—Proverbio 2:11.