Dagiti “Sagut a Tattao” a Mangaywan Kadagiti Karnero ni Jehova
“Idi isu immuli sadi ngato impanawna dagiti nakayawan; nangted kadagiti sagut a tattao.”—EFESO 4:8.
1. Ania ti kinuna ti maysa a Kristiano a kabsat a babai maipapan kadagiti panglakayen iti kongregasion a nakaikamenganna?
“AGYAMANAK iti kasta unay a panangisakityo kadakami. Naimpusuan dagiti isemyo, ti kinabarayo, ken ti pannakaseknanyo. Kanayon a madadaankayo a dumngeg ken mangiranud iti makaliwliwa a sasao a naggapu iti Biblia. Idawdawatko a sapay koma ta dikayto tagibassiten uray kaano.” Kasta ti insurat ti maysa a Kristiano a kabsat a babai kadagiti panglakayen iti kongregasion a nakaikamenganna. Nabatad a natukay ti pusona iti ayat nga impakita dagiti maseknan a Kristiano a papastor.—1 Pedro 5:2, 3.
2, 3. (a) Sigun iti Isaias 32:1, 2, kasano ti panangaywan dagiti naasi a panglakayen kadagiti karnero ni Jehova? (b) Kaano a maibilang a sagut ti maysa a panglakayen?
2 Dagiti panglakayen ket probision a naggapu ken Jehova a mangaywan kadagiti karnerona. (Lucas 12:32; Juan 10:16) Napateg ken Jehova dagiti karnerona—iti kinapudnona, napategda unay a ginatangna ida iti napateg a dara ni Jesus. Di ngarud pakasdaawan a maay-ayo ni Jehova no nadungngo dagiti panglakayen iti arbanna. (Aramid 20:28, 29) Imutektekanyo ti naimpadtuan a pannakailadawan dagitoy a panglakayen, wenno ‘piprinsipe’: “Isunto ti maysa a tao a kas maysa a paglemmengan no agangin, ken maysa a paglinongan no agbagyo, kas ay-ayus dagiti danum iti disso a namaga, kas la linong ti maysa a dakkel a bato iti daga a napaksuyan.” (Isaias 32:1, 2) Wen, salakniban, bang-aran, ken liwliwaenda dagiti karnerona. No kasta, dagiti panglakayen a siaasi a mangipaspastor iti arban ikagkagumaanda nga aramiden ti namnamaen ti Dios kadakuada.
3 Iti Biblia, naawagan dagiti kasta a panglakayen kas “sagut a tattao.” (Efeso 4:8) Ti sagut ket maysa a banag a maited tapno mapunnuan ti maysa a pakasapulan wenno tapno mangparagsak iti daydiay pakaitedanna. Maibilang a sagut ti maysa a panglakayen no usarenna dagiti abilidadna a tumulong ken mangparagsak iti arban. Kasanona a maaramidan daytoy? Ti sungbat, a masarakan iti sasao ni Pablo iti Efeso 4:7-16, itan-okna ti naayat a pannakaseknan ni Jehova kadagiti karnerona.
“Sagut a Tattao”—Naggapuanda?
4. Kas kaitungpalan ti Salmo 68:18, kasano a ni Jehova ‘immuli iti nangato,’ ket siasino dagiti “sagut a tattao”?
4 Idi inaramat ni Pablo ti sasao a “sagut a tattao,” inadawna ti sasao ni Ari David, a nagkuna maipapan ken Jehova: “Immulika iti nangato, impanawmo dagiti nakayawan; inawatmo dagiti sagsagut iti tengnga dagiti tattao [“sagut a tattao,”].” (Salmo 68:18) Kalpasan ti sumagmamano a tawen a kaadda dagiti Israelita iti Naikari a Daga, piguratibo nga ‘immuli’ ni Jehova idiay Bantay Sion ket pinagbalinna ti Jerusalem a kabesera ti pagarian ti Israel, a ni David ti arina. Ngem siasino dagiti “sagut a tattao”? Isuda dagiti lallaki a nakayawan idi sinakup [dagiti Israelita] ti daga. Idi agangay, nagbalin ti dadduma kadagitoy a kautibo a katulongan dagiti Levita iti trabaho idiay tabernakulo.—Esdras 8:20.
5. (a) Kasano nga impakita ni Pablo nga adda kaitungpalan ti Salmo 68:18 iti kongregasion Kristiano? (b) Kasano a ni Jesus ‘immuli iti nangato’?
5 Iti suratna kadagiti taga Efeso, impakita ni Pablo nga addaan dagiti sasao ti salmista iti dakdakkel a kaitungpalan iti kongregasion Kristiano. Iti panangadawna iti Salmo 68:18, insurat ni Pablo: “Ita iti tunggal maysa kadatayo naited ti di kaikarian a kinamanangaasi sigun iti panangrukod ni Kristo iti awan bayadna a sagut. Gapuna kunana: ‘Idi isu immuli sadi ngato impanawna dagiti nakayawan; nangted kadagiti sagut a tattao.’” (Efeso 4:7, 8) Inyaplikar ni Pablo daytoy a salmo ken Jesus kas pannakabagi ti Dios. ‘Pinarmek [ni Jesus] ti lubong’ babaen ti kinamatalekna. (Juan 16:33) Pinarmekna met ni patay ken ni Satanas babaen ti panangpagungar ti Dios kenkuana. (Aramid 2:24; Hebreo 2:14) Idi 33 K.P., immuli ni napagungar a Jesus “iti adayo a ngatuen ti amin a langlangit”—nangatngato ngem kadagiti amin a dadduma pay a nailangitan a parsua. (Efeso 4:9, 10; Filipos 2:9-11) Kas manangparmek, nangipanaw ni Jesus kadagiti “nakayawan” ti kabusor. Kasano?
6. Nangrugi idi Pentecostes 33 K.P., kasano a ni napagungar a Jesus inrugina ti nagsamsam iti balay ni Satanas, ket ania ti inaramidna kadagiti “nakayawan”?
6 Idi adda ditoy daga, impakita ni Jesus nga isu ket nabilbileg ngem ni Satanas babaen ti panangwayawayana kadagidiay kinayawan dagiti demonio. Kas man la rinaut ni Jesus ti balay ni Satanas, pinarautanna, sana sinamsam dagiti sanikuana. (Mateo 12:22-29) Panunotenyo laengen, apaman a napagungar ken naitalek kenkuana ti ‘isuamin a kinaturay idiay langit ken ditoy daga,’ anian a panangsamsam ti maaramiden ni Jesus! (Mateo 28:18) Nangrugi idi Pentecostes 33 K.P., ni napagungar a Jesus, kas pannakabagi ti Dios, inrugina ti nagsamsam iti balay ni Satanas babaen ti ‘panangipanawna kadagiti nakayawan’—lallaki a nabayag nga inadipen ti basol ken ipapatay ken adda iti babaen ti pannakabalin ni Satanas. Dagitoy a “nakayawan” situtulok a nagbalinda nga ‘ad-adipen ni Kristo, nga amin-kararua nga ar-aramidenda ti pagayatan ti Dios.’ (Efeso 6:6) Iti kasta, rinuk-atan ida ni Jesus iti pannakabalin ni Satanas ket, kas pannakabagi ni Jehova, impaayna ida iti kongregasion kas “sagut a tattao.” Panunotenyo ti pungtot ni Satanas bayat a naipanawda iti mismo nga imatangna, ngem awan naaramidanna!
7. (a) Kadagiti ania nga akem a dagiti “sagut a tattao” agserserbida kadagiti kongregasion? (b) Ania a gundaway ti impaay ni Jehova iti tunggal lalaki nga agserserbi a kas panglakayen?
7 Adda kadi masarakantayo a kakasta a “sagut a tattao” iti kongregasion ita? Adda! Masarakantay ida nga agserserbi a kas papanglakayen, a sipipinget nga agtartrabahoda kas ‘ebanghelisador, papastor, ken mannursuro’ iti nasurok a 87,000 a kongregasion dagiti tattao ti Dios iti intero a daga. (Efeso 4:11) Maragsakan unay ni Satanas no di umiso ti panangtratoda iti arban. Ngem saan a dayta ti makagapu a ti Dios intedna ida iti kongregasion babaen ken Kristo. Imbes ketdi, inted ni Jehova dagitoy a lallaki nga agpaay iti pagimbagan ti kongregasion, ket sungsungbatanda kenkuana dagiti karnero a naitalek kadakuada. (Hebreo 13:17) No agserserbika a kas panglakayen, inikkannaka ni Jehova iti nagsayaat a gundaway a mangipaneknek a maysaka a sagut, wenno bendision, kadagiti kakabsatmo. Maaramidmo dayta babaen ti panangtungpalmo iti uppat a napapateg a rebbengen.
No Kasapulan ti “Panangatur”
8. Kadagiti ania a pamay-an a kasapulantay amin ti maatur no dadduma?
8 Umuna, naited dagiti “sagut a tattao” “a maipaay iti pannakaatur dagiti sasanto,” kuna ni Pablo. (Efeso 4:12) Ti Griego a nombre a naipatarus a “pannakaatur” kaipapananna “panangilinteg” iti maysa a banag. Kas imperpekto a tattao, adda dagiti tiempo a kasapulantay amin ti maatur—tapno ‘mailinteg’ ti panunot, kababalin, wenno tigtignaytayo a maitunos iti panunot ken pagayatan ti Dios. Siaayat nga impaay ni Jehova dagiti “sagut a tattao” a tumulong kadatayo nga agbalbaliw no kasapulan. Kasano ti panangaramidda iti daytoy?
9. Kasano a makatulong ti maysa a panglakayen a mangatur iti maysa a karnero a nakabasol?
9 No dadduma, mabalin a makiddaw ti maysa a panglakayen a tumulong iti maysa a karnero a nakabasol, a nalabit ‘nakaaramid iti di umiso nga addang sakbay a maammuanna dayta.’ Kasano a makatulong ti panglakayen? “Padasenyo nga aturen ti kasta a tao iti espiritu ti kinaalumamay,” kuna ti Galacia 6:1. Gapuna, no mangbalbalakad, saan koma nga ungtan ti panglakayen daydiay nakabasol, a mangisawang iti nagubsang a sasao. Makaparegta koma ti balakad, saan a ‘makapabuteng,’ iti daydiay mabalbalakadan. (2 Corinto 10:9; idiligyo ti Job 33:7.) Mabalin a mababainen dayta a tao, isu a di koma dudogen ti naayat a pastor ti riknana. No ti balakad, uray ti natibker a pannubngar, ket nalawag nga aggubuay ken maipaay a buyogen ti ayat, mabalin a mailintegna ti panunot wenno kababalin ti nakabasol, ket iti kasta maisubli.—2 Timoteo 4:2.
10. Ania ti ramanen ti panangatur kadagiti sabsabali?
10 Iti panangtedna kadagiti “sagut a lallaki” a mangatur kadatayo, kayat ni Jehova a dagiti panglakayen makapabang-arda koma iti naespirituan ken maikarida a tuladen dagiti tattaona. (1 Corinto 16:17, 18; Filipos 3:17) Ti panangatur kadagiti sabsabali ramanenna saan laeng a ti panangilinteg kadagidiay maisiasi no di pay ket ti panangtulong kadagiti matalek nga agtalinaed iti umiso a dana.a Iti tiempotayo, nga agsusukot dagiti problema a mabalin a mangupay, adu ti agkasapulan iti pammaregta tapno saanda a sumuko. Nalabit kasapulan dagiti dadduma ti nadungngo a tulong tapno maitunosda ti panunotda iti panunot ti Dios. Kas pagarigan, adda dagiti matalek a Kristiano a makarikna a saanda a maikari wenno awan pategda. Nalabit marikna dagiti kasta a “malmaldaangan a kararua” a pulos a saan ida nga ay-ayaten ni Jehova ket pulos a saanda a maparagsak uray no aramidenda ti kabaelanda nga agserbi iti Dios. (1 Tesalonica 5:14) Ngem saan a talaga a kasta ti panangmatmat ti Dios kadagiti agdaydayaw kenkuana.
11. Ania ti mabalin nga aramiden dagiti panglakayen tapno matulonganda dagidiay makarikna nga awan pategda?
11 Dakayo a panglakayen, ania ti mabalinyo nga aramiden tapno matulonganyo ida? Siaayat nga ipakitayo kadakuada ti Nainkasuratan a pammaneknek a maseknan ni Jehova iti tunggal maysa kadagiti adipenna ket ipatalgedyo kadakuada nga agaplikar kadakuada a mismo dagitoy a teksto ti Biblia. (Lucas 12:6, 7, 24) Ipabigbigyo kadakuada a ni Jehova ‘inyasidegna’ ida tapno agserbida kenkuana, ket sigurado ngarud a napategda kenkuana. (Juan 6:44) Ipatalgedyo kadakuada a saanda nga agmaymaysa—adu a matalek nga adipen ni Jehova ti naaddaan met idi iti umasping a rikrikna. Naminsan, maldaangan unay ni propeta Elias nga uray la kayatnan ti matay. (1 Ar-ari 19:1-4) Adda dagiti napulotan a Kristiano idi umuna a siglo a ‘konkondenaren’ ti mismo a pusoda. (1 Juan 3:20) Makaliwliwa a maammuan a dagiti matalek a tattao idi panawen ti Biblia “addaan[da] iti rikrikna a kas kadatayo.” (Santiago 5:17) Mabalinyo met nga irepaso kadagiti maup-upay dagiti makaparegta nga artikulo iti Pagwanawanan ken Agriingkayo! Ti naayat a panagreggetyo a mangisubli iti panagtalek dagiti kasta a kakabsat ket tantandaanan ti Dios a nangipaay kadakayo kas “sagut a tattao.”—Hebreo 6:10.
‘Panangpabileg’ iti Arban
12. Ania ti ipasimudaag ti sasao a “pannakapabileg ti bagi ni Kristo,” ket ania ti tulbek ti panangpabileg iti arban?
12 Maikadua, naited dagiti “sagut a tattao” a maipaay iti ‘pannakapabileg ti bagi ni Kristo.’ (Efeso 4:12) Nagaramat ditoy ni Pablo iti pangyaspingan. Ti ‘panangpabileg’ ipalagipna ti konstruksion, ket “ti bagi ni Kristo” tuktukoyenna dagiti tattao—dagiti kameng ti napulotan a kongregasion Kristiano. (1 Corinto 12:27; Efeso 5:23, 29, 30) Dagiti panglakayen nasken a tulonganda dagiti kakabsatda a bumileg iti naespirituan. Ti panggepda ket ‘mangpabileg, saan ket a mangrebba’ iti arban. (2 Corinto 10:8) Ayat ti tulbek ti panangpabileg iti arban, ta “ti ayat mangpabileg.”—1 Corinto 8:1.
13. Ania ti kayat a sawen ti empatia, ket apay a nasken a mannakipagrikna dagiti panglakayen?
13 Empatia ti maysa nga aspeto ti ayat a tumulong kadagiti panglakayen a mangpabileg iti arban. Ti empatia kaipapananna ti pannakipagrikna kadagiti sabsabali—panangtarus kadagiti kapanunotan ken kaririknada, panangikonsiderar kadagiti limitasionda. (1 Pedro 3:8) Apay a nasken a mannakipagrikna dagiti panglakayen? Kangrunaan iti amin, agsipud ta mannakipagrikna a Dios ni Jehova, daydiay mangipapaay kadagiti “sagut a tattao.” No agsagsagaba wenno agpaspasanaang dagiti adipenna, makipagrikna kadakuada. (Exodo 3:7; Isaias 63:9) Maawatanna dagiti limitasionda. (Salmo 103:14) Kasano ngarud a maipakita dagiti panglakayen ti pannakipagrikna?
14. Kadagiti ania a pamay-an a maipakita dagiti panglakayen ti pannakipagrikna kadagiti sabsabali?
14 No adda maysa a maup-upay nga umasideg kadakuada, dumngegda, a bigbigenda ti karirikna dayta a tao. Ikagumaanda a tarusan ti nalikudan, personalidad, ken kasasaad dagiti kakabsatda. Ket no mangipaay dagiti panglakayen iti makapabileg a Nainkasuratan a tulong, nalaka nga awaten dayta dagiti karnero agsipud ta naggapu dayta kadagiti papastor a pudpudno a makatarus ken maseknan kadakuada. (Proverbio 16:23) Ti pannakipagrikna tignayenna met dagiti panglakayen a mangikonsiderar iti limitasion dagiti sabsabali ken iti karirikna a mabalin a patauden dagitoy. Kas pagarigan, mabalin a maburibor dagiti dadduma a napasnek a Kristiano agsipud ta bassit ti maaramidanda iti panagserbida iti Dios, nalabit gapu iti kinalakay wenno nakapuy a salun-at. Iti sabali a bangir, mabalin a kasapulan dagiti dadduma ti pammaregta a mangparang-ay iti ministerioda. (Hebreo 5:12; 6:1) Ti pannakipagrikna tignayenna dagiti panglakayen a mangbirok kadagiti “makaay-ayo a sasao” a mangpabileg kadagiti sabsabali. (Eclesiastes 12:10, NW) No mapabileg ken magutugot dagiti karnero ni Jehova, ti panagayatda iti Dios ti mangtignay kadakuada a mangaramid iti amin a kabaelanda nga agserbi kenkuana!
Dagiti Lallaki a Mangitandudo iti Panagkaykaysa
15. Ania ti ipasimudaag ti sasao a “panagmaymaysa iti pammati”?
15 Maikatlo, naipaay dagiti “sagut a tattao” tapno “makagtengtayo amin iti panagmaymaysa iti pammati ken iti umiso a pannakaammo iti Anak ti Dios.” (Efeso 4:13) Ti sasao a “panagmaymaysa iti pammati” ipasimudaagna ti panagkaykaysa, saan laeng a dagiti sursuro, no di pay ket dagiti manamati. Daytoy ngarud ti maysa pay a makagapu nga impaay ti Dios kadatayo dagiti “sagut a tattao”—tapno itandudoda ti panagkaykaysa dagiti tattaona. Kasanoda nga ar-aramiden daytoy?
16. Apay a nasken a salimetmetan dagiti panglakayen ti panagkaykaysada a mismo?
16 Umuna, masapul a salimetmetanda ti panagkaykaysada a mismo. No saan nga agkakaannugotan dagiti papastor, mabalin a mabaybay-an dagiti karnero. Ti napateg a panawen a mausar koma iti panangipastor iti arban ket mabalin a mausar kadagiti napaut a miting ken panagsusupiat maipapan kadagiti saan a napateg a banag. (1 Timoteo 2:8) Mabalin a saan nga automatiko nga agkakatunosan dagiti panglakayen iti amin a banag a pagsasaritaanda, gapu ta dakkel ti nagdudumaan ti personalidadda. Ti panagkaykaysa dina ipuera ti panagduduma ti kapanunotan wenno uray panangyebkas kadagitoy iti natimbeng a wagas kabayatan ti nawaya a panagsasarita. Salimetmetan dagiti panglakayen ti panagkaykaysada babaen ti sidadayaw a panagimdengda iti maysa ken maysa, a saanda nga agipato a sidadarasudos. Ket agingga nga awan masalungasing a prinsipio ti Biblia, situtulok koma ti tunggal maysa nga agpabus-oy ken mangsuporta iti desision ti bagi dagiti panglakayen. Ti panagpabus-oy ipamatmatna nga idaldalan ida ti “sirib manipud ngato,” a “natalna, nainkalintegan.”—Santiago 3:17, 18.
17. Kasano a makatulong dagiti panglakayen a mangtaginayon iti panagkaykaysa iti uneg ti kongregasion?
17 Alerto met dagiti panglakayen a mangitandudo iti panagkaykaysa iti kongregasion. No agpeggad ti talna gapu kadagiti mamagsisina nga impluensia—kas iti makadangran a panangidanondanon, panagatap, wenno susik—madadaanda a mangipaay iti makatulong a balakad. (Filipos 2:2, 3) Kas pagarigan, mabalin nga adda ammo dagiti panglakayen nga indibidual a manangbabalaw unay wenno agannayas a makibiang kadagiti sabsabali, nga agbalinda a mannakibiang. (1 Timoteo 5:13; 1 Pedro 4:15) Ikagumaan dagiti panglakayen a tulongan dagiti kasta nga indibidual a mangamiris a maikaniwas daytoy iti insuro ti Dios kadatayo ket tunggal maysa masapul nga ‘awitenna ti bukodna nga awit.’ (Galacia 6:5,7; 1 Tesalonica 4:9-12) Babaen ti panangaramatda kadagiti Kasuratan, ilawlawagda nga adu a banag ti impabiang ni Jehova iti konsiensia ti tunggal maysa, ket awan koma kadatayo ti mangukom kadagiti sabsabali maipapan kadagita a banag. (Mateo 7:1, 2; Santiago 4:10-12) Tapno sangsangkatunos a makapagserbi, masapul nga adda panagtalek ken panagraem iti uneg ti kongregasion. No mangipaayda iti Nainkasuratan a balakad no kasapulan, matulongandatayo dagiti “sagut a tattao” a mangtaginayon iti talna ken panagkaykaysatayo.—Roma 14:19.
Panangsalaknib iti Arban
18, 19. (a) Dagiti “sagut a tattao” salaknibandatayo kadagiti siasino? (b) Iti ania a sabali pay a peggad a nasken a masalakniban dagiti karnero, ket kasano a masalakniban dagiti panglakayen dagiti karnero?
18 Maikapat, mangipapaay ni Jehova kadagiti “sagut a tattao” a mangsalaknib kadatayo tapno saannatay a maimpluensiaan “ti tunggal angin ti sursuro babaen ti panangallilaw dagiti tattao, babaen ti kinasikap iti panangparnuay iti biddut.” (Efeso 4:14) Naikuna a ti orihinal a sao para iti “panangallilaw” kaipapananna ti “panagsaur iti dais (dice)” wenno “kinalaing a mangimanipular iti dais.” Saan kadi nga ipalagip dayta kadatayo no kasano kasikap dagiti apostata? Babaen ti panangipakatda kadagiti makaallilaw nga argumento, imanipularda dagiti Kasuratan iti panangpadasda a mangallukoy kadagiti pudno a Kristiano a mangtallikud iti pammatida. Masapul a siputan dagiti panglakayen dagiti kasta a “manangirurumen a lobo”!—Aramid 20:29, 30.
19 Dagiti karnero ni Jehova nasken a masalaknibanda met kadagiti dadduma pay a peggad. Ni David, a maysa a pastor idi ugma, awanan buteng a sinalaknibanna ti arban ni amana kadagiti narungsot nga animal. (1 Samuel 17:34-36) Iti tiempotayo, mabalin a rumsua dagiti gundaway a dagiti maseknan a Kristiano a papastor nasken a situtured a salaknibanda ti arban iti asinoman a nalabit mangranggas wenno mangirurumen kadagiti karnero ni Jehova, nangnangruna dagidiay nakapsut. Masapul a naalibtak dagiti panglakayen a mangilaksid iti kongregasion kadagiti sipapakinakem nga agbasbasol a mangigagara a mangsikap, mangallilaw, ken manggundaway tapno maibanagda ti kinadakes.b—1 Corinto 5:9-13; idiligyo ti Salmo 101:7.
20. Apay a natalgedtayo iti sidong ti panangaywan dagiti “sagut a tattao”?
20 Anian a yamantayo ta adda dagiti “sagut a tattao” a naipaay kadatayo! Iti sidong ti naayat a panangaywanda, natalgedtayo, agsipud ta sidudungngo nga aturendatayo, siaayat a pabilgendatayo, sidadaan a salimetmetanda ti panagkaykaysatayo, ken situtured a salaknibandatayo. Ngem kasano koma ti panangmatmat dagiti “sagut a tattao” iti akemda iti uneg ti kongregasion? Ken kasanotay a maipakita nga apresiarentay ida? Mausig dagitoy a saludsod iti sumaganad nga artikulo.
[Footnotes]
a Iti bersion a Greek Septuagint, daytoy met laeng a verbo a naipatarus nga ‘aturen’ ket nausar iti Salmo 17[16]:5, nga iti dayta inkararag ni matalek a David a makapagtalinaed koma dagiti addangna kadagiti dalan ni Jehova.
b Kas ehemplo, kitaenyo ti “Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Agbasbasa” iti Mayo 15, 1980 a ruar ti Pagwanawanan, panid 30-1, ken ti “Karurodtayo ti Nadangkes” iti Enero 1, 1997 a ruar, panid 26-9.
Malagipyo Kadi?
◻ Siasino dagiti “sagut a tattao,” ket apay a ti Dios impaayna ida iti kongregasion babaen ken Kristo?
◻ Kasano a tungtungpalen dagiti panglakayen ti rebbengenda a mangatur iti arban?
◻ Ania ti mabalin nga aramiden dagiti panglakayen tapno mapabileg dagiti kapammatianda?
◻ Kasano a mataginayon dagiti panglakayen ti panagkaykaysa ti kongregasion?
[Ladawan iti panid 10]
Ti pannakipagrikna tulonganna dagiti panglakayen a mangparegta kadagidiay maup-upay
[Ladawan iti panid 10]
Ti panagkaykaysa iti nagbabaetan dagiti panglakayen itandudona ti panagkaykaysa iti uneg ti kongregasion