Ni Jehova ti Nagbalin a Batok

KAS INSALAYSAY NI EMMANUEL LIONOUDAKIS

Marurod ni nanangko a nagkuna kaniak: “No ipilitmo ti pangngeddengmo, pumanawka ngarud iti daytoy a balay.” Inkeddengko ngamin nga ipamaysak nga ikasaba ti Pagarian ti Dios. Ngem di maanduran ti pamiliak ti pannakaibabainda gapu iti maulit-ulit a pannakaarestok.

NAPAKUMBABA ken managbuteng iti Dios dagiti dadakkelko. Nagnaedda iti purok ti Douliana, iti makinlaud a paset ti Crete nga isla ti Greece, a nakayanakak idi 1908. Manipud kinaubingko, insuroda kaniak ti panagbuteng ken panagraem iti Dios. Ipatpategko ti Sao ti Dios, uray diak pulos nakita a nagiggem iti Biblia dagiti mannursuro wenno dagiti papadi a Greek Orthodox.

Adda kaarrubami a nakabasa kadagiti innem a tomo ti Studies in the Scriptures ni C. T. Russell, ken ti libro a The Harp of God, ket sigagagar nga inranudna kaniak dagiti mangipalgak ken makaisuro a Nainkasuratan a linaonda. Dagidi a libro ket impablaak dagiti Estudiante ti Biblia, kas pannakaawag idi dagiti Saksi ni Jehova. Sigagagar a nangalaak iti Biblia ken kadagiti libro manipud iti opisina ti Watch Tower Society idiay Athens. Malagipko pay nga agingga iti kaadalman ti rabii, siak ken daydi a kaarrubami, nagkarkararagkami ken Jehova ket uray kandela laeng ti silawmi, kasta unay ti panagadalmi iti Kasuratan babaen ti tulong dagidi a publikasion.

Agtawenak idi iti 20 ken maysaak a maestro iti kabangibang a purok idi rugiak nga iranud kadagiti sabsabali ti baro a pannakaammo a naadalko iti Biblia. Di nagbayag, uppatkamin a regular nga agtataripnong idiay Douliana tapno agadal iti Biblia. Nagiwaraskami met kadagiti tract, bokleta, libro, ken Biblia tapno matulongan dagiti sabsabali a tattao a mangammo iti kakaisuna a namnama ti sangatauan, ti Pagarian ti Dios.

Idi 1931 karamankami kadagiti rinibu iti sangalubongan a nangawat iti naibatay-Biblia a nagan a Saksi ni Jehova. (Isaias 43:10) Iti simmaganad a tawen, nakiramankami iti panangirakurak a kampania, nga inlawlawagmi kadagiti agtuturay daytoy baro a naganmi ken ti kinapateg daytoy. Nagiwaraskami met iti bokleta mainaig iti dayta kadagiti padi, hues, polis, ken negosiante iti lugarmi.

Kas ninamnama, nagsasaruno ti panangidadanesda kadakami, iti panangisungsong dagiti klero. Iti damo a pannakaarestok, nasentensiaanak iti 20 nga aldaw a pannakaibalud. Di nagbayag kalpasan ti pannakaruk-atko, naarestoak manen ket nasentensiaanak iti makabulan a pannakaibalud. Idi imbilin ti maysa a hues nga isardengmi ti mangasaba, insungbatmi dagiti sasao iti Aramid 5:29: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.” Idi agangay, idi 1932, simmarungkar ti maysa a pannakabagi ti Watch Tower iti bassit a grupomi sadi Douliana, ket uppatkami a nagpabautisar.

Pannakasarak iti Naespirituan a Pamilia

Gapu ta tarigagayak nga ad-adu pay ti maaramidak iti trabaho a panangasaba, immikkatak iti trabahok a kinamaestro. Aglablabesen dayta para ken nanangko. Pinapanawnak iti pagtaenganmi. Buyogen ti anamong ti sanga nga opisina ti Watch Tower idiay Athens, siraragsak a pinadagusnak ti maysa a naparabur a Kristiano a kabsat a lalaki iti balayna iti siudad ti Iráklion idiay Crete. Isu nga idi Agosto 1933, pinarubbuatandak iti pagurayan ti bus dagiti kakabsat iti lugarmi a kaduada dagiti sumagmamano nga interesado a tattao. Makapaladingit unay daydi a kanito. Nagsasangitkam amin gapu ta dimi ammo no kaano nga agkikitakaminto manen.

Idiay Iráklion, nagbalinak a kameng ti naayat a naespirituan a pamilia. Adda tallo pay a Kristiano a kakabsat a lallaki ken maysa a kabsat a babai a regular a kaduami sadiay nga agtataripnong tapno agadal ken agdaydayaw. Napasarak a mismo ti kaitungpalan ti kari ni Jesus: “Awan asinoman a nangpanaw iti balay wenno kakabsat a lallaki wenno kakabsat a babbai wenno ina wenno ama wenno annak wenno dagiti talon a maigapu kaniak ken maigapu iti naimbag a damag a dinto umawat iti maminsangagasut ita iti daytoy a periodo ti tiempo, kadagiti balay ken kakabsat a lallaki ken kakabsat a babbai ken inna.” (Marcos 10:29, 30) Natudinganak a mangasaba iti dayta a siudad ken kadagiti kabangibang a purok. Kalpasan a nawanasko ti siudad, ituloyko ti mangasaba kadagiti kangrunaan a lugar ti Iráklion ken Lasithion.

Agmaymaysa a Payunir

Adu nga oras a pagnaek ti nadumaduma a purok. Awit-awitko pay dagiti nadadagsen a nayimprenta a material gapu ta manmano pay la idi a sumangpet dagiti literatura. Gapu ta awan idi ti pagturogak, sumrekak iti maysa a pagpakapean iti purok, urayek a pumanaw ti kaudian a kustomer​—masansan a kalpasan ti tengnga ti rabii​—maturogak kadagiti nakatimtimel a pagtugawan, saakto agriing a nakasapsapa iti kabigatanna sakbay nga aglukat ti makinkukua ti pagpakapean.

Nupay masansan a nalamiis ti panangawat dagiti tattao iti mensahe, naragsakak a mangipaay ken Jehova iti kabambannuaganna a pigsak. No makasarakak iti tao nga interesado iti kinapudno iti Biblia, daytoy ti mangpabaro iti determinasionko a mangitultuloy iti daytoy makaispal-biag a ministerio. Makapabang-ar met ti pannakitimpuyogko kadagiti naespirituan a kakabsatko. Kanayon nga aglalangenkami no sumangpetak kalpasan ti 20 agingga iti 50 nga aldaw a kaawanko, depende iti kaadayo ti nangasabaak manipud iti siudad ti Iráklion.

Nalawag pay iti lagipko ti maysa a malem a nakalidlidayak, nangnangruna ta ammok nga agtataripnong dagiti Kristiano a kakabsatko iti dayta a rabii para iti regular a gimongda. Pinagnak ti nasurok a 25 a kilometro a baetmi gapu iti kasta unay a gagarko a makakita kadakuada. Dayta pay la ti kapaspasan a pannagnak. Anian a makaliwliwa ti makaay-ayo a panaglalangenmi nga agkakabsat iti dayta a rabii, a nangpunno iti naespirituan a tangkek, no ar-arigen!

Di nagbayag, nagbunga met laeng ti panagbannogko a nangaskasaba. Kas idi kaaldawan dagiti apostol, ‘intultuloy ni Jehova nga itipon kadatayo dagidiay maisalsalakan.’ (Aramid 2:47) Immadu dagiti agdaydayaw ken Jehova idiay Crete. Saanakon nga agmaymaysa ta adda kakaduakon a mangasaba. Inibturanmi ti pisikal a rigat ken nakaro nga ibubusor. Ti taraonmi nga inaldaw ket tinapay, sa adda itlog, olibo, wenno nateng a kasukat ti literatura a naipaimami kadagiti nakasabaanmi.

Iti ili ti Ierápetra, iti makin-abagatan a daya ti Crete, nakasabaak ni Minos Kokkinakis, maysa a negosiante ti lupot. Uray ikagumaak nga irugi nga iyadalan iti Biblia, dina masango gapu ta okupado a kanayon. Nupay kasta, idi impaypaysona ti nagadal, dakkel ti nagbalbaliwan ti biagna. Nagbalin met a nakaregregta ken naregget unay a manangiwaragawag iti naimbag a damag. Nasdaaw ni Emmanuel Paterakis, maysa a 18 ti tawenna nga empleado ni Kokkinakis, gapu kadagidiay a panagbalbaliw a nakitana, ket di nagbayag nagkiddaw kadagiti literatura a naibatay iti Biblia. Anian a ragsakko a nakaimatang iti nagtultuloy a naespirituan a panagrang-ayna agingga a nagbalin a misionero!a

Kabayatanna, rimmang-ay ti kongregasion iti purok a naggapuak ket addaan idin iti 14 nga agibumbunannag. Diak pulos malipatan ti aldaw a pannakabasak iti surat a naggapu iti kabsatko iti lasag a ni Despina, a mangipakpakaammo nga isu ken dagiti dadakkelmi inawatdan ti kinapudno ket bautisadodan nga agdaydayaw ken Jehova!

Panangibtur iti Pannakaidadanes ken Pannakaidestiero

Imbilang ti Greek Orthodox Church ti trabahomi a panangasaba kas maysa a didigra nga inyeg dagiti manangdadael a dudon. Desididoda a mangpasardeng kadakami. Idi Marso 1938, naisaklangak iti piskal, ket imbilinna a panawak a dagus ti lugar. Imbagak a ti trabahomi a panangasaba iti kinapudnona ket makagunggona ken bilin dayta ti nangatngato nga autoridad, ti Aritayo a ni Jesu-Kristo.​—Mateo 28:19, 20; Aramid 1:8.

Kabigatanna, napaayabanak iti presinto iti dayta a lugar. Idiay a naammuak a naibilangak a kas napeggad a tao, ket nasentensiaanak iti makatawen a pannakaidestiero iti Amorgos nga isla ti Aegean. Kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, nakaposas nga imbarkodak nga impan iti dayta nga isla. Awan uray maysa a Saksi ni Jehova idiay Amorgos. Kalpasan ti innem a bulan, agasenyo ti pannakakellaatko idi maammuak nga adda sabali a Saksi a naidestiero iti isla! Asino? Ni Minos Kokkinakis, ti iyad-adalak idi iti Biblia idiay Crete. Anian a ragsakko ta adda naespirituan a tao a kaduak! Idi agangay, naaddaanak iti pribilehio a nangbautisar kenkuana iti danum ti Amorgos.b

Naarestoak manen di nagbayag kalpasan ti isusublik iti Crete, ket iti daytoy a gundaway innem a bulan a naidestieroak iti bassit nga ili ti Neapolis iti dayta nga isla. Idi nalpas ti innem a bulan a pannakaidestierok, naaresto ken naibaludak iti sangapulo nga aldaw, sa naipanak iti isla a nairanta para kadagiti naidestiero a Komunista iti uppat a bulan. Nautobko ti kinapudno dagiti sasao ni apostol Pablo: “Amin dagidiay agtartarigagay nga agbiag buyogen ti nadiosan a debosion a mainaig ken Kristo Jesus maidadanesdanto met.”​—2 Timoteo 3:12.

Irarang-ay iti Laksid ti Ibubusor

Gistay nagsardeng ti trabahomi a panangasaba idi sinakup ti Alemania ti Greece idi 1940 agingga idi 1944. Nupay kasta, dagdagus a naorganisar manen dagiti tattao ni Jehova idiay Greece, ket rinugianmi manen ti nangasaba. Tapno masulnitan ti nasayang a tiempo, sipipinget ken sireregta nga intuloymi ti trabaho a mainaig iti Pagarian.

Kas ninamnama, simgiab manen ti narelihiosuan nga ibubusor. Masansan a maisalungasing iti linteg ti tignay dagiti papadi a Greek Orthodox. Iti maysa a purok, dinarupdakami iti panangidaulo ti maysa a padi. Ti padi a mismo ti nangkabil kaniak bayat a kasta met laeng ti ar-aramiden ti anakna a lalaki iti likudak. Nagkamangak iti asideg a balay, bayat a ti kaduak a mangaskasaba ket impanda iti plasa dayta a purok. Pinisangpisang sadiay dagiti managderraaw ti literaturana, ket maysa a babai ti mangipukpukkaw manipud balkonahena iti “Patayenyo!” Kamaudiananna, inarayatdakami ti maysa a doktor ken ti polis a nairana a limmabas.

Idi agangay, idi 1952, naarestoak manen ket nasentensiaanak iti uppat a bulan a pannakaidestiero idiay Kastelli Kissamos iti Crete. Di nagbayag kalpasanna, sinanaydak nga agbisita kadagiti kongregasion tapno mapabileg ti espiritualidadda. Kalpasan ti dua a tawen iti kastoy a trabaho a panagdaliasat, inkallaysak ti maysa a matalek a Kristiano a babai a kanagnagan ti kabsatko a ni Despina, a sisusungdo nga agdaydayaw ken Jehova sipud pay idi. Kalpasan ti panagkallaysami, naibaonak kas special pioneer iti ili ti Hania idiay Crete, a pagserserbiak agingga ita.

Bayat ti agarup 70 a tawen iti amin-tiempo a serbisio, nakasabaak ti nganngani amin a paset ti Crete​—isla nga addaan kalawa a 8,300 a kilometro kuadrado ken agatiddog iti agarup 250 a kilometro. Manmano dagiti Saksi iti daytoy nga isla idi dekada 1930. Ngem ita, kangrunaan a pakaragsakak a makita nga addan nasurok a 1,100 nga aktibo a manangiwaragawag iti Pagarian ti Dios. Agyamanak iti panangipalubos ni Jehova kaniak a timmulong iti adu kadagitoy a gumun-od iti umiso a pannakaammo manipud Biblia ken iti nakaskasdaaw a namnama iti masanguanan.

Ni Jehova, ti ‘Manangispal’

Naadalko manipud iti kapadasan a masapul ti panagibtur ken panaganus tapno matulongan dagiti tattao a mangammo iti pudno a Dios. Sipaparabur nga ipapaay ni Jehova dagitoy a nasken unay a galad. Bayat ti 67 a tawenko iti amin-tiempo a serbisio, naynay nga inut-utobko dagiti sasao ni apostol Pablo: “Iti tunggal pamay-an irekomendami ti bagbagimi kas ministro ti Dios, babaen ti panagibtur iti kasta unay, babaen kadagiti rigat, babaen kadagiti kaso iti panagkasapulan, babaen kadagiti pakarigatan, babaen kadagiti pannakababaot, babaen kadagiti pannakaibalud, babaen kadagiti riribuk, babaen kadagiti panagbannog, babaen kadagiti rabii nga awanan pannaturog, babaen kadagiti tiempo a kaawan taraon.” (2 Corinto 6:4,5) Nangnangruna idi mangrugrugiak pay laeng iti serbisio, nakurapay ti kasasaadko idi. Nupay kasta, ni Jehova dinak binaybay-an ken ti pamiliak. Isu ket di agbalbaliw ken mannakabalin a Katulongan. (Hebreo 13:5, 6) Nabatad ti kinamanagayatna agpadpada iti panangurnongna iti karnerona ken panangipaayna kadagiti kasapulanmi.

Masiguradok a saan nga ubbaw ti panagbannogko no taliawek ket kitaek, iti naespirituan a pamay-an, a ti let-ang nagsabongen. Inusarko ti pigsa ti kinaagtutubok iti makagunggona unay a pamay-an. Ad-adda a makapnek ti amin-tiempo a ministeriok ngem iti uray ania a sabali a trabaho. Ita ta lakayakon, naimpusuan a maiparegtak kadagiti agtutubo a ‘lagipenda met ti Namarsua kadakuada kadagiti aldaw ti kinaagtutuboda.’​—Eclesiastes 12:1.

Uray agtawenak itan iti 91, kabaelak pay laeng ti mangbusbos iti nasurok a 120 nga oras kada bulan iti trabaho a panangasaba. Inaldaw nga agriingak iti alas 7:30 t.b. ket mangasabaak kadagiti tattao iti lansangan, kadagiti paglakuan, wenno kadagiti parke. Agpromedio iti 150 a magasin ti maipaimak kada bulan. Marigatanak itan gapu iti panagkapuy ti panagdengngeg ken memoriak. Ngem talaga a nakatulong kaniak dagiti naayat a naespirituan a kakabsatko a lallaki ken babbai​—ti dakkel a naespirituan a pamiliak​—agraman ti pamilia ti dua nga annakko a babbai.

Kangrunaan iti amin, nasursurok ti agtalek ken Jehova. Kankanayon nga isu ti “batok ken ti sarikedkedko ken mangispal kaniak.”​—Salmo 18:2.

[Dagiti Footnote]

[Dagiti Ladawan iti panid 26, 27]

Iti baba: Kaduak ni baketko; iti kannigid: idi 1927; bangir a panid: kaduak ni Minos Kokkinakis (kannigid) ken maysa pay a Saksi idiay Acropolis, idi 1939, kalpasan unay ti panagsublimi manipud pannakaidestiero