Cyril ken Methodius​—Dagiti Managipatarus iti Biblia a Nakabukel iti Alpabeto

“Bautisado ti nasiontayo ngem awan ti mannursurotayo. Ditay maawatan ti Griego wenno Latin. . . . Ditay maawatan dagiti naisurat a karakter wenno ti kaipapananda; gapuna nga ikkandakam iti mannursuro a mangilawlawag kadakami kadagiti sasao ti Kasuratan ken ti kababagasda.”​—Rostislav, prinsipe ti Moravia, idi 862 K.P.

TI NASUROK a 435 milion a tattao a makapagsao iti Slavic ket makagun-od itan iti Biblia a naipatarus iti pagsasaoda.a Adda 360 milion kadagitoy a mangar-aramat iti Cyrillic nga alpabeto. Ngem 12 a siglo sakbayna, awan ti alpabeto wenno naisurat a pagsasao iti dialekto dagidi inapoda. Inremediuan dayta ti agkabsat a da Cyril ken Methodius. Nakita dagiti mangay-ayat iti Sao ti Dios no kasano kadakkel ti naitulong ti natured ken masirib a tignay ti agkabsat tapno maitalimeng ken maitandudo ti Biblia. Siasino dagitoy a lallaki, ken ania dagiti tubeng a sinarangetda?

“Ti Pilosopo” ken ti Gobernador

Nayanak da Cyril (827-869 K.P., agnagan a dati iti Constantino) ken Methodius (825-885 K.P.) iti natan-ok a pamilia idiay Tesalonica, Grecia. Griego ken maysa a porma ti Slavic idi ti pagsasao iti siudad ti Tesalonica. Ti kaadda dagiti adu nga Slav ken ti kinasinged dagitoy kadagiti Griego, agraman ti kaadda dagiti Slav a komunidad iti aglawlawda, ti nalabit nakatulong kada Cyril ken Methodius a makasursuro iti pagsasao dagiti Slav iti makin-abagatan. Kinuna pay ketdi ti maysa a biograpo ni Methodius a talaga nga Slavic ti inada.

Idi natay ni tatangna, napan ni Cyril idiay Constantinople, ti kabesera ti Imperio ti Byzantium. Nagadal iti unibersidad ti imperio ket nakalangenna dagiti nalalaing a mannursuro. Nagbalin nga agay-aywan iti libraria ti Hagia Sophia, ti katan-okan a patakder ti simbaan iti Daya, sa nagbalin a propesor iti pilosopia idi agangay. Kinapudnona, gapu iti kinalaingna iti akademia, naawagan ni Cyril kas Ti Pilosopo.

Kabayatanna, sinurot ni Methodius ti kurso ti amana​—political administration. Nagbalin nga archon (gobernador) iti pagbeddengan ti distrito ti Byzantium, a pagnanaedan ti adu nga Slav. Nupay kasta, napan nagnaed iti maysa a monasterio idiay Bitinia, Asia Minor. Napan met idiay ni Cyril idi 855 K.P.

Idi 860 K.P., ti patriarka iti Constantinople imbaonna dagiti agkabsat iti maysa a mision iti sabali a lugar. Naidestinoda kadagiti Khazar, tattao nga agnanaed iti amianan ti Nangisit a Baybay a dida ammo no ania ti surotenda kadagiti Islam, Judaismo, wenno Kinakristiano. Iti panagturongna sadiay, nagnaed pay laeng ni Cyril idiay Chersonese, sadi Crimea. Patien ti adu nga iskolar a sadiay ti nakasursuruanna iti pagsasao a Hebreo ken Samaritano ket impatarusna ti gramatika ti Hebreo iti pagsasao dagiti Khazars.

Panagkasapulan Idiay Moravia

Idi 862 K.P., ni Rostislav a prinsipe ti Moravia (ti moderno-aldaw a makindaya a Czechia, makinlaud nga Slovakia, ken makinlaud a Hungary), impatulodna ken ni Miguel III nga emperador ti Byzantium ti kiddaw a nadakamat iti panglukat a parapo​—a mangipatulod kadagiti mannursuro iti Kasuratan. Immun-unan a nayam-ammo dagiti sursuro ti simbaan kadagiti Slavic ti pagsasaona nga umili ti Moravia babaen dagiti misionero manipud iti pagarian ti Makindaya a Franko (Alemania ken Austria itan). Nupay kasta, maseknan ni Rostislav iti napolitikaan ken eklesiastiko nga impluensia dagiti tribu nga Aleman. Namnamaenna a ti narelihiosuan a pannakaisinggalutna iti Constantinople ti makatulong tapno agtalinaed ti ilina a naisina iti politika ken relihion.

Imbaon ti emperador da Methodius ken Cyril idiay Moravia. Gapu ta nangato ti adalda ken adda sumagmamano a lenguahe nga ammoda, kabaelan ti agkabsat dayta a mision. Sigun iti maysa a biograpo idi maikasiam a siglo, kastoy ti imbaga ti emperador idi indagadagna ti ipapanda idiay Moravia: “Agpadakayo a katutubo ti Tesalonica, ket makasao amin a taga Tesalonica iti puro nga Slav.”

Nabukel ti Maysa nga Alpabeto ken Maysa a Patarus ti Biblia

Iti bulbulan sakbay ti iluluasda, nangbukel ni Cyril iti maysa a klase ti alpabeto nga agpaay kadagiti Slav kas panagsagana iti dayta a mision. Naikuna a nalaing ni Cyril no maipapan kadagiti uni ti sasao. Babaen ngarud dagiti letra a Griego ken Hebreo, nangbukel iti maysa a letra a katupag ti tunggal uni ti Slavonic a pagsasao.b Patien ti dadduma a managsukisok nga adda sumagmamano a tawenen a binusbosna a nangaramid kadagita nga alpabeto. Kasta met a mapagduaduaan pay laeng ti eksakto a klase ti alpabeto a binukel ni Cyril.​—Kitaenyo ti kahon a “Cyrillic Wenno Glagolitic?”

Kabayatan dayta, nangyussuat ni Cyril iti maysa a programa a mangpapartak iti panangipatarus iti Biblia. Sigun iti estoria, rinugianna dayta babaen ti panangipatarusna iti Slavonic dagiti umuna a sasao ti Griego nga Ebanghelio ni Juan, nga inusarna ti kabukbukelna nga alpabeto: “Idi punganay adda ti Sao . . .” Kalpasanna, impatarus ni Cyril ti uppat nga Ebanghelio, dagiti surat ni Pablo, ken ti libro dagiti Salmo.

Maymaysana laeng kadi a nagipatarus? Nalabit a timmulong ni Methodius. Mainayon pay, kuna ti libro a The Cambridge Medieval History: “Mabalin nga addada timmulong [ken ni Cyril] a nalabit katutubo nga Slav a nasursuruan iti Griego. No usigentayo dagiti kadadaanan a patarus, . . .talaga a madlawtayo a naaramat ti kasayaatan a porma ti Slavonic a pagsasao, a sigurado a maigapu kadagiti mismo nga Slav a timmulong.” Kas makitatay madamdama, ni Methodius ti nangileppas iti pannakaipatarus dayta a Biblia.

“Arig Dagiti Wak iti Ngatuen ti Kali”

Idi 863 K.P., rinugian da Cyril ken Methodius ti misionda idiay Moravia, ket sibabara a naawatda sadiay. Malaksid iti panagipatarusda iti Biblia ken kadagiti narelihiosuan a teksto, insuroda pay ti baro a nabukelda nga alpabeto nga Slavonic kadagiti umili.

Nupay kasta, saan a kaskarina dayta. Nakaro ti panangbusor dagiti klero a Franko idiay Moravia iti pannakausar ti Slavonic. Impettengda ti teoria ti trilinguist, a ti laeng Latin, Griego, ken Hebreo ti maawat a pagsasao iti panagdayaw. Tapno maalada ti suporta ti papa iti baro a nabukelda nga alpabeto, napan ti agkabsat idiay Roma idi 867 K.P.

Iti ipapanda sadiay, naranaan da Cyril ken Methodius idiay Venice ti sabali pay a grupo dagiti Latin a trilinguist a klero. Sigun iti maysa a biograpo idi Edad Media a nagsurat iti maipapan ken Cyril, isut’ pinagsasawan dagiti obispo, padi, ken monghe nga “arig dagiti wak iti ngatuen ti kali.” Sigun iti dayta a salaysay, sinungbatan ida ni Cyril babaen ti panangkutarna iti 1 Corinto 14:8, 9: “Ta pudno unay, no ti trumpeta mangpaguni iti di nalawag nga awag, siasinonto ti agsagana a makibakal? Iti kasta met laeng a pamay-an, malaksid no babaen ti dila mangyebkaskayo iti sasao a nalaka a maawatan, kasanonto a maammuan no ania ti maisasao? Iti kinapudnona, agsasaokayto iti angin.”

Idi nakagteng dagiti agkabsat idiay Roma, naan-anay nga inaprobaran ni Papa Adrian II ti panagusarda iti Slavonic. Kalpasan ti sumagmamano a bulbulan, idi adda pay laeng idiay Roma, nagsakit iti nakaro ni Cyril. Awan pay ti dua a bulan, natay ni Cyril iti tawen a 42.

Pinaregta ni Papa Adrian II ni Methodius nga ituloyna ti trabaho idiay Moravia ken iti aglawlaw ti ili ti Nitra, nga isu ti Slovakia itan. Iti gandatna a mapalawa ti impluensiana iti dayta a lugar, inted ti papa ken Methodius dagiti surat a manganamong iti pannakausar ti Slavonic ken dinutokanna ni Methodius kas arsobispo. Ngem idi 870 K.P., ni Methodius ket inaresto ti Franko nga obispo a ni Hermanrich, iti tulong ti prinsipe ti Nitra a ni Svatopluk. Naibalud iti maysa a monasterio idiay makin-abagatan a daya nga Alemania iti dua ket kagudua a tawen. Kamaudianna, imbilin ni Papa Juan VIII, ti kasuno ni Adrian II, a mawayawayaan ni Methodius, maisubli iti kinaobispona, ken pinatalgedanna ti suporta ti papa iti pannakausar ti Slavonic iti panagdayaw.

Ngem nagtultuloy ti ibubusor dagiti klero a Franko. Naidepensa ni Methodius ti bagina idi naakusar iti kinaerehe, ket nagun-odna ti autorisasion ni Papa Juan VIII a mausar ti Slavonic iti simbaan. Sigun ken Juan Paulo II, ti agdama a papa, napno ti biag ni Methodius “kadagiti panagdaliasat, pannakapaidam, pannakaparigat, pannakabusor ken pannakaidadanes, . . . agraman ti panawen ti naranggas a pannakaibalud.” Nakakadkadlaw ta maigapu amin dagitoy kadagiti obispo ken prinsipe a manamnama a mangsuporta koma iti Roma.

Naipatarus ti Intero a Biblia

Iti baet ti agtultuloy nga ibubusor, naipatarus ni Methodius iti Slavonic ti nabatbati pay a paset ti Biblia iti tulong ti sumagmamano a mannurat. Sigun iti tradision, nalpasna daytoy a dakkel a trabaho iti uneg ti walo laeng a bulan. Nupay kasta, saanna nga impatarus dagiti apokripal a libro dagiti Macabeo.

Saan a nalaka ita a tingitingen ti kalidad ti patarus da Cyril ken Methodius. Manmano laengen a kopia ti manuskrito ti addaan iti petsa nga asideg iti damo a pannakaipatarusna. Babaen ti panagsukisok kadagidiay manmano a manuskrito, kuna dagiti linguista a husto ti patarus ken nagtalinaed ti kinaumisona. Kuna ti libro nga Our Slavic Bible a “masapul a mangbukel [ti agkabsat] iti adu a baro a sasao ken ebkas. . . Ket nakaskasdaaw ti kinahusto amin dagitoy a nangiturong iti nabaknang a bokabulario ti Slavic a pagsasao.”

Manayon a Pakalaglagipan

Idi natay ni Methodius idi 885 K.P., dagiti pasurotna ket pinagtalaw dagiti kabusorda a Franko manipud Moravia. Nagkamangda sadi Bohemia, idiay makin-abagatan a paset ti Poland, ken Bulgaria. Dayta ti makagapu a nagtultuloy ken nagsaknap ti gapuanan da Cyril ken Methodius. Idi agangay, ti Slavonic a pagsasao nga inyaramidan ti agkabsat iti alpabeto ket nagsaknap, rimmang-ay, ken immadu ti kitana. Ita, karaman iti Slavic ti 13 a nagduduma a pagsasao ken adu a dialekto.

Kanayonanna, ti natured a panagipatarus da Cyril ken Methodius ket nagresulta iti nagduduma nga Slavic a patarus iti Kasuratan a magun-odan itan. Magunggonaan ti minilion a mangus-usar kadagitoy a pagsasao gapu iti pannakaipatarus ti Sao ti Dios iti lokal a pagsasaoda. Iti laksid ti nakaro nga ibubusor, anian ti kinaumiso dagiti sasao a: “Ti sao ti Diostayo mataginayonto”!​—Isaias 40:8.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 29]

Cyrillic Wenno Glagolitic?

Nangpataud iti kontrobersia ti binukel ni Cyril nga alpabeto gapu ta di masinunuo dagiti linguista no ania dayta nga alpabeto. Ti alpabeto a maaw-awagan iti Cyrillic ket naibasar unay iti Griego nga alpabeto, a di kumurang iti dose ti nainayon a karakter tapno mangirepresentar kadagiti Slavonic nga uni nga awan iti Griego. Ngem sumagmamano kadagiti nagkauna nga Slavonic a manuskrito ti nagaramat iti naiduma unay nga alpabeto, a pagaammo kas Glagolitic, ket patien ti adu nga eskolar nga isu daytoy ti alpabeto a binukel ni Cyril. Agparang a sumagmamano laeng a Glagolitic a karakter ti naggapu iti agsisilpo a Griego ken Hebreo. Dadduma a karakter ti nalabit a nagtaud iti diacritic (bengngat ti sasao) idi Edad Media. Ngem kaaduan ket orihinal ken narikut a parnuay. Agparang a naisalsalumina unay ken orihinal a parnuay ti Glagolitic. Nupay kasta, ti Cyrillic ti nagtaudan dagiti moderno nga alpabeto dagiti Ruso, Ukranio, Serbiano, Bulgario, ken Macedoniano, malaksid kadagiti kanayonan a 22 a pagsasao a ti dadduma ket saan nga Slavonic.

[Mapa iti panid 31]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Baybay iti Baltic

(Poland)

Bohemia (Czechia)

Moravia (E. Czechia, W. Slovakia, W. Hungary)

Nitra

MAKINDAYA A PAGARIAN DAGITI FRANK (Alemania ken Austria)

ITALIA

Venice

Roma

Baybay Mediteraneo

BULGARIA

GRECIA

Tesalonica

(Crimea)

Nangisit a Baybay

Bitinia

Constantinople (Istanbul)

[Ladawan iti panid 31]

Maysa nga Slavonic a Biblia a naisurat iti Cyrillic idi 1581

[Credit Line]

Biblia: Narodna in univerzitetna knjižnica-Slovenija-Ljubljana