Pakasaritaan ti Biag

Nagunggonaan iti Panangalagad iti Nadiosan a Debosion

KAS INSALAYSAY NI WILLIAM AIHINORIA

Nariingak iti tengnga ti rabii gapu iti masansan a panagasug ni Tatang. Agtirtiritir iti suelo a mangtaptapaya iti tianna. Inaribungbonganmi kada nanang ken manang. Idi medio simmardeng ti ut-ot, nagtugaw, nagsennaay, ket kinunana: “Dagiti laeng Saksi ni Jehova ti natalna ditoy daga.” Diak idi maawatan ti naibagana, ngem pinagpanunotnak dayta gapu ta diak pay idi nangngegan ti maipapan kadagiti Saksi ni Jehova. Inut-utobko no ania ti kayatna a sawen.

NAPASAMAK dayta idi 1953, idi agtawenak iti innem. Kamengak ti sangakabbalayan ni tatangko, nga addaan iti sumagmamano a pamilia. Agnanaedkami idiay Ewossa, maysa a kataltalonan a purok iti makintengnga a laud ti Nigeria. Siak ti maikadua nga anak, ngem inauna a lalaki iti dakkel a pamilia, a pakairamanan ti 3 nga asawa ni Tatang ken 13 nga annak. Agnanaedkami iti damili a balay ni apongko nga uppat ti kuartona ken naatepan iti garami. Kaduami met iti sangakabbalayan ni Lola ken dagiti tallo a lalaki a kakabsat ni Tatang, ken dagiti pamiliada.

Nakaay-ay-ay ti kinaubingko, maigapu unay iti an-anayen ni Tatang. Adda nakaro a sakitna iti tian a nagpaut iti adu a tawen agingga iti ipapatayna. Ti di ammo a sakitna ket saan a napaimbag ti aniaman a panangagas a kabaelan ti maysa a mannalon a pamilia idiay Africa​—herbal man wenno tradisional a panangagas. Adu a rabii a nagsangsangitkami iti arpad ni Tatang bayat ti panagtirtiritirna iti suelo gapu iti ut-ot agingga iti panagtaraok ti kawitan iti bigat. Iti panagsapul ni Tatang iti agas ti sakitna, masansan nga agbiahe a kaduana ni Nanang, a panawandakami nga agkakabsat iti sidong ti panangaywan ni lolami.

Ti panagmula ken panaglako iti ubi, kamoteng-kahoy, ken nuez ti kola ti pagbiag ti pamiliami. Agalakami met iti tutot ti rubber tree tapno manayonan ti bassit a sapulmi. Ubi ti kanayon a taraonmi. Ubi iti bigat, linebbek nga ubi iti aldaw, ken ubi manen iti rabii. Sagpaminsan laeng a mangankami iti tinuno a saba.

Napateg a paset ti biagmi ti panagdayaw iti inapo. Mangyatang ti pamilia iti taraon iti sango dagiti darekdek a nagalutan kadagiti nasudi a shell. Nagdaydayaw met ni Tatang iti imahen tapno mapapanaw dagiti dakes nga espiritu ken mangkukulam.

Idi agtawenak iti lima, temporario a nagyankami iti taltalon agarup 11 a kilometro ti kaadayona manipud iti purokmi. Sadiay a nakaptan ni Tatang iti sakit a patauden ti guinea worm, a kanayonan a mangparparigat kenkuana malaksid iti an-anayenna iti tian. Saan a nakapagtrabaho iti aldaw, ket ti panagut-ot ti tianna ti nangparigat kenkuana iti rabii. Nakaptanak iti sakit a chigoe, wenno sandflea, maysa a kita ti tipus. Kas resultana, nagpannuraykami iti maited ti dadduma a pamilia ni Tatang. Imbes a mataykami a nakaay-ay-ay, nagsublikami iti purokmi idiay Ewossa. Kas inauna nga anak, saan a kayat ni Tatang nga agbalinak a nanumo laeng a mannalon. Mamati a masapulko ti nangato nga edukasion tapno maidur-asko ti biag ti pamiliami ken makatulong kaniak a mangpadakkel iti kakabsatko.

Pannakapadas iti Nagduduma a Relihion

Idi nagsublikami iti purokmi, nairugik ti ageskuela. Ditoy a napadasak dagiti relihion ti Kakristianuan. Idi dekada 1950, agkanaig unay ti edukasion iti Laud ken ti relihion dagiti nangkolonia. Yantangay simrekak iti elementaria nga eskuelaan dagiti Katoliko, masapul nga agbalinak a Romano Katoliko.

Idi 1966, idi agtawenak iti 19, inawatdak iti Pilgrim Baptist Secondary School iti ili ti Ewohinmi, agarup 8 a kilometro manipud Ewossa. Sadiay a nagbaliw ti narelihiosuan nga edukasionko. Yantangay agad-adalak idi iti eskuelaan dagiti Protestante, imparit dagiti Katoliko a padi ti pannakipasetko iti Misa iti Domingo.

Nangrugi a mabasak ti Biblia bayat ti kaaddak iti daytoy nga eskuelaan dagiti Baptist. Nupay intultuloyko ti makimisa iti Katoliko, binasbasak a mismo ti Biblia kada Domingo kalpasan ti misa iti simbaan ti Katoliko. Naguyugoyak iti sursuro ni Jesu-Kristo, a nakatignayak a maaddaan iti makagunggona a biag a mabuyogan ti nadiosan a debosion. Bayat ti panagbasak iti Biblia, dimmegdeg ti pannakaluksawko iti kinamanaginsisingpet ti dadduma a pangulo ti relihion ken iti imoral nga estilo ti panagbiag ti adu a pasurotda. Ti napaliiwko kadagidiay agkunkuna a Kristiano ket naiduma unay iti insuro ken inaramid ni Jesus ken dagiti adalanna.

Addada pasamak a namagsiddaaw kaniak. Iti ipapanko iti tiendaan ti katekista tapno gumatangak iti rosario, nakakitaak iti juju nga anib a naibitin iti bautek ti tiendaan. Iti sabali a gundaway, pinadasnak a ramesen ti prinsipal ti eskuelaan dagiti Baptist. Naammuak idi agangay a daytoy ket maysa a bakla ket adda dagiti inabusonan. Pinampanunotko dagitoy a banag, nga inim-imtuodko iti bagik, ‘Anamongan ngata ti Dios dagiti relihion a dagiti miembro ken uray dagiti pangulona ket mapampanuynoyan ti nadagsen a basolda?’

Panagbalbaliw iti Relihion

Agpapan pay kasta, napateg kaniak ti mabasbasak iti Biblia ket inkeddengko nga itultuloy a basaen dayta. Nalagipko ti sasao ni Tatang agarup 15 a tawenen ti napalabas: “Dagiti laeng Saksi ni Jehova ti natalna ditoy daga.” Ngem madanaganak agsipud ta dagiti agtutubo a Saksi malalaisda iti eskuelaan ken madusada no dadduma gapu iti saanda a pannakipaset iti narelihiosuan nga aktibidadmi iti agsapa. Kasla karkarna met ti dadduma kadagiti patpatienda. Kas pagarigan, diak mamati a 144,000 laeng ti mapan idiay langit. (Apocalipsis 14:3) Yantangay tarigagayak ti mapan idiay langit, napanunotko nga amangan ta nakompleton daytoy a bilang sakbay pay a naipasngayak.

Nabatad a naiduma ti kondukta ken kababalin dagiti Saksi. Saanda a makiraman kadagiti imoral ken naranggas nga aramid ti dadduma nga agtutubo iti eskuelaan. Mamatiak a talaga a naisinada iti lubong, a rumbeng nga aramiden dagidiay mangan-annurot iti pudno a relihion, kas nabasak iti Biblia.​—Juan 17:14-16; Santiago 1:27.

Inkeddengko ti agsukimat nga ad-adda. Idi Setiembre 1969, naaddaanak iti libro a “Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana.” Iti simmaganad a bulan, inyadalannak ti maysa a payunir, kas pangawag idi kadagiti amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova. Gapu ta nagutugot ti riknak iti umuna a panagadal, inrugik a basaen ti libro a Kinapudno iti maysa a rabii ti Sabado ket nalpasko a binasa iti simmaganad a malem. Dagus nga insalaysayko kadagiti kaeskuelaak dagiti nakasaysayaat a bambanag a nabasak. Impagarup dagiti estudiante ken mannursuro a pagmamauyongennak ti baro a pammatik. Ngem ammok idi a saanak nga agmauyong.​—Aramid 26:24.

Naipadamag kadagiti dadakkelko nga ikaskasabak ti sabali a relihion. Kiniddawda nga agawidak a dagus tapno maammuanda no ania ti parikutko. Awan ti pagpabalakadak agsipud ta timmabuno amin dagiti Saksi iti kombension distrito idiay Ilesha. Idi nagawidak, nagadu dagiti saludsod ken pammabalaw ni nanangko ken dadduma a kabagiak. Inkagumaak nga ikalintegan ti maad-adalko iti Biblia.​—1 Pedro 3:15.

Kalpasan ti napaay a panangpaneknekda nga ulbod a mannursuro dagiti Saksi ni Jehova, nangaramid ti ulitegko iti sabali a pamuspusan. Impakpakaasina kaniak: “Laglagipem a nageskuelaka tapno maaddaanka iti adal. No isardengmo ti ageskuela ket mangasabaka, dikanto makapagturpos. Isu nga apay a dimo ileppas ti panageskuelam sakbay a sumurotka iti baro a relihion.” Kasla rasonable idi dayta, isu nga insardengko ti makiinnadal kadagiti Saksi.

Idi Disiembre 1970, kalpasan la unay ti panagturposko, napanak a dagus idiay Kingdom Hall, ket sipud idi, intultuloykon ti makigimong kadagiti Saksi ni Jehova. Idi Agosto 30, 1971, nabautisaranak kas simbolo ti dedikasionko iti Dios. Binabalawdak dagiti dadakkelko ken uray ti intero a komunidad. Kinunada a pinaayko ida agsipud ta siak ti kaunaan a tao a nagnaed iti Ewossa a nakaawat iti scholarship ti gobierno. Adu ti mangnamnama unay kaniak. Namnamaenda nga usarek ti edukasionko a mangpasayaat iti komunidad.

Dagiti Resulta ti Panangbaliwko iti Relihionko

Ti pamiliak ken dagiti panglakayen ti komunidad nangibaonda iti grupo a mangguyugoy kaniak tapno tallikudak ti pammatik. Nabuyogan iti lunod ti panangguyugoyda kaniak. “Saanto a naragsak ti masanguanam no dimo panawan ti relihionmo,” kunada. “Saankanto a makasapul iti trabaho. Dikanto makaibangon iti bukodmo a pagtaengan. Dikanto maaddaan iti asawa ken pamilia.”

Maisungani iti mangilunod a pammadlesda, sangapulo a bulan kalpasan ti panagturposko iti eskuelaan, nakasapulak iti trabaho kas mannursuro. Idi Oktubre 1972, inkasarko ti patpatgek nga asawa a ni Veronica. Idi agangay, sinanaynak ti gobierno kas maysa nga ahente ti agrikultura. Nakagatangak iti lugan, ken nakaibangonak iti bukodmi a pagtaengan. Idi Nobiembre 5, 1973, naipasngay ti umuna nga anakmi a babai a ni Victory, ken nayanak da Lydia, Wilfred, ken Joan kadagiti simmaruno a tawtawen. Idi 1986, naipasngay ti buridekmi, a ni Micah. Nagbalinda amin nga ingungoten nga annak, tawid manipud ken Jehova.​—Salmo 127:3.

No lagipek ti napalabas, maibagak a nagtungpal a bendision dagiti lunod ti komunidad. Dayta ti makagapu a pinanaganak ti inauna nga anakko iti Victory. Nabiit pay a nagsurat ti komunidad ket kinunada kaniak: “Pangngaasim, kayatmi nga agawidka tapno tumulongka a mangpadur-as iti komunidadtayo ita ta bembendisionannaka ti Dios.”

Panangpadakkel iti Annak a Maitunos iti Daldalan ni Jehova

Ammomi ken ni baketko a saanmi a mapaggiddan ti annongenmi iti Dios a mangpadakkel kadagiti annak ken agpabaknang. Gapuna, nasursuromi ken kaykayatmi ti makontento iti simple a biag imbes a sagabaenmi dagiti posible a resulta ti panangpili iti sabali nga estilo ti panagbiag.

Gagangay iti lugarmi ti makikabbalay kadagiti sabali a pamilia iti maysa a pasdek, a maymaysa ti pagdigusan, paglutuan, ken dadduma pay. Maragsakankami ta kabaelanmi ti mangabang iti bukodmi a pagdagusan iti sadinoman nga ili a pakaibaonak kas maysa nga empleado ti gobierno. Pudno a nanginngina ti kasta a pagdagusan, ngem no bukodmi ti pagtaengan, mailiklik dagiti annakmi kadagiti dakes nga impluensia. Agyamanak ken Jehova ta kadagiti naglabas a tawen, napadakkelmi dagiti annakmi iti naespirituan nga aglawlaw.

Kanayonanna, nagtalinaed ni baketko iti pagtaengan tapno makadua ken mataripatona dagiti annakmi. No malpas ti trabahok, ikagumaanmi nga aramiden dagiti bambanag a sangapamiliaan. Agtitinnulongkami iti tunggal aramidenmi kas pamilia. Daytoy ket pakairamanan ti sangapamiliaan a panagadal iti Biblia, panagsagana ken itatabuno kadagiti gimong ti kongregasion, pannakipaset iti Nakristianuan a ministerio, ken uray iti sosial nga aktibidad.

Inkagumaanmi a suroten ti balakad ti Deuteronomio 6:6, 7, a mangidagdagadag kadagiti nagannak nga isuroda dagiti annakda saan laeng nga iti pagtaengan no di ket iti tunggal gundaway. Daytoy ti nangiwanwan kadagiti ubbing nga agsapul kadagiti Saksi a gagayyem imbes a dagiti taga lubong. Nakasursuroda iti ulidanmi a pilienda ti pakitimpuyoganda agsipud ta dikami nangbusbos ken ni Veronica iti adu a tiempo a kadua dagiti dimi kapammatian.​—Proverbio 13:20; 1 Corinto 15:33.

Siempre, saan laeng a ti panangiwanwan ken panangisuromi ti positibo a nangimpluensia iti biag dagiti annakmi. Sipud idi agingga ita, ti pagtaenganmi ket kanayon a silulukat kadagiti naregta a Kristiano, a kaaduan kadagitoy ket agdaldaliasat a ministro dagiti Saksi ni Jehova. Babaen ti adu a tiempo a pannakilangen ti pamiliami kadagitoy a nataengan a Kristiano, napaliiw ken nakasursuro dagiti annakmi iti managsakripisio a wagas ti panagbiagda. Daytoy ti nangpabileg iti panangisuromi, ket naipapuso dagiti annakmi ti kinapudno a linaon ti Biblia.

Nagunggonaan Gapu iti Nadiosan a Debosion

Ita, kaduak ni baketko iti amin-tiempo a ministerio, agraman ti uppat kadagiti annakmi. Nangrugiak nga agpayunir idi 1973. Kadagiti naglabas a tawen, masapul nga isardengko sagpaminsan ti amin-tiempo a ministeriok gapu iti rigat ti panagbiag. Naaddaanak met iti pribilehio a tumulong sagpaminsan iti panangisuro iti Kingdom Ministry School, a mangsansanay kadagiti Kristiano a manangaywan dagiti Saksi ni Jehova. Madama a tagtagiragsakek ti pribilehio nga agserbi iti Hospital Liaison Committee, ken kas city overseer ti Uhonmora.

Siraragsak a nayasawa kadagiti nasayaat a Kristiano a panglakayen ti dua nga inauna nga annakko a babbai, da Victory ken Lydia. Agserserbi dagitoy ken dagiti assawada kas miembro ti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Igieduma, Nigeria. Ti inauna nga anakmi a lalaki, ni Wilfred, ket agserserbi kas ministerial nga adipen, ken ti buridekmi, ni Micah, ket masansan nga ag-auxiliary pioneer. Idi 1997, nagturpos ni Joan iti haiskul ket nangrugi nga agserbi kas regular pioneer.

Maysa kadagiti makagunggona unay a kapadasak ket ti panangtulong iti sabsabali nga agserbi ken ni Jehova a Dios. Dagitoy ket pakairamanan ti dadduma a miembro ti sabali a pamilia ni Tatang. Inkagumaan ni tatangko ti agserbi ken Jehova, ngem ti poligamia ti nanglapped kenkuana. Sipud kinaagtutubok, impategko dagiti tattao. No makakitaak iti agsagsagaba, mariknak a napatpategda ngem ti parikutko. Ammok a makitada a napasnek ti tarigagayko a tumulong kadakuada, isut’ gapuna a saanda a bumdeng a makisarita kaniak.

Maysa kadagiti natulongak a mangammo kadagiti panggep ti Dios ket maysa nga agkabannuag a lalaki a naidalit. Daytoy ket mangmangged iti kompania ti elektrisidad a nakaro a nakoriente iti pagtrabahuanna, ket dayta ti nangparalisa kenkuana manipud barukong agingga iti saka. Nakipagadal iti Biblia ket in-inut a namati iti naadalna. Ti bautismona idi Oktubre 14, 1995, iti karayan nga asideg iti pagtaenganmi, ti damo a gundaway a nayadayo iti katrena iti uneg ti 15 a tawen. Kinunana a dayta ti karagsakan nga aldaw iti biagna. Maysa itan a ministerial nga adipen iti kongregasion.

Maibagak a diak pagbabawyan ti pangngeddengko, agarup 30 a tawenen ti napalabas, nga agserbi ken Jehova a kadua ti nagkaykaysa, dedikado nga ilina. Nakitak ti napudno nga ayat nga agtigtignay kadakuada. Uray no ti namnama nga agnanayon a biag ket saan a mairaman kadagiti gunggona nga ipaay ni Jehova kadagiti matalek nga adipenna, tarigagayak latta ti agbiag buyogen ti nadiosan a debosion. (1 Timoteo 6:6; Hebreo 11:6) Daytoy ti nangiturong ken nangpatalged iti biagko, a nangyeg iti rag-o, pannakapnek, ken kinaragsak kaniak ken iti pamiliak.

[Ladawan iti panid 25]

Dakami ken ni baketko ken dagiti annakmi idi 1990

[Ladawan iti panid 26]

Dakami ken ni baketko, dagiti annakmi ken dagiti dua a manugangko