Kasanoka Karagsak?
WEN, nalabit nga iyimtuodmo iti bagim, ‘Kasano ti karagsakko?’ Ikagkagumaan dagiti social scientist nga ammuen no ania ti sungbatmo wenno sungbat ti siasinoman, ngem saan a nalaka dayta a trabaho. Ti panangrukod iti kinaragsak dagiti indibidual ket mayarig iti panangrukod iti panagayat ti maysa a lalaki ken ni baketna wenno no kasano kakaro ti leddaang ti maysa a pamilia a natayan. Saan a marukod ti eksakto a rikna ti maysa a tao. Nupay kasta, bigbigen dagiti sientista ti maysa a napateg a kinapudno: Kabaelan ti amin a tattao ti agbalin a naragsak.
Iti laksid dayta a naisigud a potensial, nakaro ti panagladingit gapu kadagiti nadagsen a parikut. Usigenyo daytoy a pagarigan: Iti dadduma a siudad, dagiti biktima ti AIDS pinunnoda dagiti sementerio. Ipalubos dagiti autoridad a maluktan dagiti datin a tanem tapno adda pangitabonan kadagiti nabiit pay a natay. Kadagiti paset ti Africa, dakkel ti panagkasapulan kadagiti agar-aramid iti lungon. Ken sadinoman ti pagnanaedam, adda dagiti naladingit gapu iti nakaro a sakit wenno ipupusay ti kabagian wenno gagayyemda.
Komusta met kadagiti nanam-ay a lugar? Gapu kadagiti di mapakpakadaan a pasamak, mabalin a kellaat a pumanglaw dagiti saan a nakasagana. Iti Estados Unidos, adu a nagretiro ti masapul nga agtrabaho manen gapu ta saandan a magun-od ti pensionda. Masansan a maibus ti urnong ti maysa a pamilia gapu kadagiti paggastosan iti sakit. “Makapaliday a makita dagitoy a tattao nga umay agpabalakad mainaig kadagiti dakkel a gastos ken saksakitda,” kuna ti maysa nga abogado. “Mamin-adu a masapul nga ibagam kadakuada, ‘Nasken nga ilakoyon ti balayyo.’” Ngem komusta met dagidiay nanam-ay ti biagda? Mabalin kadi a makapasarda latta iti ladingit?
Adda dagiti tattao a ti biagda ket umasping iti nalatak a kompositor a ni Richard Rodgers. Naibaga maipapan kenkuana: “Manmano ti tattao a nakaparagsak iti nagadu a tattao.” Nupay nangparagsak ni Rodgers babaen kadagiti kantana, isu ket nagsagaba iti nakaro a panagleddaang. Naragpatna ti dua a kalat a tartarigagayan ti adu a tattao—ti agbalin a nabaknang ken nalatak—ngem nagun-odna kadi ti kinaragsak? Kinuna ti maysa a biograpo: “Nakabalballigi ni Rodgers iti trabahona, nabaknang ken natan-ok, ken namindua a nagun-odna ken ti kaduana ti Pulitzer Prize. Ngem isu ket saan a naragsak ken kanayon nga agleddaang.”
Kas mabalin a napaliiwyon, masansan a pannakaallilaw ti panangipagarup a mangyeg iti kinaragsak ti panagbalin a nabaknang. Maysa a reporter ti The Globe and Mail ti Toronto, Canada, ti nangdeskribir iti “pannakaiputputong ken kinakawaw” a sagsagabaen ti adu a nabaknang a tattao. Sigun iti maysa a mamalbalakad mainaig iti panangusar iti kuarta, no dagiti nagannak ket aglaplapusanan a paraburanda dagiti annakda iti kuarta ken bambanag, “masansan a maimula dagiti bin-i ti kinaliday nga apitendanto.”
Adda Kadi Natibker a Pakaibatayan ti Kinaragsak?
Tapno nalangto ti agsabong a mula, kasapulanna ti nasayaat a daga, danum, ken umiso a klima. Umasping iti dayta, bigbigen dagiti eksperto nga adda met dagiti kasasaad a makatulong iti panangparayray iti kinaragsak. Karaman iti dayta ti makapnek a salun-at, nasayaat a trabaho; umdas a taraon, pagtaengan, ken kawes; pannakapennek ti tarigagay a mangpartuat; ken pudno a gagayyem.
Nalabit nga umanamongka nga adda epekto dagita a kasasaad iti panagbalin a naragsak ti tao. Ngem adda ti napatpateg pay a kasapulan. Isu ti pannakaammo maipapan iti “naragsak a Dios,” nga agnagan Jehova. (1 Timoteo 1:11) Kasano a tumulong dayta a pannakaammo? Ni Jehova ti Namarsua kadatayo, ken inikkannatayo iti abilidad nga agbalin a naragsak. Rasonable ngarud nga ammona no ania ti mamagbalin kadatayo a pudno a naragsak. Deskribiren ti sumaganad nga artikulo ti wagas ti panangiwanwanna kadagiti tattao iti aniaman a lugar wenno kasasaad tapno masarakanda ti manayon a kinaragsak.
[Ladawan iti panid 4]
Kas iti agsabong a mula, kasapulan met dagiti umiso a kasasaad tapno rumayray ti kinaragsak
[Picture Credit Line iti panid 3]
© Gideon Mendel/CORBIS