“Inummongda ti Sanhedrin”

SAAN nga ammo ti nangato a padi ken dagiti agtuturay a Judio ti aramidenda. Ania ti aramidenda tapno mapasardeng ti riribuk maipapan ken Jesu-Kristo? Nagballigida a nangpapatay kenkuana, ngem kaskasdi nga isaksaknap dagiti adalan ni Jesus sadi Jerusalem ti maipapan iti panagungarna. Kasano a mapaulimekda dagitoy? Tapno maikeddengda dayta, ti nangato a padi ken dagiti kakaduana “inayabanda a sangsangkamaysa [wenno inummongda] ti Sanhedrin,” ti kangatuan a korte dagiti Judio.​—Aramid 5:21.

Iti Israel idi umuna a siglo, ti Romano a Gobernador a ni Poncio Pilato ti katan-okan nga agturay. Ngem kasano a nakilangen ti Sanhedrin ken Pilato? Ania dagiti legal a saklawen ti autoridadna? Siasino dagiti mangbukel iti Sanhedrin? Ken kasano ti panagtignayna?

Ti Pannakabuangay ti Sanhedrin

Ti sao a Griego a naipatarus a “Sanhedrin” literal a kaipapananna “pannakikatugaw.” Dayta ti pangkaaduan a termino agpaay iti maysa nga ummong wenno taripnong. Iti tradision dagiti Judio, gagangay a dayta ti pangtukoy iti narelihiosuan a gunglo, wenno pangukoman.

Dagiti mannurat iti Talmud, a nangurnong iti rekord bayat ti adu a siglo kalpasan ti pannakadadael ti Jerusalem idi 70 K.P., dineskribirda ti Sanhedrin kas maysa a nagkauna a gunglo. Sigun kadakuada, kanayon a buklen dayta dagiti iskolar nga agtataripnong tapno agsasarita maipapan kadagiti napateg a banag maipapan iti linteg dagiti Judio ket patienda a nabuangay dayta sipud pay idi tiempo nga inummong ni Moises dagiti 70 a panglakayen tapno tumulong kenkuana a mangidalan iti Israel. (Numeros 11:16, 17) Saan nga anamongan dagiti historiador daytoy nga ideya. Ibagada a nabuangay laeng ti maysa a kapadpada ti immuna-siglo a Sanhedrin idi a ti Persia inturayanna ti Israel. Ibaga pay dagiti historiador a ti eskuelaan dagiti de adal a mangan-annurot iti Talmud ti kasla ad-adda a kapada dagiti maikadua ken maikatlo-siglo a gunglo dagiti rabbi imbes a ti Sanhedrin. Kaano ngarud a nabuangay ti Sanhedrin?

Ipakita ti Biblia a dagiti naidestiero a nagsubli idiay Juda manipud iti Babilonia idi 537 K.K.P. addaanda iti maysa a gobierno a mangituray iti nasion. Dinakamat da Nehemias ken Esdras dagiti prinsipe, panglakayen, natatan-ok, ken dagiti kasuno nga agturay​—a nalabit dayta ti nangrugian ti Sanhedrin.​—Esdras 10:8; Nehemias 5:7.

Para kadagiti Judio, nariribuk ti panawen sipud idi nakompleto ti Hebreo a Kasuratan agingga idi naputar ti Ebanghelio ni Mateo. Idi 332 K.K.P., ni Alejandro a Dakkel inturayanna ti Judea. Idi natayen ni Alejandro, ti sakupna a dua a pagarian a Griego ti nangituray iti Judea​—immuna dagiti agtuturay a Ptolemy, kalpasanna dagiti Seleucido. Kadagiti salaysay maipapan iti turay a Seleucido, a nangrugi idi 198 K.K.P., masarakantayo ti immuna a pannakatukoy ti senado dagiti Judio. Nalabit a limitado ti pannakabalin daytoy a gunglo, ngem dayta ti kasla nangituray kadagiti Judio.

Idi 167 K.K.P., ti Seleucido nga Ari Antiochus IV (Epiphanes) pinadasna nga ipaalagad ti kultura dagiti Griego kadagiti Judio. Tinabbaawanna ti templo ti Jerusalem idi nangidaton iti baboy iti altarna nga agpaay ken Zeus. Daytoy rinubrobanna ti maysa nga iyaalsa isu a simmina dagiti Macabeo iti turay a Seleucido ket impasdekda ti dinastia a Hasmonaeano.a Kagiddan dayta, naaddaan iti saad iti gobierno dagiti eskriba ken Fariseo​—ti papangulo dagiti tattao a nangsuportar iti iyaalsa​—ket naikkat ti autoridad dagiti papadi.

Mabukbukel idin ti Sanhedrin kas nailadawan iti Griego a Kasuratan. Dayta ti agbalinto a gobierno ti nasion ken ti katan-okan a hudisial a gunglo a mangipaulog iti linteg dagiti Judio.

Ti Natimbeng a Pannakabalin

Idi umuna a siglo, ti Roma sinakupna ti Judea. Nupay kasta adda wayawaya dagiti Judio. Panggep ti Roma nga ikkan dagiti iturayanna iti wayawaya nga agpili iti bukodda a kita ti gobierno. Isu a saan a nakibiang dagiti opisial a Romano kadagiti rebbengen dagiti lokal a korte, ken liniklikanda a rumsua dagiti parikut gapu iti panagduduma ti kultura. Panggep ngamin ti Roma nga itandudo ti kappia ken gun-oden ti kinasungdo dagiti masakupanna babaen ti panangipalubosna nga alagadenda dagiti kaugalianda ken iturayanda ti bagbagida. Malaksid iti panangdutok ken panangikkat iti nangato a padi​—a presidente iti Sanhedrin​—ken ti panagsingir iti buis, nakibiang laeng dagiti Romano kadagiti ar-aramid dagiti Judio no agpeggad ti mismo a turay ken pagimbaganda. Kas naipakita iti pannakabista ni Jesus, kasla sinalakniban ti Roma ti pannakabalinna a mangipataw iti dusa nga ipapatay.​—Juan 18:31.

No kasta, kontrolado ti Sanhedrin ti kaaduan kadagiti ar-aramid dagiti Judio iti mismo a kagimonganda. Addaan dayta kadagiti opisial a mangaresto. (Juan 7:32) Dagiti nababbaba a korte ti mangbista kadagiti kaso a kriminal ken sibil nga awan ti pannakibiang ti Roma. No ti kaso ket saan a madesisionan dagiti nababbaba a korte, agpatulongda iti Sanhedrin, a mangipaulog iti saanen a mabalusingsing a pangngeddengna.

Tapno agtalinaed ti kasta nga autoridadna, masapul a taginayonen ti Sanhedrin ti talna ken suportaranna ti turay ti Roma. Ngem no agsuspetsa dagiti Romano nga adda napolitikaan a panaglabsing, makibiangda no makitada a maitutop. Ti pannakaaresto ni apostol Pablo ti maysa kadagita a kaso.​—Aramid 21:31-40.

Dagiti Miembro ti Korte

Adda 71 a miembro ti Sanhedrin​—ti nangato a padi ken dagiti 70 a kangrunaan a lallaki iti nasion. Idi panawen dagiti Romano, buklen dayta dagiti natan-ok a papadi (kaaduanna dagiti Saduceo), dagiti pasurot a natan-ok iti kagimongan, ken dagiti de adal nga eskriba iti partido dagiti Fariseo. Dagiti natan-ok a papadi, a tultulongan dagiti mabigbigbig a natan-ok iti kagimongan, dominaranda ti korte.b Konserbatibo dagiti Saduceo, idinto ta nainget dagiti Fariseo. Ordinario a tattao ti kaaduan kadakuada ken dakkel ti impluensiada kadagiti tattao. Sigun iti historiador a ni Josephus, saan a kayat dagiti Saduceo a tungpalen ti kalikagum dagiti Fariseo. Ginundawayan ni Pablo daytoy a supiat ken ti nagdumaan ti pammati dagitoy a grupo idi inkalinteganna ti bagina iti imatang ti Sanhedrin.​—Aramid 23:6-9.

Gapu iti natan-ok a kasasaad ti Sanhedrin, mabalin a permanente dagiti miembrona ket sa la masukatan ti maysa no matay wenno saanen a kualipikado. Sigun iti Mishnah, dagiti baro a miembro masapul a maysada a “padi, Levita, ken Israelita a mangipalubos kadagiti babbalasangda a makiasawa kadagiti papadi,” kayatna a sawen, asinoman a Judio a makaiparang kadagiti rekord a mangpatalged a bin-ig a Judio ti kaputotanda. Tangay ti nangato a korte ti mangtartarawidwid kadagiti pangukoman iti intero a pagilian, kasla mainugot nga agbalin a kameng ti Sanhedrin dagidiay nasayaat ti pakasarsaritaanda kadagiti nababbaba a korte.

Ti Masakupan ken Autoridadda

Dakkel ti panagraem dagiti Judio iti Sanhedrin, ken dagiti hues iti nababbaba a korte masapul nga awatenda dagiti pangngeddengna, ta no saan madusada iti ipapatay. Maseknan a nangnangruna ti korte iti kualipikasion dagiti padi, ken kadagiti bambanag maipapan iti Jerusalem, ti templona, ken ti panagdayaw idiay templo. No an-anagen, ti laeng Judea ti iturayan ti Sanhedrin. Ngem tangay mabigbigbig ti panangipaulog ti Sanhedrin iti Linteg, dakkel ti autoridadna kadagiti komunidad a Judio iti intero a lubong. Kas pagarigan, ti nangato a padi ken ti konsehona binilinda dagiti pangulo kadagiti sinagoga idiay Damasco a makitinnulongda a mangaresto kadagiti pasurot ni Kristo. (Aramid 9:1, 2; 22:4, 5; 26:12) Kasta met, dagiti Judio a napan idiay Jerusalem a dimmar-ay kadagiti piesta mabalin nga impadamagda dagiti bilin ti Sanhedrin.

Sigun iti Mishnah, ti laeng Sanhedrin ti addaan iti kalintegan a mangikeddeng kadagiti napateg nga isyu maipapan iti nasion, mangtaming kadagiti ukom a nangsalungasing kadagiti pangngeddengna, ken mangukom kadagiti ulbod a mammadto. Naisaklang da Jesus ken Esteban iti korte ta napabasolda a managtabbaaw, da Pedro ken Juan kas mangdaddadael iti nasion, ken ni Pablo kas manangtabbaaw iti templo.​—Marcos 14:64; Aramid 4:15-17; 6:11; 23:1; 24:6.

Panangukom ken Jesus ken Kadagiti Adalanna

Inaldaw nga adda sesion ti Sanhedrin manipud iti panagdaton iti agsapa agingga iti rabii, malaksid iti aldaw ti Sabbath ken aldaw ti ngilin. Maaramid dagiti bista bayat ti aldaw. Tangay saan a maibaga dagiti sentensia nga ipapatay agingga iti sumaganad nga aldaw kalpasan ti bista, awan ti bista iti karabiyan ti Sabbath wenno piesta. Mabalakadan a naimbag dagiti saksi a serioso a banag ti mangibukbok iti dara ti awan basolna. Ngarud, saan a nainkalintegan ti pannakabista ken pannakasentensia ni Jesus iti pagtaengan ni Caifas idi karabiyan ti piesta. Dakdakes pay, nangbirok dagiti hues kadagiti ulbod a saksi ket pinilitda ni Pilato nga ibilinna ti pannakapapatay ni Jesus.​—Mateo 26:57-59; Juan 11:47-53; 19:31.

Sigun iti Talmud, dagiti ukom kadagiti nadagsen a kaso ikagumaanda nga isalakan ti naidarum bayat a naannad a mausig dagiti ebidensia. Ngem saan a kasta ti wagas ti pannakabista ni Esteban, kas inaramidda ken Jesus. Iti panangidepensa ni Esteban iti bagina iti saklang ti Sanhedrin, isu ket inubor ti agderderraaw a bunggoy. Mabalin a natay met ni Pablo iti kasta a kasasaad no saan a nakibiang ti gobierno ti Roma. Kinapudnona, dagiti ukom ti Sanhedrin nagkokomplotda a mangpapatay kenkuana.​—Aramid 6:12; 7:58; 23:6-15.

Agparang a sumagmamano a miembro ti korte ti addaan iti nalinteg a moral a prinsipio. Nalabit kameng ti Sanhedrin ti agtutubo nga agturay a Judio a nakisarita ken Jesus. Nupay nakalapped kenkuana ti kinabaknangna, mabalin a naimbag met dagiti kababalinna, ta inawis ni Jesus nga agbalin nga adalanna.​—Mateo 19:16-22; Lucas 18:18, 22.

Mabalin a ti panagbutengna iti ibaga dagiti padana nga ukom ti makagapu no apay a ni Nicodemo, a “maysa nga agturay kadagiti Judio,” napan ken Jesus iti rabii. Ngem kaskasdi nga indepensana ni Jesus iti Sanhedrin babaen ti panagimtuodna: “Ukomen aya ti lintegtayo ti maysa a tao malaksid no umuna a dimngeg kenkuana ken inammona ti ar-aramidenna?” Kalpasanna, nangipaay ni Nicodemo iti “sangalukot a mirra ken aloe” tapno maisagana ti bangkay ni Jesus iti pannakaitabonna.​—Juan 3:1, 2; 7:51, 52; 19:39.

Ni Jose a taga-Arimatea, a maysa pay a kameng ti Sanhedrin, situtured a kiniddawna ken Pilato ti bangkay ni Jesus ket inkabilna iti baro a tanem. Ni Jose “ur-urayenna idi ti pagarian ti Dios,” ngem gapu iti butengna kadagiti Judio, saanna nga impakaammo ti bagina kas maysa kadagiti adalan ni Jesus. Ngem mapadayawan ti saanna nga iyaanamong iti panggep ti Sanhedrin a mangpapatay ken Jesus.​—Marcos 15:43-46; Mateo 27:57-60; Lucas 23:50-53; Juan 19:38.

Ni Gamaliel a kameng ti Sanhedrin nainsiriban ti panangbalakadna kadagiti padana nga ukom a bay-anda latta koman dagiti adalan ni Jesus. “Ta no saan,” kinunana, ‘amangan ta iti kinaagpaysuanna masarakanda a mannakilaban iti Dios.’ (Aramid 5:34-39) Apay a saan a nabigbig ti nangato a pangukoman a ti Dios ti mangsupsuportar ken ni Jesus ken dagiti adalanna? Imbes a bigbigenda dagiti milagro ni Jesus, kinuna ti Sanhedrin: “Ania ti aramidentayo, agsipud ta daytoy a tao agar-aramid iti adu a pagilasinan? No isu baybay-antayo a kastoy, maaddaandanto amin iti pammati kenkuana, ket umayto dagiti Romano ket ikkatendanto agpadpada ti lugartayo ken ti nasiontayo.” (Juan 11:47, 48) Gapu iti panangtarigagay iti pannakabalin, naballikug ti hustisia ti nangato a korte dagiti Judio. Kasta met, imbes a maragsakanda idi pinaimbag dagiti adalan ni Jesus dagiti tattao, dagiti pangulo ti relihion “napnoda iti imon.” (Aramid 5:17) Kas uk-ukom, nainkalintegan ken managbutengda koma iti Dios, ngem kaaduan ketdi kadakuada ti dakes ken nakusit.​—Exodo 18:21; Deuteronomio 16:18-20.

Panangukom ti Dios

Gapu iti panangsukir ti Israel iti Linteg ti Dios ken panangilaksidda iti Mesias, inlaksid ni Jehova ti nasion kas napili nga ilina. Idi 70 K.P., dinadael dagiti Romano ti siudad ti Jerusalem ken ti templona ket nagpatingga ti intero a Judio a sistema dagiti bambanag ken kamaudiananna ti Sanhedrin a mismo.

Ti dinutokan ni Jehova nga Ukom a ni Jesu-Kristo ikeddengnanto no adda asinoman a kameng ti Sanhedrin idi umuna a siglo a maikari a mapagungar ken no siasino kadakuada ti nagbasol a maibusor iti nasantuan nga espiritu. (Marcos 3:29; Juan 5:22) Masiguradotayo nga addanto naan-anay a kinahustisia no aramiden ni Jesus ti kasta a pangngeddeng.​—Isaias 11:3-5.

[Footnotes]