Apresiarenyo ti Disenio Adalenyo ti Maipapan iti Diseniador
MABALIN a nangnangngegyon ti maipapan iti maysa nga Italiano a pintor ken eskultor a ni Michelangelo. Nupay nalabit dikay pay nakakita iti orihinal ti aniaman kadagiti obra maestrana, sigurado nga umanamongkayo iti imbaga ti historiador ti arte a “nakaskasdaaw ken awan kapadana a pintor” dayta a henio nga Italiano. Saan a mailibak ti kinalaing ni Michelangelo. Nainsiriban kadi nga apresiarentayo ti obra maestrana ngem ditay met bigbigen isuna kas naisalsalumina a pintor?
Ita amirisentayo ti makapaamanga, komplikado ken nadumaduma a sibibiag a parsua ditoy daga. Maikanatad ti inadaw ti The New York Times a kinuna ti maysa a propesor ti siensia biolohia: “Dagiti sibibiag a parsua ket nadisenioda kas paneknekan ti panangadal kadagita.” Kinunana pay: “Aglaplapusanan ti disenio a makitatayo kadagiti sibibiag a banag.” Nainkalintegan kadi nga apresiarentayo ti disenio ngem ditay met bigbigen ti diseniador?
Kas manangpaliiw kadagiti banag iti aglawlawna, dinakamat ni apostol Pablo ti maipapan kadagidiay nga “agdayaw ken agserbida kadagiti pinarsua ti Dios a saan ketdi nga iti mismo a Namarsua.” (Roma 1:25, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Gapu ta naimpluensiaanda kadagiti agraraira nga ideya ti ebolusion, adda dagidiay agkitakit wenno di makaamiris a ti disenio ket sigurado nga ipatuldona nga adda diseniador. Ngem ti kadi teoria ti ebolusion irepresentarna ti pudpudno a siensia? Usigenyo ti naipadamag iti The New York Times a kapanunotan ni Christoph Schönborn, maysa nga arsobispo dagiti Katoliko iti Vienna: “Ti aniaman a teoria a mangilibak wenno mangipuera iti aglaplapusanan nga ebidensia ti kaadda ti disenio dagiti sibibiag a banag ket pattapatta laeng, saan ket a siensia.”
Kanibusanan Kadin ti Siensia?
Ngem pagarupen ti dadduma a ti panamati iti ebidensia nga adda ti Namarsua “lapdanna ti panagsirarak.” Adda artikulo iti magasin a New Scientist a nangyebkas iti kasta a panagamak. Sigun iti dayta, “ti di mabalusingsing a kapanunotan nga ‘amin a banag ket inaramid ti maysa a diseniador’ pagpatinggaenna ti nawaya a panagsirarak ti siensia.” Adda ngata natibker a nakaibasaran dayta a panagamak? Awan a pulos. Kinapudnona, itandudona ketdi ti ad-adda a panagsirarak iti siensia. Apay?
No patientayo a ti itataud ti uniberso ken ti biag ditoy daga ket resulta ti pannakaiparna ken ti ebolusion, kaipapanan dayta nga ilaklaksidtayo ti aniaman a pamuspusan a manggun-od iti makapnek a panangilawlawag. Iti sabali a bangir, no patientayo nga adda masirib a Namarsua a nangaramid kadagiti bambanag iti aglawlawtayo, matignaytayo nga agsirarak iti kalidad ken wagas ti panangipakatna iti kinasiribna a nabatad iti uniberso. Amirisenyo daytoy: Nupay ammo dagiti historiador iti arte a ni Leonardo da Vinci ti nangipinta iti “Mona Lisa,” saan a dayta ti nanglapped kadakuada a mangusig kadagiti teknik ken materiales nga inusarna. Umasping iti dayta, no akseptarentayo nga adda Diseniador, saan a dayta ti manglapped kadatayo a mangammo kadagiti detalye ken kinakomplikado dagiti disenio ken pinarsuana.
Imbes a lapdanna ti ad-adu a panagsirarak, parparegtaennatay ti Biblia a mangsapul kadagiti sungbat ti salsaludsod maipapan iti Dios ken iti siensia. Inutob ni Ari David ti pakabuklan ti nagsayaat ti pannakaparsuana a bagina ket natignay a nangikuna: “Iti nakaam-amak a pamay-an nakaskasdaaw ti pannakaaramidko. Nakaskasdaaw dagiti aramidmo, kas pagaammo unay ti kararuak.” (Salmo 139:14) Kinapudnona, nailanad iti Biblia ti panangimtuod idi ti Namarsua kenni patriarka a Job: “Naimutektekam aya a sisasaririt ti akaba a babaet ti daga?” (Job 38:18) Sigurado a di kayat a sawen dayta a laplapdannatayo ti Dios nga agimtuod ken agusig. Iti kasunganina, ti Naindaklan a Diseniador parparegtaennatayo a mangadal kadagiti pinarsuana. Imutektekanyo pay ti awis ni propeta Isaias a parang-ayentayo koma ti pannakaawattayo maipapan iti Daydiay namarsua kadagiti adda iti aglawlawtayo: “Itangadyo dagiti matayo sadi ngato ket kitaenyo. Siasino ti namarsua kadagitoy a banag?” Kinapudnona, dakamaten ti Isaias 40:26 ti impormasion a maitunos iti nalatak a pormula ni Einstein nga E=mc2. Sigun iti dayta nga impormasion, ti uniberso ket pinarsua ti gubuayan ti dinamiko nga enerhia ken pannakabalin.
Sabagay, saantay a magun-odan dagiti sungbat ti amin a saludsod maipapan iti sangaparsuaan. Ti maysa a makagapu ket limitado ti pannakaawattayo ken kurang ti pannakaammotayo maipapan iti lubong a pagnanaedantayo. Natarusan ni Job dayta. Indayawna ti Namarsua, a gapu iti pannakabalinna, agbitbitin ti dagatayo iti awan, ken tumtumpaw iti tangatang dagiti ulep a napno iti danum. (Job 26:7-9) Ngem naamiris ni Job a dagita a nakaskasdaaw a banag ket ‘pingir laeng ti daldalan ti Namarsua.’ (Job 26:14) Sigurado nga adu pay ti kayat nga ammuen ni Job maipapan iti aglawlawna. Inamin met ni David dagiti limitasionna. Insuratna: “Ti kasta a pannakaammo nakaskasdaaw unay maipaay kaniak. Nangato unay iti kasta saanko a magtengan dayta.”—Salmo 139:6.
Ti panangbigbigtayo iti kaadda ti Namarsua dina lapdan ti idudur-as ti siensia. Kinapudnona, awan limitasion ken awan inggana ti panangbiroktayo iti ad-adu ken makapnek nga impormasion, agpadpada kadagiti makita ken di makita a banag. Nupay nagdinamag ti kinalaingna, kastoy ti sipapakumbaba nga insurat ti maysa nga ari idi ugma: “Insaadna ti kinaagnanayon idiay pusoda, nupay kasta, ti tao dina matuntonan ti aramid nga inaramid ti Dios nanipud idi punganay agingga iti panungpalan.”—Eclesiastes 3:11, Ti Biblia.
Panglakaan a Pangilawlawag?
Adda dagiti saan nga umanamong iti pannakadakamat iti Dios kas panglakaan a panangilawlawag no didan maipaawat ti bambanag iti nasientipikuan a wagas. Ngem ania a talaga ti dida mailawlawag? Babassit la kadi ken awan kaimudinganna a banag dagita? Saan, dagita ket adu a pudpudno ken nakappapati nga impormasion a mamagbalin iti ebolusion nga insuro ni Darwin a mapagduaduaan. Nakapatpateg nga impormasion dagita maipapan kadagiti sibibiag a banag a di mailawlawag ti teoria ti ebolusion. Ti ketdi agpayso, ti teoria ni Darwin ti sieepektibo nga us-usaren dagiti ebolusionista kas panglakaan a pangilawlawag kadagiti banag a di mapaneknekan ti siensia.
Ti Namarsua nga iyam-ammo ti Biblia ket saan a basta panglakaan a pangilawlawag. Imbes ketdi, dagiti aramidna saklawenda ti amin a paset, aspeto, ken detalye ti panamarsua. Kastoy ti inyunay-unay ti salmista maipapan ken Jehova a Namarsua iti amin a banag: “Sika ti pagtaudan ti amin a biag, ket gapu iti silawmo, makitami ti lawag.” (Salmo 36:9, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Nagsayaat ti pannakadeskribirna kas Daydiay “nangaramid ti langit ken ti daga ken ti baybay ken ti amin a bambanag nga adda kadakuada.” (Aramid 4:24; 14:15; 17:24) Daytat’ makagapu nga insurat ti mannursuro idi umuna a siglo a ti Dios ti “namarsua iti amin a bambanag.”—Efeso 3:9.
Kanayonanna, ti Dios inaramidna “dagiti paglintegan ti langlangit,” kayatna a sawen, dagiti linteg ti nakaparsuaan a mangtartarawidwid kadagiti bambanag ken enerhia, a dagita a linteg ket madama pay la nga ad-adalen dagiti sientista. (Job 38:33) Kompleto ken adda usar dagiti disenio ti Dios, isu a natungpalna ti panggepna a pagbalinen ti daga a pagnaedan ti nagadu a nagduduma a sibibiag a parsua.
Disenio ken Sentido Komon
Kamaudiananna, nasken nga usigentayo ti maipapan iti sentido komon. Maipapan iti kinaumiso ti nadumaduma a nasientipikuan a teoria, kastoy ti kinuna ni John Horgan, maysa a mannurat iti bambanag mainaig iti siensia: “No mapagduaduaan ti ebidensia, ditay koma mabain nga agpaiwanwan iti sentido komontayo.”
Nainsiriban kadi no basta patientayo lattan a ti biag ket naiparna laeng a timmaud? Nupay adu ti mamati iti teoria ti ebolusion, adu nga intelihente a tattao, agraman dagiti sientista, ti kombinsido nga adda la ketdi masirib a Namarsua. Sigun iti maysa a propesor iti siensia, kaaduan a tattao ket kombinsidoda iti aglaplapusanan nga ebidensia ken ibilangda a nainsiriban ti panamati nga adda nangdisenio iti biag. Apay? Umanamongda la ketdi iti kinuna ni apostol Pablo: “Tunggal balay adda nangibangon.” (Hebreo 3:4) Kalpasanna, kastoy ti lohikal a konklusionna: “Ti nangibangon iti amin a bambanag isu ti Dios.” No anagentayo ti kinuna ti Biblia, saan a nainkalintegan ti panamati nga adda nangdisenio ken nangbangon iti maysa a balay, satayto kunaen a ti komplikado a selula ket naiparna laeng a rimsua.
No maipapan kadagidiay mangilibak iti kaadda ti Diseniador ken Namarsua, kastoy ti kuna ti Biblia: “Daydiay nakuneng kinunana iti pusona: ‘Awan ti Jehova.’” (Salmo 14:1) Iti dayta a teksto, tubtubngaren ti salmista dagidiay saan pay a kombinsido iti kaadda ti Namarsua. Nalabit agpapaiwanwan ti maysa a tao iti bukodna a kapanunotan imbes koma a kadagiti agdadata a pammaneknek. Iti sabali a bangir, daydiay masirib ken mannakaawat a tao sipapakumbaba a bigbigenna ti kaadda ti Namarsua.—Isaias 45:18.
Kadagidiay managpanunot, nabatad ti ebidensia a mangpaneknek nga adda Katan-okan a Diseniador.
Mabalinyo nga Ammuen ti Diseniador
No patientayo nga adda nangdisenio kadatayo, apay ngata a dinisenionatayo? Ania ti panggep ti biag? No siensia laeng ti pagpannurayantayo, awan ti maipaayna a makapnek a sungbat kadagita a saludsod. Ngem dagita nga agkakapateg a saludsod agkasapulanda kadagiti makakombinsir ken makapnek a sungbat. Makatulong unay ti Biblia iti daytoy a banag. Saanna la nga iyam-ammo ni Jehova kas ti Namarsua no di pay ket kas Dios nga addaan panggep, daydiay addaan kadagiti nainsiriban a rason iti aniaman nga ar-aramidenna. Ipalgak ti Biblia ti panggep ti Dios maipaay iti sangatauan, nga ididiayana kadatayo ti maysa a naraniag a masanguanan ken namnama.
Ngem siasino aya ni Jehova? Isu ket ania a kita ti Dios? Awisendakayo dagiti Saksi ni Jehova a mangam-ammo iti Katan-okan a Nangdisenio kadatayo kas pudpudno a persona. Masursuroyo ti maipapan iti naganna, dagiti galadna ken ti pannakilangenna iti sangatauan. Babaen iti Biblia a Saona, maawatanyonto no apay a rumbeng a saantayo laeng nga apresiaren ti nagpaiduma a diseniona no di ket rumbeng met nga idaydayawtayo kas ti Diseniador.—Salmo 86:12; Apocalipsis 4:11.
[Ladawan iti panid 4]
Ni Michelangelo
[Dagiti Ladawan iti panid 5]
Ti panamati iti maysa a Diseniador ket maitunos iti pudno a siensia
[Ladawan iti panid 6]
Ti panaggigidiat ken pannakibagay ket ebidensia ti panagduduma a mangsaklaw iti nainsiriban a pannakadisenio
[Dagiti Ladawan iti panid 7]
No adda disenio, adda ngarud diseniador