Ti Naalumamay a Panagsasao Itandudona ti Nasayaat a Relasion
“Ti panagsaoyo kankanayon koma a mabuyogan iti kinaparabur.”—COL. 4:6.
1, 2. Ania ti nasayaat nga imbunga ti naalumamay a panagsasao ti maysa a kabsat?
“BAYAT a mangaskasabaak, nakasaritak ti maysa a lalaki a kasta unay ti pungtotna nga uray la agpigerger ti bibigna ken ti intero a bagina,” kuna ti maysa a kabsat. “Sikakalma a nakirinnasonak kenkuana manipud iti Kasuratan, ngem ad-adda a nakapungtot. Pinagsasawandak uray ti asawa ken annakna, isu nga inkeddengkon ti pumanaw. Impasiguradok iti dayta a pamilia a talna ti awitko isu a kayatko ti pumanaw a sitatalna. Impakitak kadakuada ti Galacia 5:22 ken 23, a nakadakamatan ti ayat, kinaalumamay, panagteppel, ken talna. Kalpasanna, nagpakadaakon.
2 “Idi nangasabaak manen iti dayta a lugar, nakitak ti isu met laeng a pamilia a nakatugaw iti agdan ti balayda. Inayabandak. Pampanunotek no ania ti ibagada. Intukonannak ti lalaki iti nalamiis a danum. Nagpadispensar gapu iti di umiso a panangtratona kaniak ken kinomendaranna ti nabileg a pammatik. Nalag-an ti riknami a nagpipinnakada.”
3. Apay a ditay ipalubos a pagpungtotendatayo ti sabsabali?
3 Iti daytoy lubong a napnuan iti parikut, masansan a ditay maliklikan ti maipasango kadagiti managpungpungtot a tattao, agraman iti ministerio. No mapasamak dayta, nagpateg nga iparangarangtayo ti “naalumamay a kababalin ken nauneg a panagraem.” (1 Ped. 3:15) No tinutopan ti kabsat ti kinagubsang ti lalaki a kadakdakamat, mabalin a saan koma a simmayaat ti kababalin daytoy; nalabit nga ad-adda pay ketdi a nakapungtot. Ngem gapu ta nagteppel ti kabsat ken nagsao a siaalumamay, nasayaat ti resultana.
Ania ti Ramanen ti Naalumamay a Panagsasao?
4. Apay a napateg ti naalumamay a panagsasao?
4 Makilanglangentayo man iti ruar wenno uneg ti kongregasion, agraman kadagiti kapamiliatayo, nagpateg a surotentayo ti balakad ni apostol Pablo: “Ti panagsaoyo kankanayon koma a mabuyogan iti kinaparabur [wenno, kinaalumamay], natemplaan iti asin.” (Col. 4:6) Ti kasta a makaay-ayo ken maitutop a panagsasao ket makatulong iti nasayaat a komunikasion ken kappia.
5. Ania ti saan a kaipapanan ti nasayaat a komunikasion? Iyilustraryo.
5 Ti nasayaat a komunikasion dina kaipapanan nga ibagam lattan ti pampanunotem ken riknam iti aniaman a tiempo, nangruna no makapungtotka. Ipakita ti Kasuratan a ti di mamedmedan a panangyebkas iti pungtot ket tanda ti kinamaag, imbes a kinasirib. (Basaen ti Proverbio 25:28; 29:11.) Adda tiempo a ni Moises—“ti kaemmaan” idi kaaldawanna—impalubosna a ti kinarebelioso ti nasion ti Israel ti namagpungtot kenkuana, a nagresulta iti saanna a panangipaay iti dayaw iti Dios. Nupay inyebkas laeng ni Moises ti riknana, saan a naay-ayo ni Jehova iti dayta. Kalpasan ti 40 a tawen a panangidaulona kadagiti Israelita, napukawna ti pribilehio a mangiserrek kadakuada iti Naikari a Daga.—Num. 12:3; 20:10, 12; Sal. 106:32.
6. Ania ti kayat a sawen ti naannad a panagsasao?
6 Ti Kasuratan iparegtana ti panagteppel ken panagannad, wenno kinatimbeng, no agsasaotayo. “Iti kinaruay ti sasao saan a maaw-awan ti salungasing, ngem daydiay mangmedmed kadagiti bibigna agtigtignay a simamasirib [wenno, siaannad].” (Prov. 10:19; 17:27) Ngem ti panagbalin a naannad dina kayat a sawen a dimo pulos iyebkas ti kapanunotam. Imbes ketdi, kaipapananna ti naalumamay a panagsasao, nga usaren ti dila a mangpaimbag, saan ket a mangpasakit.—Basaen ti Proverbio 12:18; 18:21.
“Tiempo ti Panagulimek ken Tiempo ti Panagsao”
7. Ania dagiti bambanag a saan a rumbeng a mayebkas, ken apay?
7 No kasano a masapul nga agbalintayo a naalumamay ken naannad no kasarsaritatayo dagiti katrabahuan ken kaskasabaantayo, masapul met a kastatayo iti uneg ti kongregasion ken pagtaengan. Ti panangyebkas iti pungtot a di pampanunoten dagiti dakes nga ibungana ket makadangran iti espiritual, emosional, ken pisikal a salun-atmo ken iti dadduma. (Prov. 18:6, 7) Masapul a medmedan dagiti negatibo a rikna—a mangiparangarang iti kinaimperpektotayo. Dakes ti nabassawang a panagsasao, panangumsi, pananglais, ken nakaro a pungtot. (Col. 3:8; Sant. 1:20) Mabalin a dadaelenda ti napateg a relasiontayo ken Jehova ken iti sabsabali. Insuro ni Jesus: “Ti tunggal maysa nga agtultuloy a sipupungtot iti kabsatna manungsungbatto iti pangukoman ti kinahustisia; ngem siasinoman a mangawag iti kabsatna iti di mabalin nga iyebkas a sao ti panangumsi manungsungbatto iti Kangatuan a Pangukoman; idinto ta siasinoman nga agkuna, ‘Sika makapasimron a maag!’ agpeggadto iti umap-apuy a Gehenna.”—Mat. 5:22.
8. Kaano a masapul nga ipeksatayo ti riknatayo, ngem iti ania a pamay-an?
8 Ngem adda met ti bambanag a nasayaat no mayebkastayo. No adda imbaga wenno inaramid ti maysa a kabsat a pakaburiboram ken dimo kabaelan a palabsen, dika koma agipempen iti gura. (Prov. 19:11) No adda namagpungtot kenka, kontrolem ti emosionmo sa mangaramidka kadagiti addang a mangrisut iti problema. Insurat ni Pablo: “Saannakay koma a malnekan ti init a sipupungtotkayo pay.” No agtultuloy a buriborennaka ti parikut, siaanus a tamingem dayta iti maitutop a tiempo. (Basaen ti Efeso 4:26, 27, 31, 32.) Prangka ngem naalumamay a kasaritam ti kabsatmo, a ti panggepmo ket makikappia.—Lev. 19:17; Mat. 18:15.
9. Apay a nasayaat a pagkalmaen ti rikna sakbay a pagsaritaan ti problema?
9 Siempre, masapul a piliem a naimbag ti maitutop a tiempo. Adda “tiempo ti panagulimek ken tiempo ti panagsao.” (Ecl. 3:1, 7) Kanayonanna, “ti puso daydiay nalinteg agmennamenna tapno makasungbat.” (Prov. 15:28) Nalabit nga agkalikagum daytoy iti panaguray sakbay a pagsaritaan ti problema, nangruna no ti maysa ket marurod pay laeng. Ngem saan met a nainsiriban no pabayagen dayta.
Ti Kinaalumamay Itandudona ti Nasayaat a Relasion
10. Kasano a ti kinaalumamay pasayaatenna dagiti relasion?
10 Makatulong ti naalumamay a panagsasao ken nasayaat a komunikasion tapno maipasdek ken mataginayon ti natalna a relasion. Kinapudnona, no aramidentayo ti amin a kabaelantayo a mangpasayaat iti relasiontayo iti sabsabali, mapasayaattayo ti komunikasiontayo kadakuada. Makatulong met iti dayta ti sipapasnek a panangipakita iti kinaimbag, kas iti panangbirok iti gundaway a tumulong, naimpusuan a panangted iti sagut, ken panagbalin a managpadagus. Ti panangaramid kadagita ket ‘panangibunton pay ketdi kadagiti umap-apuy a beggang’ iti maysa tapno maiparangarangna dagiti agkakaimbag a galad. Iti kasta, nalaklaka a pagsaritaan ken risuten dagiti parikut.—Roma 12:20, 21.
11. Ania ti inaramid ni Jacob tapno agkappiada ken Esau, ken ania ti resultana?
11 Ammo dayta ti patriarka a ni Jacob. Napalalo ti pungtot kenkuana ti kasinginna a ni Esau isu a nagtalaw gapu ta maamak a papatayen ni Esau. Nagsubli ni Jacob kalpasan ti adu a tawen. Isu ket sinabat ni Esau, a kaduana ti 400 a lallaki. Inkararag ni Jacob ti tulong ni Jehova. Kalpasanna, nangipatulod ken Esau iti adu a dingnguen kas sagut, ket pudno a nakatulong dayta. Idi nagkitada, limmukneng ti puso ni Esau ken nagtaray tapno arakupenna ni Jacob.—Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
Makaparegta Koma ti Panagsasaotayo
12. Apay a makaparegta koma ti panagsasaotayo kadagiti kakabsattayo?
12 Dagiti Kristiano agserserbida iti Dios, saan nga iti tao. Ngem natural laeng a kayattayo a maay-ayo ti padatayo a tattao. Malag-anan dagiti kakabsattayo kadagiti pakaseknanda no makaparegta ti panagsasaotayo. Ngem ad-adda a madagsenanda no manangbabalawtayo ken mabalin a panunoten pay ketdi ti dadduma a napukawdan ti anamong ni Jehova. Gapuna, sipapasnek koma a mangyebkastayo kadagiti makaparegta a bambanag, ‘naimbag a sasao nga agpaay a pangpabileg kas iti kasapulan, tapno maipaayna no ania ti mainugot kadagiti agdengdengngeg.’—Efe. 4:29.
13. Ania ti masapul a laglagipen dagiti panglakayen (a) no mangbalakadda? (b) no adda suratanda?
13 Dagiti panglakayen ti nangnangruna nga agbalin koma a “naalumamay” ken tratuenda a sidudungngo ti arban. (1 Tes. 2:7, 8) No kasapulan a mangbalakad dagiti panglakayen, kayatda nga aramiden dayta “buyogen ti kinaalumamay,” uray no ti kasarsaritada ket dagidiay “saan a sidadaan nga umannugot.” (2 Tim. 2:24, 25) Nasken met a nadayaw ken naannad dagiti panglakayen no agsuratda iti sabali a kongregasion wenno iti sanga nga opisina, maitunos iti mabasatayo iti Mateo 7:12.
Nadayaw a Panagsasao iti Uneg ti Pamilia
14. Ania ti balakad ni Pablo kadagiti assawa a lallaki, ken apay?
14 Mabalin a ditay ammo no ania ti epektona kadagiti sabsabali ti sasao, ekspresion ti rupa, ken panaggargarawtayo. Kas pagarigan, mabalin a saan nga ammo ti dadduma a lallaki no kasano kadakkel ti epekto ti panagsasaoda kadagiti babbai. Kuna ti maysa a kabsat a babai, “Mabutengak no ngumato ti boses ni lakayko gapu kaniak.” Mabalin a dakdakkel ti epekto dagiti nadagsen a sasao iti babai ngem iti lalaki ken narigrigatna a malipatan dayta. (Luc. 2:19) Pudno dayta nangruna no ti nangisawang ket maysa nga ay-ayaten ken raraemen ti babai. Balakadan ni Pablo dagiti assawa a lallaki: “Itultuloyyo nga ayaten dagiti assawayo ket dikay agpungtot a sipapait kadakuada.”—Col. 3:19.
15. Iyilustraryo no apay a ti lalaki masapul a sidudungngo a tratuenna ti asawana.
15 Mainaig iti dayta, iyilustrar ti maysa a nabayagen a naasawaan a Kristiano no apay a ti lalaki masapul a sidudungngo a tratuenna ti asawana kas “narasrasi a basehas.” “No iggamam ti maysa a napateg ken narasi a plorera, saanmo a petpetam unay tapno saan nga agbirri. Uray no matarimaan, makita latta ti birrina,” kinunana. “No mangisawang ti lalaki kadagiti nadagsen a sasao ken baketna, mabalin a masaktan daytoy ken mangpataud iti agnanayon a ‘birri’ iti relasionda.”—Basaen ti 1 Pedro 3:7.
16. Kasano a ti asawa a babai ‘bangonenna ti balayna’?
16 Mabalin met a maparegta wenno maupay dagiti lallaki kadagiti ibaga ti sabsabali, a pakairamanan dagiti assawada. “Ti masirib nga asawa a babai,” maysa a ‘mapagtalkan’ ni lakayna, ket nakonsiderar iti rikna ti asawana, kas iti kayatna a panangtrato kenkuana ni lakayna. (Prov. 19:14; 31:11) Kinapudnona, dakkel ti impluensia ti asawa a babai iti pamiliana, naimbag man wenno dakes. “Ti pudpudno a masirib a babai binangonna ti balayna, ngem daydiay maag rebbaenna dayta babaen kadagiti bukodna nga ima.”—Prov. 14:1.
17. (a) Kasano ti rumbeng a pannakisarita dagiti annak kadagiti nagannakda? (b) Kasano ti rumbeng a pannakisarita dagiti natataengan kadagiti agtutubo, ken apay?
17 Masapul met nga agsarita dagiti nagannak ken annak iti nadayaw a pamay-an. (Mat. 15:4) No makisarsaritatayo kadagiti agtutubo, maliklikantayo a ‘ruroden’ wenno ‘pagpungtoten’ ida no nakonsiderartayo iti riknada. (Col. 3:21; Efe. 6:4, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Uray pay no masapul a madisiplina dagiti annak, nasken a kasarita ida dagiti nagannak ken papanglakayen iti nadayaw a pamay-an. Iti kasta, matulongan ida dagiti natataengan tapno nalaklakada nga aturen ti nagkamalianda ken mataginayonda ti relasionda iti Dios. Nasaysayaat nga amang dayta ngem iti panangiparikna a naumatayon kadakuada, ket iti kasta, nalabit a maupayda metten. Mabalin a saan a malagip dagiti agtutubo ti amin a naibalakad kadakuada, ngem malaglagipda no kasano ti pannakisarita kadakuada ti dadduma.
Naimpusuan nga Agsao iti Positibo a Bambanag
18. Kasano a maikkattayo ti gura ken sakit ti nakem nga ing-ingpentayo?
18 Ti panangkontrol iti pungtot ket saan a basta panangipakita iti kalmado a rupa. Kayattayo a saan a basta medmedan ti riknatayo. Ad-adda a marigatantayo laeng no ikagumaantayo ti agpammarang a kalmado ngem agburburek met ti daratayo. Kasla paggidgiddanem a baddekan ti preno ken siliniador, a mangparigat laeng iti lugan ken mabalin a pakadadaelanna. Gapuna, dimo koma ing-ingpen ti pungtotmo sa bay-am a bumtak inton agangay. Ikararagmo ken Jehova a tulongannaka a mangikkat iti sakit ti nakem nga ing-ingpem. Ipalubosmo koma a ti espiritu ni Jehova ti mangbalbaliw iti isip ken pusom tapno maitunosda iti pagayatanna.—Basaen ti Roma 12:2; Efeso 4:23, 24.
19. Ania ti mabalintayo nga aramiden tapno maliklikan ti nabara a komprontasion?
19 Mangaramidka kadagiti praktikal nga addang. No addaka iti nabara a situasion ken mariknam a makapungtotkan, nasaysayaat no pumanawka pay laeng tapno pakalmaem ti riknam. (Prov. 17:14) No mangrugin nga agpungtot ti kasarsaritam, ikagumaam ti agsao a sidadayaw. Laglagipem: “Ti maysa a sungbat, no naalumamay, pagbaw-ingenna ti pungtot, ngem ti sao a makapasakit parnuayenna ti unget.” (Prov. 15:1) Ti makapasakit wenno nagubsang a sasao rubrobanna laeng ti pungtot uray no siaalumamay a mayebkas dagita. (Prov. 26:21) Gapuna, kadagiti situasion a narigat ti agteppel, ikagumaam ti agbalin a “nainayad no iti panagsao, nabannayat no iti panagpungtot.” Ikararagmo ti espiritu ni Jehova tapno tulongannaka nga agsao kadagiti positibo a bambanag, saan a negatibo.—Sant. 1:19.
Naimpusuan a Mangpakawan
20, 21. Ania ti makatulong kadatayo a mangpakawan iti sabsabali, ken apay a masapul nga aramidentayo dayta?
20 Nakalkaldaang ta awan kadatayo ti naan-anay a makakontrol iti dilana. (Sant. 3:2) Iti laksid ti panangikagumaanda, uray dagiti kapamilia ken ipatpategtayo a kapammatian makaisawangda no dadduma iti bambanag a makasair kadatayo. Imbes nga agsakit a dagus ti nakemtayo, usigentayo ketdi no apay a naibagada ti kasta. (Basaen ti Eclesiastes 7:8, 9.) Adda kadi pakaringgoran, pagam-amkan, sakit, wenno problemada?
21 Saan a mabalin a pagpambar dagita tapno ipeksatayo ti nakaro a pungtottayo. Ngem ti panangikabilangan kadagita tulongannatayo a mangtarus no apay a makaisawang ken makaaramid dagiti tattao no dadduma iti bambanag a saan a maiparbeng. Dayta pay ti mangtignay kadatayo nga agbalin a manangpakawan. Makaisawang ken makaaramidtayo amin iti bambanag a makapasakit iti sabsabali ken mangnamnamatayo a siaasi a pakawanendatayo. (Ecl. 7:21, 22) Kuna ni Jesus a tapno pakawanennatayo ti Dios, masapul a pakawanentayo ti sabsabali. (Mat. 6:14, 15; 18:21, 22, 35) Gapuna, alistotayo koma nga agpadispensar ken mangpakawan. Iti kasta, mataginayon ti ayat—ti “naan-anay a singgalut ti panagkaykaysa”—iti uneg ti pamilia ken kongregasion.—Col. 3:14.
22. Ania ti nasayaat a resulta ti panangikagumaantayo nga agsao iti makapabileg?
22 Bayat nga umad-adani ti panungpalan daytoy managpungpungtot a sistema, umad-adu dagiti karit a mangikkat iti rag-o ken panagkaykaysatayo. Ti panangyaplikar kadagiti prinsipio iti Sao ti Dios tulongannatayo a mangusar iti dilatayo a mangisawang iti positibo, imbes a negatibo. Matagiragsaktayo ti nataltalna a relasion iti uneg ti kongregasion ken pamilia, ken makaipaay ti ulidantayo iti nagsayaat a panangsaksi iti sabsabali maipapan iti ‘naragsak a Diostayo’ a ni Jehova.—1 Tim. 1:11.
Mailawlawagyo Kadi?
• Apay a napateg a mangbirok iti maitutop a tiempo a pagsaritaan ti problema?
• Apay a masapul a kanayon a nadayaw dagiti miembro ti pamilia no agsasaritada?
• Kasano a maliklikantayo ti mangisawang kadagiti makapasakit a sasao?
• Ania ti makatulong kadatayo nga agbalin a manangpakawan?
[Dagiti Ladawan iti panid 21]
Pakalmaem pay ti riknam, sa mangbirokka iti maitutop a tiempo a makisarita
[Ladawan iti panid 23]
Kanayon koma a naalumamay ti pannakisarita ti lalaki ken ni baketna