Agimtuod dagiti Agtutubo . . .
Kasano nga Agkedkedak iti Panagdenna Sakbay ti Panagasawa?
TI LUBONGTAYO napnapno iti seksual nga imoralidad, ket addada adu a pakapilitanyo a makipaset iti dayta. Kaskasdi, adu nga agtutubo ti makakita iti nasaem a pagbanagan iti pannakidenna sakbay ti panagasawa ket tarigagayanna ti nasaysayaat a banag maipaay iti bagbagida. Ti intero a nasion a surbey ti magasin a ’Teen ipalgakna a ti numero uno nga isyu a tarigagayan dagiti agtutubo a pakagun-odan iti impormasion ket: “Kasano ti panagkedked iti seksual a pannakapilit.” Daytoy kadi kayatna a sawen a dagiti pagalagadan iti Biblia maipapan iti moralidad ti nakangatngato a di mabalin a gaw-aten? Saan met! Adu a ribo nga agtutubo ti sibaballigi a nakapagtalinaed a nadalus.
“Ania ti pangdalusto ti agtutubo a lalaki [wenno babai] iti dalanna?” isu dayta ti nasken a saludsod a naisaludsod idiay Salmo 119:9. Ti sungbat: “Ti panangitaltalekna iti mayannurot iti saom [ti Dios].” Ngem saan laeng a ti pannakaammo ti kasapulan. “Pampanunotem ti kunaen ti Biblia maipapan iti imoral a sekso,” impudno ti maysa nga agtutubo a babai. “Ngem ti pusom kanayon nga iduronna dagitoy a panagrason tapno malipatam.” Maiyanatop unay, intuloy a kinuna ti salmista: “Ti saom indulinko iti pusok, tapno diak agbasol kenka.”—Salmo 119:11.
Salwadanyo ti Puso
Ti panangitalimeng kadagiti sasao ti Dios iti pusoyo kasapulanna nga umuna a basaenyo ken adalenyo ti Kasuratan ken dagiti naibatay iti Biblia a literatura. Daytoy tumulong kadakayo a makumbinsir a dagiti linlinteg ti Dios ti pudno a napateg kadakayo—maysa a gameng. Daytoy a serie, “Agimtuod dagiti Agtutubo . . . ,” naisurat tapno tumulong kadakayo a mangibangon iti kasta a panangapresiar. Naannad kadi a basbasaenyo ti tunggal artikulo?
Iti kasumbangirna, dagiti makagargari iti sekso a material a basaen ti maysa, denggenna, wenno buyaenna a maipaay a paglinglingayan gargarienna ti “seksual a tarigagay.” (Colosas 3:5) Nainget a liklikanyo ti kasta a material! Imbes ketdi panunotenyo dagiti bambanag a nadalus ket pabassitenyonto ti panagtarigagay ti pusoyo kadagiti naderrep a ragragsak.
Makapainteres, impakita ti panagsirarak a ti kasingedan a gayyem ti agtutubo addaan iti dakkel nga impluensia no dayta ti agtalinaedto a nadalus. Ngarud, dagidiay nga agtarigagay a mangsalimetmet iti pusoda ipangagdanto dagiti sasao ti salmista: “Maysaak a kadua dagiti agbuteng kenka [ti Dios], ken dagiti mangannurot kadagiti al-alagadem.”—Salmo 119:63.
Dagiti kadi gagayyemyo isu dagidiay mangikagkagumaan a ‘mangannurot kadagiti bilbilin ti Dios’? Ni Joanna, maysa nga agtutubo a babai a nakasursuro nga agkedked, ti nangipadamag no ania ti nakatulong kenkuana: “No addaka iti aglikmut dagiti tattao nga agayat ken ni Jehova, masarakanyo a, bayat ti panagsasaritayo maipapan iti moral, mangrugika a makarikna iti kas met iti riknada. Kas pangarigan, no mangngegmo ida nga agkuna a ti imoralidad ket makarimon, mangrugi met a mariknam iti kasta. Iti kasumbangirna, no kakuyogmo ti di mangikankano, di agbayag agbalinka metten a kas kenkuana.”—Proverbio 13:20.
Nupay no nasken ti panangaywan iti iserrekyo iti pusoyo, gagangay kaaduan nga agtutubo ti mairaman iti imoralidad no rugianda ti mangbusbos ti adu a tiempo nga agbukbukod a kadua ti maysa iti kasungani a sekso. Ti intero a nasion a panagadal ni Robert Sorensen nasarakanna a 56 porsiento kadagiti agtutubo a nasurbey ken 82 porsiento kadagiti babbai ti addaan iti pannakidenna iti damdamo iti maysa a katulagda wenno am-ammoda ken magusgustuanda unay. Gapuna no nataengankayon tapno makiasawa, kasano a maam-ammoyo a naimbag ti maysa ket kaskasdi makapagtalinaed a nadalus?
Panangliklik kadagiti Pakatnagan no Agin-innarem
No ti dua a tao rugiandan ti agkinnita, dagiti pusoda dinto agbayag naisinggaluten iti maysa ken maysa. Kaskasdi, namakdaar ti Biblia: “Ti puso manangallilaw a nakarkaro ngem dagiti amin a banag, ket isu napalalo a nagdakes; asino ti makaammo kenkuana?” (Jeremias 17:9; Byington) Ti maysa mabalin a mariknana ti naan-anay a gagangay a pannakawis iti maysa a tao. Ngem no ad-adda nga asidegkayo iti maysa ken maysa, kumarkaro ti pannakaawis. Kasta ti pannakaaramidtayo. Kaskasdi, daytoy a gagangay a tarigagay ti makaisiasi iti pusoyo. “Ta iti puso rummuar dagiti dakes a panunot, . . . ab-abig,” kuna ni Jesu-Kristo. (Mateo 15:19) Tapno maliklikan ti kasta kasapulan ti panangiturongyo iti pusoyo imbes a palubosanyo dayta a mangiturong kadakayo. Kasano ti panangaramidyo iti daytoy?—Proverbio 23:19.
TI PANNAKISARITA: “Gapu iti kinatangsit umay la ti riri; ngem kadagiti managsakbay adda ni sirib.” (Proverbio 13:10) Masansan ti dua a tao dida maawatan no ania ti inanamaen ti tunggal maysa iti panangiyebkas iti panangipateg. Masansan, ti maysa a lalaki ti mabalin a makarikna a ti babai ti manginanama kenkuana a mangirugi iti panagbinnisito ken panaginniggem, ngem iti kinapudnona saan met. Ngarud, ipakaammoyo iti sabali no ania ti panagriknayo maipapan iti banag babaen ti “panagsinnarita.” Ngem aniaman ti panagrikna ti maysa, nainsiriban ti mangipasdek kadagiti limitasion iti panangiyebkas iti panagpinnateg. Maigiddato iti dayta, dikay mangipapaay iti aglalaok a tignay. Ti panangisuot iti nakipet, makaawis, makagargari a kawes ti mangipaay iti kaparehayo iti di umiso a mensahe.
NAANNAD A SIPUTAN DAGITI KASASAAD: Saritaen ti Biblia ti maysa nga agtutubo a balasang nga inawis ti nobiona nga agpasiar a kaduana iti naiputputong a lugar idiay kabambantayan a sadiay matagiragsakda ti kinapintas ti nasapa a primavera. Nupay kasta, dagiti kakabsat a lallaki ti balasang naammuanda daytoy ket pinasardengda ti plano dagiti dua a buyogen ti pannakarurod. Saan a gapu ta mariknada nga isu ket imoral, no di ket ammoda ti pannakabalin ti sulisog iti sidong dagiti kakasta a kasasaad. (Kanta ni Salomon 1:6; 2:8-15; 8:10) Aniaman ti panagrason nga ipaay ti manangallilaw a pusoyo, liklikanyo ti agbukbukod a kadua ti maysa iti kasungani a sekso iti maysa a balay, apartment, wenno iti kotse a nakaparada iti maysa a naiputputong a lugar.
AMMUENYO DAGITI LIMITASIONYO: Addada tiempo a mabalin a nalaklakakayo a magargari iti sekso ngem kadagiti dadduma a tiempo. Mabalin a naupaykayo gapu iti personal a di panagballigi wenno adda ti diyo panagkikinnaawatan kadagiti sabsabali, nalabit dagiti dadakkelyo. Bayat dagiti kakasta a tiempo masapul a nangnangruna a naannadkayo. Kasta met, agannadkayo maipapan iti panangusaryo kadagiti inumen a de alkohol. Iti sidong dagitoy nga impluensia, mabalin a mapukawyo ti manglapped a riknayo. “Arak ken ti nasam-it nga arak ipanawda ti pannakaawat.”—Oseas 4:11.
AGKEDKEDKAYO KET TUNGPALENYO DAYTA: Ania ti mamaramidan ti dua no rumasuk dagiti emosionda ket masarakanda dagiti bagbagida nga agpeggad iti kinasingedda? Maysa kadakuada ti mangibaga wenno mangaramid iti maysa a banag a ‘mangisardeng iti rikna.’ Maysa nga agtutubo a babai a managan Debra ti nakasarak iti bagina nga agwaywayas a kadua ti katulagna, isu a nangisardeng ti kotse iti maysa a naliday a lugar tapno “agsaritada.” Idi a rimmasuk dagiti riknada, kinuna ni Debra iti gayyemna: “Saan kadi a daytoy ket panaglinlinnailon? Saan kadi a masapul nga agsardengtan?” Dayta ti nangpugsat iti rikna. Isut’ dagus a nagmanehon ket nagawiddan. Ti panagkedked iti sidong dagitoy a kasasaad ti mabalin a karirigatan a masapul nga aramidenyo, ngem maysa a 20-años a babai nakaaramid iti pannakiabig kinunana: “No dika umadayo, pagbabawyamto laeng!”
MAADDAANKA TI KAKUYOG: Nupay no malalais dayta kadagiti dadduma a pagpagilian, ti maysa a kakuyog kasapulan kadagiti dadduma. “Kasla ket tay dikam mapagtalkan,” ireklamo ti dadduma nga agtutubo. Saan a dakayo ti di mapagtalkan, ti pusoyo! Sipaprangkesa a kunaen ti Proverbio 28:26: “Ti agkammatalek iti pusona met laeng maag, ngem uray siasino a magna a nainsiriban maispalto.” Magnakayo a nainsiriban babaen ti kaadda ti kakuyogyo iti maysa a date. “Pudno a raemek ti tao a mangikuyog iti kaduana. Ammok nga isut’ interesado a kas met kaniak nga agbalin a nadalus,” impalgak ni Debra. “Daytat’ awan ipaayna a pakarigatan, ta no adda pribado a banag a kayatmi nga ibaga, basta umadayo kami laeng bassit iti saanen a mangngeg dagiti dadduma. Ti proteksion nga ipaayna napatpateg ngem ti aniaman a pagnam-ayan.”
Nupay kasta, ania ti kadadakkelan a tulong iti panagtalinaed a nadalus?
Pannakipagayam iti Dios
Masansan a mabalin a liklikanyo ti maysa a tignay gapu ta dikay kayat a dangran ti rikna ti maysa a gayyem. Kasta met, ti panangpataud iti nasinged a relasion iti Dios, ti panangibilang kenkuana kas pudpudno a persona nga addaan iti rikna, makatulongto kadakayo a mangliklik iti kababalin a mangpasakit ti riknana. Ti panangipeksatayo iti pusotayo kenkuana maipapan kadagiti espesipiko a parparikut ti mamagbalin a nasingedtayo kenkuana. Adu a pareha nga agtarigagay nga agtalinaed a nadalus ti agkararag pay nga agkadua iti Dios bayat dagiti kasasaad a makagargari iti emosion ket dawatenda nga ikkanna ida ti tulong a kasapulan.
Sumungbat ni Jehova babaen ti panangitedna ti kasta a “naindaklan a pannakabalin.” (2 Corinto 4:7) Dakayo, siempre, aramidenyo ti pasetyo. Kaskasdi, manginanamakayo a babaen iti tulong ken bendision ti Dios, posible ti agkedked iti seksual nga imoralidad.
[Ladawan iti panid 11]
No agin-innarem, liklikan ti imoralidad babaen ti saan a panangiputputong iti bagiyo met laeng