Panagkabbalay Wenno Panagkasar?
“Maysa laeng dayta a panangipapilit kadagiti pagalagadan! Ti maysa a papel awan ti kaipapananna. Ti ad-adda a napateg isu ti ayat. Ti panagkabbalay ad-adda a romantiko a relasion. Masapul a naan-annadka ken nakonsiderasion iti maysa ken maysa no saankayo a legal a naisinggalut iti maysa ken maysa.” Dayta ti panagrason ni Jan ken Anna idi rinugianda ti nagkabbalay.
GAPUNA nalawag a dadduma nga agassawa mariknada a babaen ti panagkabbalay nga awan ti legal a singgalutna maamakdanto a makapukaw iti maysa ken maysa. Gapuna ad-addanto a naannadda iti maysa ken maysa ken iti relasionda. Iti rabaw, dayta ti kasla nasayaat a panagrasrason. Ngem dagita kadi a relasion ti gagangay a nataltalged ngem ti legal a panagasawa?
Panagkabbalay—Addada Aya dagiti Pagdaksanna?
Iti libro nga Unmarried Cohabitation, ti managsirarak a ni J. Trost, kalpasan ti panangiparangna kadagiti naurnong nga impormasion manipud iti maysa a panagadal iti tema, impalgakna a “ti masansan a panagsina kadagiti di nagkasar ti agarup mamindua a nangatngato ngem kadagiti nagkasar nga agassawa.”
Ni Jan ken ni Anna nagkabbalayda iti tallo a tawen sakbay ti panagkasarda. Kasano katalged ti immuna a relasionda? “Nasarakanmi a ti basta panagkadua ti mangilukat laeng iti sabali a nalulok a relasion. No agkabkabbalaykay laeng, ad-adda a sisasaganaka a magun-odan ti asinoman a tao.”
Ni Lars ken Anette nagkabbalayda met iti tallo a tawen sakbay ti panagkasarda. Kuna ni Lars: “No tumaud dagiti parikut, ad-adda a panawanmi ti maysa ken maysa imbes nga agtugawkami ket risotenmi dagiti bambanag, kas ti padpadasenmi nga aramiden itan kas nagkasaren nga agassawa.” Kuna pay ni Anette: “Diak ammo no namin-ano a nakapungtotak ken ni Lars ket imbagak kenkuana nga alaekon dagiti sanikuak ket pumanawakon. Diak pulos aramiden dayta itan.”
“Dagiti sanikuak,” kinuna ni Anette. Dayta iparangarangna no kasano ti panangmatmat dagiti di nagkasar a pareha kadagiti sanikuada—nabingay iti dagiti “sanikuak” ken dagiti “sanikuam.” Dadduma ti siaannad a mangikitikit wenno mangisurat kadagiti nagnaganda kadagiti bambanag a ginatangda—en kaso agsinada. Dayta kadi ket pakaibatayan iti natalged, napaut a relasion?
Ket ania ti mapasamak no dumteng ti tiempo a ti agassawa ikeddengdan ti agsina? Ti panangbingay kadagiti sanikua ti pudno a parikut, nga agbanag iti panagsuppiat ken kasta unay a kinaawan ti kinahustisia. Kas pangarigan, no ti babai ti nangaywan kadagiti ubbing ken ti sangakabbalayan, mabalin nga agpeggad a mabaybay-an a nakapangpanglaw agsipud ta ti parehana ti nagsapul iti kuarta ket isu ti nanggatang iti kaaduan kadagiti bambanag. Mabalin a bassit laeng ti maaramidanna iti sidong ti linteg agsipud ta saanda a nagkasar. Gapuna ania ti mapasamak kenkuana no agsinada?
Dadduma nga agassawa kunaenda nga agkabbalayda iti sumagmamano a tiempo tapno kitaenda no agkabagayda nga agassawa. Mariknada a ti masanguanan a panagasawada ti nataltalgedto. Kasta kadi ti kasasaad? Kas pangarigan, bimmaba kadi ti diborsio kadagiti pagpagilian a sadiay gagangayen daytoy nga ugali?
Alaenyon kas pangarigan ti Sweden. Dagiti eksperto pattapattaenda a 99 porsiento iti agdama a grupo dagiti kakaskasar ti nagkabbalay sakbay ti panagkasarda. No ti panagkabbalay a di nagkasar agbanag iti nataltalged a panagasawa, ngarud inanamaenyo ti panagpababa ti diborsio iti dayta a pagilian. Ngem, dagiti estadistika ipakitada nga iti 25 a tawtawen iti nagbaetan ti 1958 ken 1983, nupay no ti tinawen a bilang dagiti panagkasar ti bimmaba manipud 50,785 agingga iti 36,210, ti bilang dagiti diborsio ngimmato manipud 8,657 agingga iti 20,618. Gapuna dagiti kadi kinapudno ipamatmatda a ti panagkabbalay agbanagto iti nataltalged a panagassawa?
No Kasano a Maapektaran dagiti Dadduma
Ket adda met ti epekto ti panagkabbalay ti agassawa a di nagkasar kadagiti dadduma. Adu pay laeng dagiti mangibilang a dakes ken imoral pay ti panagkabbalay a kasta. Ngarud, dagiti nagannak wenno appo a lallakay ken babbaket ti makarikna iti panagliday, pannakabain, ken madanaganda no dagiti annakda wenno appoda ti basta makikabbalay lattan. Ti panagkikita dagiti kapkaputotan ti mabalin nga agpeggad.
Nalagip ni Anna: “Pagarupek a mabain dagiti dadakkelko idi nangrugiak a nakikabbalay ken ni Jan. Agingga iti dayta a tiempo, kankanayon a tinagiragsakko ti nasayaat a relasion kadakuada. Ngem idin mababaindan no saludsodendak dagiti kakabagianmi. Ket saanda a komportable no adda ni Jan. Di nagbayag, didan bumisbisita kadakami. Pagarupek a nagsagabada iti kasta unay.”
Ket dagiti met ngay annak a maipasngay iti kasta a relasion? No agtipon ken agsina dagiti nagannak, dayta ti mabalin a mangiturong kadagiti kaso a sadiay sumagmamano nga ubbing ti maiyeg iti maymaysa a pagtaengan. Daytoy ti mabalin a mamagbalin kadagiti annak a mariribukan ken di natalged. Maysa a surbey nga inaramid ti maysa a reporter iti TV kadagiti 15-años nga ages-eskuela nga ubbing impakitana nga agarup maysa kadagiti tallo kadagitoy nga agtutubo ti saan a makipagnanaed kadagiti nanang ken tatangda a mismo. Idiay Stockholm, ti kabisera iti Sweden, ti bilang ket nakagteng iti kangato a 43 porsiento. Kuna ti reporter: “Addaantayon iti naan-anay a naiduma a sosiedad. Adu nga ubbing iti 1980’s ti addaan iti dua a pagtaengan . . . Busbosenda ti maysa a ngudot’ lawas ken nanangda ket ti sumaganad a lawas ken tatangda.”
Iti maysa a surbey kadagiti 5,500 a sangapulo-ti-tawenna nga ubbing idiay Sweden, ti katulongan a propesor a ni Claes Sundelin nasarakanna a maysa a lalaki iti sangapulo ti addaan iti nakaro a sikolohikal a parparikut. Kinunana a dagiti ubbing ti “maapektaran kadagiti panagadu ti panagsisina” ta “nangipaayda iti nasinged unay a rikna iti kaasitgan a dadakkelda, ket ti panagsina mangipaay iti kasta unay a pannakaupay.” Maysa a 12-años a babai, a nagsina dagiti dadakkelna, ti nangiyebkas iti marikrikna dagiti adu nga ubbing nga adda iti kasta a kasasaad idi kinunana: “Inton dumakkelak, kayatko ti nasayaat a panagbiag. Makiasawaakto ket diakto makisinsina.”
Idiay Sweden ti termino a “panagsina” ket nausar kadagiti di nagkasar agraman dagiti nagkasar nga agassawa. Yantangay ti di nagkasar a panagkabbalay ad-adda a saan a natalged a relasion ngem ti panagkasar, daytoy kaipapananna a dagiti ubbing a maipasngay kadagiti di nagkasar a nagannak ad-adda nga agpeggadda nga agtungpal iti maymaysa a nagannak a pagtaengan. Iti aniaman a kaso, dagiti ubbing agsagabada manipud iti kasta a panagsina, ket masansan, kas iti dayta 12-años nga ubing a babai, kunaenda nga inton dumakkelda tarigagayanda ti maysa a nabileg, napaut a relasion—iti panagasawa.
Addada pay ti nasaknap nga epekto no dagiti agassawa agkabbalayda a di agkasar. Yangtngay dagita a relasion saanda a nairehistro, dagiti autoridad saanda a makaala iti kuenta kadakuada ken maiyaplikar dagiti linteg kadakuada. Dadduma nga agassawa ikeddengda ti saan nga agkasar tapno maliklikanda ti di makaay-ayo a panagbuis ken ti pannakapukaw iti pension ken dagiti dadduma a sosial a gunggona. Daytoy addaan iti epekto iti pannakabingaybingay ti buis kadagiti tattao en heneral. Dagiti linlinteg maipapan iti panagtawid, testamento, panangbingaybingay iti sanikua, ken ti panangaywan kadagiti annak ti di mabalin a naan-anay a maiyaplikar. Kas kinuna ti maysa nga abogado a Danes: “Malaksid pay iti moral a parikut, manipud iti naan-anay a legal a panangmatmat, ti awanan papeles a panagasawa di makaay-ayo. Sapulenna ti ad-adu a papeles, kayatna a sawen, ad-adu a legal a dokumento ken pamay-an, tapno marisot dagiti bambanag maipapan iti sanikua ken ti panangaywan ngem kadagiti umiso ti pannakairehistrona a panagasawa.”
Malaksid pay kadagiti moral ken sosial a kasasaad, adda ti sabali a napatpateg pay nga usigen.
Ti Nainkasuratan a Panangmatmat
Ti Nainkasuratan a panangmatmat iti daytoy a banag mabalin a bassit laeng wenno awan pay ketdi ti pategna kadagidiay nga agkabkabbalay a di nagkasar. Ngem kadagidiay nga agtarigagay a mangiyaplikar iti bilbilin ti Dios, nasken dayta.
Sigun iti Biblia, ti legal a panagasawa isu ti kakaisuna a porma ti panagtipon iti nagbaetan ti lalaki ken ti babai a pinalubosan ti Namarsua ti tao. Ipakita ti Biblia a ni Jehova a Dios pinagtiponna ti immuna a pagassawaan babaen iti kasar. Apay? Ti maysa a panggep isu ti panagkadua. Kas kunaen ti historikal a salaysay: “Saan a nasayaat nga agmaymaysa ti tao. Yaramidakto ti katulonganna a maitutop kenkuana.” (Ge 2:18) Ti sabali pay a panggep isu ti panagpaadu. “Agbungakayo ket agadukayo ket punnuenyo ti daga,” naibaga iti agassawa. (Ge 1:27, 28) A dayta ket saan a maysa a pangsubokan nga urnos ket nalawag a makita manipud iti Genesis 2:24, a kunaenna: “Ti lalaki panawannanto ti amana ken inana, ket tumiponto iti asawana, ket agbalindanto a maymaysa a lasag.”
Nupay no, ita, imperpekto ti tunggal lalaki ken babai ken adu a panagasawa ti agtungpal iti diborsio, ti legal a panagasawa ti kaskasdi a mangbukel iti nataltalged ken natibtibker pannakaipasdekna a porma ti panagtipon iti nagbaetan ti lalaki ken babai iti sosiedad ita. Awanen ti sabali pay a porma ti panagtipon a mangitukon iti isu met laeng a kasasaad iti proteksion ken kinatalged kadagiti amin a partido, agraman dagiti ubbing, isu nga aramiden ti legal a panagasawa.
Dayta ti konklusion a nagtengan da Jan ken Anna. Kalpasan ti panagkabbalayda iti sumagmamano a tawen, nangrugi a nagadal ti Biblia ni Anna ken agatender kadagiti gimgimong dagiti Saksi ni Jehova. Di nagbayag tarigagayannan ti makitunos iti kalikaguman ti Biblia maipapan iti panagasawa. Gapuna maysa nga aldaw dinawatna ken Jan nga isut’ mangikasar kenkuana. Nadlawna no kasano ti ragsak ken pannakapnekna tunggal aggapu iti gimong. Nabigbigna no kasano a nagpateg kenkuana dayta, gapuna inkasarna.
‘Dayta a relihion ti mabalin met nga addaan iti makagunggona nga epekto kaniak,’ pinanunot ni Jan. Inkeddengna ti mangusig a mismo. Di nagbayag, isu met, ti nagkuna a ti Nainkasuratan a panangmatmat iti panagasawa ti kasayaatan. Ni Jan ken ni Anna dedikadodan a saksi ni Jehova, ket agpadada nga agserserbi kas amin-tiempo a ministros. Kasano a maipadis ti panagkasar iti panagkabbalay? Sumungbatda: “Sakbay ti panagkasarmi, basta nagkabbalaykami laeng. Ngem kalpasan ti panagkasarmi, rinugianmin ti nangibangon iti nasingsinged pay a relasion, ad-adda a naayat, ken ad-adda a responsable a relasion, maysa a mangiraman iti maikatlo a partido—ti Namarsuatayo, ni Jehova a Dios. Iti nasurok a sangapulo a tawen itan, tinagiragsakmi ti naragsak a panagasawa, ket tagtagiragsakenmi pay laeng dayta!”
Nupay kasta, dadduma ti mangala iti sabali pay a dalan. Mariknada a ti panagkasar ket nasayaat nga urnos, ngem ti kinamatalek iti panagasawa ket saan a nasken. Kunaenda a ti pannakidenna iti ruar ti panagasawa ti mabalin pay nga addaan iti positibo ken makapabileg nga epekto iti panagasawa. Pudno kadi a kasta ti kaso?
[Blurb iti panid 5]
“No tumaud dagiti parikut, ad-adda a panawanmi ti maysa ken maysa imbes nga agtugawkami ket risotenmi dagiti bambanag, kas ti padpadasenmi nga aramiden itan kas nagkasaren nga agassawa”
[Blurb iti panid 6]
Ti legal a panagasawa ti kaskasdi a mangbukel iti nataltalged ken natibtibker a porma ti panagtipon iti nagbaetan ti lalaki ken babai iti sosiedad ita
[Ladawan iti panid 5]
Maapektaran dagiti ubbing iti emosional no agsina dagiti nagannak