Agimtuod dagiti Agtutubo. . .

Apay Diak Magawidan ti Panagpungtotko?

DINADAEL ti kabsatmo a babai ti paboritom a blusa. Ti mannursuroyo inikkannaka ti nababa a marka iti maysa a panangsubok. No panawen a kasapulanyo unay, di agandar ti hair dryeryo. Para kadagiti adu nga agtutubo, aniaman a kasta a kasasaad, kinaawan ti kinahustisia, ken dagiti saan a kinanam-ay ti makagargari iti pungtot.

Ti maysa nga artikulo iti magasin a Health ni Dr. Georgia Witkin-Lanoil ilawlawagna: “Bayat a ti utek agtignay iti makaparurod a kasasaad, ti autonomic nervous system matignay. Ti adrenaline, a mairuar manipud kadagiti adrenal glands, mangrugin nga agayus iti dara, a pangpapartak iti panagbitik ti puso ken ti panaganges, ket tignayenna ti pannakairuar ti naurnong nga asukar a maipaay iti bileg.”

Ket ania ti pagbanaganna? “Ti panagtignaytayo iti sidong ti impluensia ti adrenalintayo,” kuna ni Dr. Witkin-Lanoil, “ti masansan a nakalablabes a panagtignay. Agriawtayo, mangiyebkastayo kadagiti kasla pudno a panagpungtot, mangdanog, mangdadael, mangperdi wenno pumanaw iti lugar ti pakarurodan.” Maysa nga artikulo iti magasin a ’Teen ti nakapaliiw met a ti pungtot “ti mamagbalin kadakayo a mangiyebkas kadagiti sasao a ditay kayat a sawen, makapukaw kadagiti gagayyem​—ken pisikal a mangpaladingit kadatayo.”

Nakapungtotkayo kadin? No kasta, dikay agmaymaysa. Kas iti kaaduan kadatayo, awan duadua a nariknayon a kasla nagbalinkayo a maag kalpasanna ket agpanunotkayo, ‘Apay a naaramidko dayta?’ Wen, apay a nakarigrigat para kadagiti dadduma a tenglen ti riknada? Adda kadi pagimbagan ti panangaramid iti kasta?

Apay a Makapungtottayo

Paset iti rason a makariknatayo iti pungtot iti tunggal paminsan a ta naaramidtayo “iti ladawan ti Dios.” (Genesis 1:27) Ti Dios a mismo saan nga agpungtot! Kas pangarigan, kinuna ni apostol Pablo: “Ta ti pungtot ti Dios maiparangarang manipud langit, a maibusor iti amin a kinadangkok ken kinakillo dagiti tattao a lappedanda ti kinapudno gapu iti kinadakes.”​—Roma 1:18.

Paliiwenyo, nupay kasta, a ti pungtot ni Jehova agbanag iti ayat iti kinalinteg ken kinahustisia. Ti pungtot ti Dios saan a maysa a banag a ‘saan laeng a pannakatengngel ti rikna.’ Medmedanna ti pungtotna ket iyebkasna dayta iti nalinteg a pamay-an. Gapuna, idi pinukawna ti nadangkes a lubong babaen iti sangalubongan a layus, di nakapungtot gapu iti kasasaad. Imbes ketdi, intalimengna ni “Noe . . . agraman dagiti pito a sabsabali.” (2 Pedro 2:5) Ngarud ni Jehova mabalin a madeskribir a kas naasi ken naparabur, nabannayat nga agpungtot ken aglaplapusanan iti kinamanangngaasi ken kinapudno.”​—Exodo 34:6.

Agsipud ta pinarsua ti Dios ti tao a kaladladawanna, addaantayo ti nainkasigudan a kinahustisia. Gapuna no mapasanguantayo iti di umiso a panangtrato wenno kinaawan iti kinahustisia, mabalin a gagangay a mariknatayo ti panagpungtot. Napasamak daytoy iti adu a nadiosan a tattao idi panawen ti Biblia.

Kas pangarigan, ni Moises, a pangulo iti nasion ti Israel, nakapungtot idi sumagmamano a lallaki ti mangidaulo iti iyaalsa a maibusor kenkuana. (Numeros 16:1, 15) Ket uray ni Jesu-Kristo inyebkasna ti pungtot! Idi napaliiwna a dagiti tattao agnegnegosioda iti templo a pagdaydayawan iti Dios, sipupungtot nga imbilinna: “Ikkatenyo ditoy dagitoy! Dikay aramiden ti balay ni Amak a balay a pagtagtagilakoan!” (Juan 2:13-16) Ti nalinteg a panagpungtot ngarud umiso iti maysa a Kristiano.

Daksanggasat, kaaduan a panagpungtottayo saan a natignay gapu iti kinalinteg. Ti makagapu ket, kunaen ti Biblia, datay “amin nagbasoltayo.” Ngarud intuloyna a kinuna: “Awan ti nalinteg uray maysa.” (Roma 3:9, 10) Gapuna, ti kinaimperpektotayo​—ken ti biddut dagiti dadduma​—ti mabalin a gubuayan iti pannakaupay. “No dadduma rurodendakayo a naimbag dagiti tattao,” kuna ni agtutubo nga Stephanie.

Ngem masansan nga agpungtottayo nga awan gapgapuna! Saan a kas ken ni Jehova a makitana ti isuamin, addaantayo iti limitado a panangmatmat iti aniaman a banag. (Hebreo 4:12, 13) Kas pangarigan, ti masirib nga ari a ni Salomon napaliiwna a “ti makapaladingit a sao pataudenna ti unget.” (Proverbio 15:1) No dadduma, nupay kasta, “ti sao” mabalin a maiyebkas a di mapupuotan, wenno ti di umiso ti pannakaitiempona nga angaw wenno bassit a panangrabrabak. Gaput’ ditay naawatan daytoy, makapungtottayo.

Kamaudiananna, adda ti kinapudno nga agduduma ti rikna, ket dadduma kadatayo ti mabalin a nalaklaka nga agpungtot ngem dagiti dadduma. Ket kas agtutubo, mangrugrugi pay laeng a masursuroyo ti panangtengngel kadagiti kabbaro a tarigagay ken panagregget nga iyeg ti panagbaro/panagbalasang. Mabalin a dikay maawatan ti bagiyo, naarsagid unay kadagiti pammabalaw. Agingga a matengngelyo dagiti riknayo, nalakakayo nga agpungpungtot​—nangnangruna dagidiay agtaud iti uneg ti pamilia a mismo. “Makapungtotak iti kabsatko,” impudno ti 15-años a ni Lorie. “Ammona ti mangparurod kaniak babaen iti panangibagana kadagiti minamaag a bambanag wenno babaen iti panangbabalawna iti isuamin a sawek.” Mabalin met nga adda ti pannakisuppiatyo kadagiti dadakkelyo.

Pudno, nupay kasta, a ti aniaman a banag ti mangpapungtot kadakayo no palubosanyo dayta. Ti saludsod ket, Kasano ti panangtamingyo kadagidiay a rikna?

Di Mamedmedan a Pungtot

Ti libro a Reaching Your Teenager napaliiwna nga “adu a tattao ti di makaammo a mangiyebkas iti pungtot iti nainkalintegan a pamay-an.” Dadduma ti mangipakita iti inuubingan a panagtignay. Dadduma ti agbalin a naranggas, iti sao man wenno iti pisikal. Dadduma ti nakalma iti langa ngem agburburek ti unegda. Kas kinuna ti maysa a babai: “No makapungtotak diak agriaw, aglamiisak ket diak makatimek.” Kaskasdi dadduma ti aglugan iti kotseda ket ipapasda ti ungetda iti wagas ti panagmanehoda.

Ti di mamedmedan a pungtot, nupay kasta, ket awan pagimbaganna. Kuna ni Propesor Gary Schwartz iti Yale University a ti pungtot ‘pataudenna ti epekto iti puso a nakarkaro pay ken napapaut pay ngem ti aniaman a dadduma a rikna, uray pay ti buteng.’ Kinuna ni Dr. Redford B. Williams, Jr., iti Duke University: “Sumagmamano a panagadal isingasingnan a ti adu a nasapa nga ipapatay ti mabalin a mainaig iti panagpungtot.” Sigurado saan a nasalun-at ti mangiyugali iti ‘panagpungtot’ iti kada magargarikayo. “Ti natalna a puso isu ti biag ti lasag,” kuna ti proverbio idi ugma.​—Proverbio 14:30.

Kasta met, ti di mamedmedan a pungtot ad-adda a padaksenna ti kasasaad. Laglagipenyo ti salaysay ti Biblia maipapan iti dua nga agkabsat a managan Simeon ken Levi a narames ti kabsatda a babai. Kaawatan, napapungtotanda idi nangngegda ti maipapan iti dayta! Ngem kasano ti panangiyebkasda iti pungtotda? Kunaen ti Biblia nga impamusposanda dagiti paspasamak tapno mapapatayda nga awan asina dagiti agtutubo a lallaki a makimbiang iti panangrames​—agraman dagiti lallaki iti pamiliana ken dagiti kailianna!​—Genesis, kapitulo 34.

Adu a tawtawen kalpasanna idi ngangngani matayen, ti amada a ni Jacob nalagipna ti naranggas a pasamak. Kinomendaranna aya ida iti nauyong a panangibalesda? Maisuppadi iti dayta, inlunodna ti panagpungtotda gaput’ ‘naranggas dayta, ken ti ungetda, gaput’ nagtignayda a siuulpit.’ (Genesis 49:7) Wen, ti inaramidda a saanda a panangmedmed iti pungtotda dakdakes ngem ti pananggargari kadakuada nga agpungtot! Awan ti naaramidanda a pagimbagan ket dinadadaelda ti pakasarsaritaanda.

Awan duadua, ngarud, a kunaen ti proverbio: “Ti nadaras nga agpungtot minamaagto ti panagaramidna.” (Proverbio 14:17) Mammano a ti maysa a magargari nga agpungtot makapanunot a buyogen iti panagrason. Mammano a ti makapungtot mangsapul iti Nakristianuan a pamay-an a mangpalinteg iti dakes. Dagiti sasao ti mannurat iti Biblia a ni Santiago ti pudno: “Ti pungtot ti tao saanna a tungpalen ti kinalinteg ti Dios.” (Santiago 1:20) Dagiti kellaat a panagpungtot, ti panangbabain, ken saan a panagtimtimek awan pagimbaganna.

Pudno, ti di panangmedmed ti pungtot babaen ti panangiyebkas kadagiti napungtot a sasao iti nakaaramid ti biddut kadakayo ti mabalin a pakagin-awaan iti dayta a tiempo. Ngem gagangay a pagbabawianyonto ti panagpungtotyo​—nangnangruna no dayta ket nangiyempleo kadakayo, mannursuroyo, wenno nagannak kadakayo! (Idiligyo iti Eclesiastes 10:4.) Kunaen ngarud ti Proverbio 29:11: “Ti maag iyesngawna amin a pungtotna [babaen ti dina panangigawid], ngem ti masirib igawidna ket patalnaenna.”

Ngem kasano a maaramidyo dayta? Ti masanguanan nga artikulo salaysayennanto daytoy.

[Blurb iti panid 18]

Ti bukodtayo a kinaimperpekto​—ken ti pagkapuyan dagiti dadduma-dagiti mabalin a gubuayan iti pannakaupay

[Ladawan iti panid 19]

Adda aya pagimbagan ti di panangigawid iti pungtot?

[Ladawan iti panid 18]

“No makapungtotak, makapungtotak, ket dikay kayat ti umasideg kaniak. . . . Lumabaga ti rupak . . . No dadduma basta agriawakon.”​—11-años a ni Evan.