Ti Panangmatmat ti Biblia

Kanayon Aya a Dakes ti Agpungtot?

“TI PANAGPUNGTOT ket apagbiit a panagbagtit.” Kasta ti inyebkas ti Romano a dumadaniw a ni Horace iti kadawyan a panangmatmat iti maysa kadagiti kakaruan nga emosion. Nupay saan nga amin ti umanamong a ti pungtot ket maysa a kita ti apagbiit a panagbagtit, adu ti mangmatmat iti dayta kas talaga a dakes. Idi apagtapog ti maikanem a siglo K.P., nangurnong dagiti Katoliko a monghe iti nalatak a katalogo ti “pito a nadagsen a basol.” Nabatad a nagparang ti pungtot iti dayta a listaan.

Nalaka la a maawatan no apay a kastoy ti panangmatmatda. Kuna ti Biblia: “Sardayam ti pungtot ket lipatem ti gura.” (Salmo 37:8) Ket indagadag ni apostol Pablo iti kongregasion sadi Efeso: “Maikkat koma kadakayo ti isuamin a makadangran a kinapait ken unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao agraman ti isuamin a kinadakes.”​—Efeso 4:31.

Ngem mabalin a maiyimtuodyo, ‘Kasta la kadin ti panangmatmat ti Biblia iti pungtot? Ngamin, saan kadi nga impadto met laeng ni Pablo a kadagitoy “maudi nga al-aldaw” a pagbibiagantayo “dumtengto dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan”?’ (2 Timoteo 3:1-5) Talaga kadi a namnamaen ti Dios nga agbiagtayo kadagitoy a tiempo a dagiti tattao ‘narungsot, awanan panagayat iti kinaimbag, awanan nainkasigudan a panagayat’​—ken talaga a nalakada la a makapungtot?

Maysa a Natimbeng a Panangmatmat

Saan a simple unay ti panangmatmat ti Biblia iti daytoy a banag. Anagenyo, kas pangarigan, dagiti sasao ni Pablo idiay Efeso 4:26: “Agpungtotkayo, ngem nupay kasta dikay agbasol.” Medio makariro daytoy a bersikulo no ti panagpungtot ket dagus a maysa a “nadagsen a basol,” banag a maikari iti agnanayon a pannakadusa.

Inadaw ni Pablo ti Salmo 4:4 a kastoy ti kunana: “Siaameska ngem dika agbasol.” Sigun iti Vine’s Expository Dictionary of Biblical Words, ti Hebreo a sao a naipatarus a “siaames,” ra·ghazʹ, kaipapananna ti “agkullayaw iti nakaro nga emosion.” Ngem ania a nakaro nga emosion? Iti panangipatarus ti Septuagint iti Salmo 4:4, naipaulog ti ra·ghazʹ iti Griego kas “agpungtot,” ket kasta ti nabatad a kayat nga ipaawat ni Pablo ditoy.

Apay nga ipalubos ti Biblia ti panagpungtot? Gapu ta saan nga amin a panagpungtot ket dakes. Ti panangmatmat, kas ti imbinsabinsa ti maysa a komentarista ti Biblia, a “ti pungtot ti tao ket pulos a saan nga umno ken maiparbeng” ket saan a Nainkasuratan. Siuumiso a kinuna ti eskolar ti Biblia a ni R. C. H. Lenski maipapan ti Efeso 4:26: “Ti nasayaat a kababalin a mangiparit iti amin a panagpungtot ken mangikalikagum iti bin-ig a kinatanang iti amin a kasasaad ket Stoiko ken saan a Nakristianuan.” Kasta met laeng ti nakuna ni propesor William Barclay: “Masapul nga adda panagpungtot iti biag ti maysa a Kristiano, ngem daytat’ rumbeng a ti umiso a kita ti panagpungtot.” Ngem ania ti “umiso a kita ti panagpungtot”?

Nainkalintegan a Panagpungtot

Nupay ti panagpungtot ket saan a maysa kadagiti kangrunaan a kualidadna, maulit-ulit nga inladawan dagiti Kasuratan ni Jehova kas makarikna ken mangiyebkas iti pungtotna. Ngem agpaay iti dua a rason, ti pungtotna ket kanayon a nainkalintegan. Maysa a rason, isut’ saanna a panagpungtot nga awanan umno a makagapu. Ket ti maikadua a rason, iyebkasna ti pungtotna iti umno ken nainkalintegan a wagas, a kanayon a buyogen ti panagteppel.​—Exodo 34:6; Salmo 85:3.

Karimon ni Jehova ti inggagara a panagbasol. Kas pangarigan, imbagana kadagiti Israelita a no gundawayanda dagiti awan gawgawayna a babbai ken ubbing, ‘di bumurong nga ipangagnanto ti unnoy’ dagita a tattao. Impakdaarna: “Ket ti pungtotko sigurado a bumaranto.” (Exodo 22:22-24; idiligyo ti Proverbio 21:13.) Kas ken Amana, napasig ni Jesus kadagiti ubbing. Idi naminsan a pinawilan dagiti nasayaat-panggepda a pasurotna ti dadduma nga ubbing iti iyaasidegda kenkuana, “nagrurod ni Jesus” ket inarakupna dagiti ubbing. (Marcos 10:14-16) Nakadkadlaw a ti Griego a sao agpaay iti “nagrurod” orihinal a tukoyenna ti “pisikal nga ut-ot wenno pannakasair.” Talaga a nakaro a rikrikna!

Ti nainkalintegan a panagpungtot ti nangtukay iti rikna ni Jesus idi nakitana a pinagbalin dagiti agtagtagilako ken agsuksukat iti kuarta ti balay a pagdaydayawan ken Amana a “maysa a rukib dagiti mannanakaw.” Binalintuagna dagiti lamisaanda ket pinapanawna ida sadiay! (Mateo 21:12, 13; Juan 2:15) Idi impakita dagiti Fariseo ken eskriba ti ad-adda a kinapanatikoda kadagiti pagannurotan no Sabbath ngem iti panangtulong kadagiti masakit, “nagrurod [ni Jesus] bayat a nadlawna ti kinaawan pannakipagriknada” ket “kimmita a sipupungtot iti rupa dagiti adda iti aglikmutna.”​—Marcos 3:5, Phillips.

Umasping met laeng, a naaddaan ni matalek a lakay a Moises iti nainkalintegan a pungtot kadagiti traidor nga Israelita idi imbarsakna dagiti tapi ti Mosaico a Linteg. (Exodo 32:19) Ket nakaunget ti nalinteg nga eskriba a ni Esdras iti kinasukir dagiti Israelita iti linteg ti Dios maipapan ti panagasawa nga urayna la pinisang ti pagan-anayna ken pinag-ut ti dadduma a buokna!​—Esdras 9:3.

Ikagumaan amin dagidiay ‘mangayat iti naimbag’ a ‘guraenda ti dakes.’ (Amos 5:15) Gapuna a mabalin a marikna dagiti Kristiano ita ti nainkalintegan a pungtot no makitada dagiti inggagara, di agbabbabawi nga ar-aramid ti kinaulpit, panaginsisingpet, di kinamapagpiaran, kinatraidor, wenno panangidumduma.

Umno a Panangkontrol iti Panagpungtot

Inranta ti Biblia nga iyarig ti panagpungtot iti apuy. Kas iti apuy, adda pakausaranna. Ngem mabalin a makadadael met unay dayta. Saan a kas ken Jehova ken Jesus, masansan nga agpungtot dagiti tattao nga awan umno a gapgapuna wenno iyebkasda ti pungtotda iti di nainkalintegan a pamay-an.​—Kitaenyo ti Genesis 4:4-8; 49:5-7; Jonas 4:1, 4, 9.

Iti sabali a bangir, ti panangmedmed iti panagpungtot ken panagpammarang a dikay makapungtot ket saan met a nainkalintegan. Laglagipenyo ti imbalakad ni Pablo: “Ti init saannakay koma a malnekan a sipupungtot.” (Efeso 4:26) Adda Nainkasuratan a wagas ti panangipeksa iti pungtot, kas ti ‘pannakiinnuman iti pusom,’ panangiyebkasmo iti rikriknam iti maysa a mapagtalkan a nataengan, wenno uray pay ti sitatanang a pannakisarita iti nakabasol.​—Salmo 4:4; Proverbio 15:22; Mateo 5:23, 24; Santiago 5:14.

Gapuna, saan a kanayon a dakes ti agpungtot. Uray da Jehova ken Jesus nakapungtotda​—ket makapungtotdanto manen! (Apocalipsis 19:15) No tuladentay ida, mabalin a maamiristayto dagiti kasasaad a saan a dakes ti agpungtot! Ti tulbek isut’ panangalagad iti pammalakad ti Biblia, a siguraduen nga adda nainkalintegan a pakaibasaran dagiti rikriknatayo ket iyebkastay ida iti nalinteg, Nakristianuan a pamay-an.

[Ladawan iti panid 18]

Da Cain ken Abel