Salun-at Maipaay iti Amin a Sangatauan—Kaano?
“Ti serbisio iti salun-at iti publiko kadagiti 67 a kapapanglawan a rumangrang-ay a pagpagilian, malaksid ti China, basbassit ti busbusbosenda iti panangaywan iti salun-at ngem ti gasgastuen dagiti nababaknang a pagpagilian kadagiti pangpakalma laeng.”—Health Crisis 2000.
“SALUN-AT maipaay iti isuamin inton tawen 2000”—dayta a pagsasao ti naulit-uliten nangnangruna nanipud idi International Conference on Primary Health Care, a sinuportaran ti WHO (World Health Organization) ken ti UNICEF (United Nations Children’s Fund) idi 1978. Babaen ti panangatender dagiti delegado manipud iti agarup 134 a nasnasion, dayta a kumperensia ti nangawis iti internasional nga atension no kasano ti pudno a kaadu ti pagkurangan iti tay-ak ti salun-at iti lubong.
Ti direktor ehekutibo idi iti UNICEF, ni Henry R. Labouisse, kinunana: “Maysa kadagiti rason no apay nga agtataripnongtayo ita ditoy isu ti nauneg a panamatitayo a dagiti nakababain a panagduduma wenno saan a panagpapada kadagiti gundaway iti salun-at iti nadumaduma a paset iti lubong, ken kasta met iti uneg a mismo dagiti pagpagilian, ti saanen a maibturan.”
Sakbay iti kumperensia, maysa a report ti nagsarita maipapan iti kasta unay a sangalubongan a nagbaetan iti salun-at dagiti addaan ti kabaelan nga agpaagas kadagiti nabakbaknang a pagpagilian ken dagiti awanan ti kabaelan nga agpaagas iti sadinoman. Maysa a report ti UNICEF iti dayta a tawen ti nagkuna a “ti laeng 10% kadagiti tattao ti mabalin a maaddaan iti nasayaat a pannakaaywan iti salun-at” ken “duapulo a porsiento—ti mabalin—nga uminum iti nadalus a danum.”
Ti kumperensia sinapulna ti “pannakapasayaat iti suplay ti taraon ken ti umiso a pannakataraon, ken ti umdas a suplay iti natalged a danum ken ti kangrunaan a panagdalus wenno kinadalus; ti pannakaaywan ti salun-at ti ina ken ti salun-at ti ubing, . . . ti probision dagiti nasken a droga.”
Dagitoy ket nakangingngina a bambanag, nangnangruna kadagiti tattao kadagiti napanglaw a nasnasion. Sadino ti pakasarakan iti kuarta a maipaay kadagita a kasapulan? Kinuna ti kumperensia a ti “talna, detente wenno ti panangpabassit iti panagsusuppiat ken ti panangkissay kadagiti armas” ti makaipaay iti dadakkel a gatad ti kuarta a maipaay kadagita a panggep. Gapuna ti magasin a World Health, nga impablaak ti WHO, ti natignay nga agkomento: “Panunotenyo laeng ti maysa a nagsayaatan a lubong a sadiay dagiti amin a paglaingan, paggastosan ken ti natauan ken ti namaterialan a gameng nga ita ket maipaay amin iti namilitaran nga armas ti maipaay ketdi iti panangpasayaat iti salun-at iti lubong!”
Ngem kadagiti naglabas a tawtawen nanipud idi 1978, nakitayo kadin ti kasta a talna, detente, ken ti pannakakissay dagiti armas a napasamak? Saan kadi a dagiti nasnasion mapmapanda iti kasungani a direksion, bayat a kumarkaro ti parikut iti salun-at?
[Ladawan iti panid 3]
Dagiti ages-eskuela nga ubbing iti Colombia a mabakbakunaan
[Credit Line]
P. Almasy/WHO