Panangabak iti Pannakidangadang iti Panagliday

“BABAEN iti nalaing a panangiturong maitultuloyyo ti pannakidangadangyo,” kuna ti Proverbio 24:6. Ti kinalaing, saan laeng a ti naimbag a panggep, ti kasapulan tapno mangabak iti pannakidangadang. Pudno, no malidaykayo, dikay tarigagayan ti di ginagara a panangpakaro iti rikriknayo. Kas pangarigan, maysa a panagadal idi 1984 kadagiti naliday a tattao ti nakasarak a dadduma ti nagballigi iti panaglidayda babaen ti ‘panagpungtotda kadagiti dadduma a tattao, panangpabassit iti panagaburido babaen iti ad-adu nga inumen, ad-adu a kanen, ken ti panagtomar kadagiti pangpakalma a droga.’ Ti banagna: “ad-adu a panagliday ken pisikal a sintomas.”

Dadduma a naliday a tattao ti saan a nanggun-od iti nalaing a panangiturong gapu iti panagamakda a mamatmatan a nakapuy ti isipna. Kaskasdi, ti nakaro a panagliday ket saan a pagilasinan iti kinakapuy ti isip wenno ti di panagballigi iti naespirituan. Ipamatmat dagiti panagsirarak a daytoy a nakaro a sakit ti mabalin a mapasamak no adda ti di umiso a kemikal a panagandar ti utek. Agsipud ta ti pisikal a sakit ti mabalin a mangpataud iti daytoy, no nakaro ti panaglidayyo nga agpaut iti nabaybayag ngem dua a lawas, mabalin a nasaysayaat ti maaddaan iti medikal a pannakasukimat. No awan ti masarakan a pisikal a sakit a mabalin a mangpatpataud iti parikut, masansan a ti parikut ti mapasayaat babaen ti panangbalbaliw iti padron ti panagpampanunot a mapakuyogan iti umiso a pannakaagas wenno sustansia.a Ti panangabak iti pannakidangadang iti panagliday dina kaipapanan a dikayto malidayen. Ti panagliday ket paset iti biag. Kaskasdi, ti panangikagumaan ken panangammo iti aramidenyo tulongannakayonto a mangtaming a nasaysayaat iti panagliday.

Ti maysa a doktor masansan nga iresitana dagiti mangpasaranta a droga. Dagitoy dagiti droga a nadisenio a mangikkat iti di panagtimbeng ti kemikal iti bagi. Ni Elizabeth, a nadakamat sakbayna, nagusar kadagitoy, ket iti uneg ti adu a lawlawas simmayaat ti riknana. “Kaskasdi, masapul a sukayek ti positibo a kababalin a maikadua kadagiti droga,” kinunana. “Babaen ti ‘panangtulong’ iti agas, determinadoak a maimbagan. Tinaginayonko met ti inaldaw a programa iti ehersisio.”

Nupay kasta, ti panangusar kadagiti mangpasaranta a droga ket saan a kanayon a naballigi. Addada dagiti nakaro nga epekto dagiti dadduma. Ket uray no ti kemikal a panagandar ti mapasayaat, no saan a mabaliwan ti panagpampanunot, ti panagliday ket agsubli. Adu a bang-ar, nupay kasta ti dumteng no situtulokkayo . . .

Iyebkasyo dagiti Rikriknayo

Ni Sara nakaro a sinakit ti nakemna a bukodna nga aw-awiten ti rebbengen iti pamilia, agraman ti rigat iti sekular a panagtrabahona. (Kitaenyo ti panid 7.) “Ngem impempenko laeng iti unegko dagiti rikriknak,” inlawlawag ni Sara. “Idin maysa a rabii idi mariknak nga awanen ti namnamak, inawagak ti ub-ubing a kabsatko a babai, ket iti damdamo unay iti biagko, rinugiakon nga inyebkas dagiti rikriknak. Daytoy ti maysa a nagbalbaliwan, ta dayta nga awag ti nangiyeg iti pannakabang-ar.”

Gapuna, no malidliday, sapulenyo ti mannakipagrikna a tao a mabalinyo a pagipudnuan. Daytoy ket mabalin a ti asawayo, nasinged a gayyem, kabagian, ministro, doktor, wenno nasanay a manangbalakad. Maysa kadagiti nasken a bambanag iti panangparmek iti panagliday, sigun iti maysa a panagadal a naipadamag iti Journal of Marriage and the Family, isu ti “kaadda ti magun-odan a makatulong isu a pangiramananyo kadagiti rigrigatyo iti biag.”

Ti panangisaritayo kadagiti rikriknayo ket pamay-an ti panangagas a manglapped iti panunotyo iti panangpadas a mangilibak ti kinapudno iti parikut wenno ti pukaw ket, iti kasta, baybay-an dayta a saan a narisot. Ngem iyebkasyo dagiti pudno a rikriknayo. Dikay palubosan ti pannakarikna iti di umiso a kinatangsit, a tarigagayanyo ti agparang a di maamak iti rigat, a manglapped kadakayo. “Ti bantot ti puso ti maysa a tao mamagdumog kenkuana, ngem ti naimbag a sao paragsakenna,” kuna ti Proverbio 12:25. Kaskasdi, babaen laeng iti panangiyebkasyo a dagiti dadduma maawatanda ti “pakadanaganyo” ket iti kasta makaipaayda iti “naimbag a sao” a pammaregta.

“Kayatko laeng ti pannakipagrikna idi inawagak ti kabsatko a babai, ngem ad-adu pay ti nagun-odak,” linagip ni Sara. “Tinulongannak a makakita iti biddut a panagpampanunotko. Imbagana kaniak a mangipapaayak iti adu unay a rebbengen iti bagik. Nupay idi damo diak kayat a denggen daytoy, idi rinugiak nga inyaplikar ti balakadna, mariknak a ti nagdagsen nga awit naikkat.” Anian ti kinapudno dagiti sasao iti Proverbio 27:9: “Ti lana ken bangbanglo paragsakenda ti puso, kasta met ti kinasam-it ti napusuan a balakad ti gayyem ti maysa a tao.”

Adda kinasam-it iti kaadda ti maysa a gayyem wenno asawa a makisarita a prangka ket tulongannakayo a mangikabil kadagiti bambanag iti umiso a panangmatmat. Daytoy ti mabalin a makatulong kadakayo a mangipamaysa iti atensionyo iti maymaysa laeng a parikut iti maminsan. Gapuna imbes a mangikalintegankayo, ipategyo ti kasta a “nalaing a panangiturong.” Mabalin a kasapulanyo ti maysa a, kalpasan iti sumagmamano a pannakisarita, makaipaay kadagiti di mabayag a magun-odan a kalat a mangipamatmat kadagiti addang a mabalinyo nga alaen tapno masukatanyo wenno mabaliwanyo ti kasasaadyo ket mapabassit wenno maikkat ti gubuayan iti emosional a rigat.b

Ti pannakidangadang iti panagliday masansan a kasapulanna ti pannakidangadang kadagiti rikrikna a nababa a panagraem iti bagi met laeng. Kasano a maliklikan daytoy a silalaing?

Pannakidangadang iti Nababa a Panagraem iti Bagi Met Laeng

Kas pangarigan, ni Maria, kas ipakita ti immunan nga artikulo, nagliday kalpasan iti panagsusuppiat iti pamilia. Kinunana: ‘Nauyongak a tao ket awan ti aniaman nga umiso a maaramidak.’ Saan nga umiso daytoy. No inusigna koma dagiti konklusionna, mabalin a kinaritna koma dagitoy babaen iti panagrason: ‘Umiso ti panangramidko kadagiti dadduma a bambanag ket di umiso ti dadduma, kas met dagiti dadduma a tattao. Nakaaramidak ti dua a biddut, ket masapul nga ikagumaak ti agbalin nga ad-adda pay a managpanunot, ngem ditay padakkelen daytoy.’ Ti kasta a panagrason ti namagtalinaed koma iti panagraemna iti bagina met laeng.

Gapuna masansan a dayta nakaro ti panangbabalawna a makin-uneg a timek a mangkondenar kadatayo ket di umiso! Dadduma a gagangay a di umiso a kapanunotan a mangpataud iti panagliday ti nailista iti naipakuyog a kahon. Sursuruenyo nga ilasin dagita a di umiso a kapanunotan ket usigenyo ti kinaumisoda.

Ti sabali pay a biktima iti nababa a panagraem iti bagi met laeng isu ni Jean, maysa a 37-años nga agsolsolo a naganak. “Marigatanak a mangtaraken kadagiti dua nga annakko a lallaki. Ngem idi nakitak ti sabali nga agsolsolo a naganak a nagasawa, pinanunotko, ‘Mabalin nga adda banag a di umiso kaniak,’” inlawlawagna. “Babaen ti panangpampanunotko laeng kadagiti negatibo a bambanag, daytoy ti kimmaro, ket naospitalak gapu iti panagliday.”

“Kalpasan ti ipapanawko iti ospital,” intuloy a kinuna ni Jean, “nabasak iti Agriingkayo! a Setiembre 8, 1981, ti maysa a listaan dagiti ‘Pampanunot a Mabalin a Mamagliday iti Maysa.’ Rinabii a basaek ti listaan. Dadduma kadagiti di umiso a kapanunotak ket, ‘Ti pategko kas maysa a tao agpannuray iti pampanunoten dagiti dadduma maipapan kaniak,’ ‘Saanak koma a pulos masaksaktan; kanayon koma a naragsakak ken natalna ti isipna,’ ‘Masapul a naan-anayak a naganak.’ Agannayasak nga agbalin a naan-anay, gapuna no pampanunotekon ti kasta, agkararagakon ken ni Jehova a tulongannak a sumardeng a mangpampanunot iti kasta. Nasursurok a ti negatibo a panunot ket mangiturong iti nababa a panagraem iti bagi met laeng, ta ti laeng makitkitam isu ti rigrigat iti biagmo ket saanmo a makita ti naimbag nga impaay ti Dios kenka. Babaen iti panangpilitko iti bagik met laeng a mangliklik kadagiti di umiso a panagpampanunot, napagballigiak ti panaglidayko.” Dadduma kadi kadagiti pampanunotyo ti masapul a mausig ken di maawat?

Basolko Aya Dayta?

Nupay malidliday ni Alexander, nabaelanna ti nangisuro iti maysa a klase. (Kitaenyo ti panid 3.) Idi dadduma kadagiti eskuelana ti saan a nakaruar iti maysa a nagpateg nga eksamin iti panagbasa, isut’ agtarigagayen nga agbekkel. “Mariknana nga isut’ saan a nagballigi,” kuna ni Esther, ti asawana. “Imbagak kenkuana a dayta ket saanna a basol. Saan a mabalin a maaddaanka iti 100-porsiento a balligi.” Kaskasdi, ti panangringbaw ti pannakabasol ti nangpunit iti isipna ket nangiturong kenkuana iti panagbekkel. Masansan, ti kasta unay a panangpabasol ti mapataud babaen ti panangala iti di maibanag a rebbengen a maipaay iti kababalin dagiti dadduma a tattao.

Uray pay iti kaso ti maysa nga ubing, ti maysa a naganak mabalin a sibibileg nga impluensiaanna ti biagna ngem dina naan-anay a matengngel dayta. No adda di nasayaat a mapasamak kas ti implanoyo, imtuodenyo ti bagiyo met laeng: Sinarangetko aya ti di mapakpakadaan a pasamak a diak mabalin a tenglen? (Eclesiastes 9:11) Inaramidko kadi ti amin a nainkalintegan a kabaelak nga aramiden iti sidong ti limitado a pisikal, mental, ken emosional a kabaelak? Dagiti kadi pananginanamak ti nakangatngato? Masapul kadi a sursuruek ti agbalin nga ad-adda pay a nainkalintegan ken napakumbaba?​—Filipos 4:5.

Ngem ania ngay no makaaramidkayo iti serioso a biddut, ket dayta ti basolyo? Ti kadi panangriribukyo iti bagiyo iti mental a pamay-an baliwanna ti biddut? Saan kadi a situtulok ti Dios a mangpakawan kadakayo, uray “iti nawadwad,” no pudpudno nga agbabawikayo? (Isaias 55:7) No ti Dios “saan a kankanayon a mangbabalaw,” sentensiaanyo kadi ti bagiyo met laeng iti agnanayon a mental a panagsagaba gapu kadagita a panagsalungasing? (Salmo 103:8-14) Saan a ti kankanayon a panagliday no di ket ti panangala iti positibo nga addang a ‘mangpalinteg iti biddut’ ti mangay-ayo ken ni Jehova a Dios ken kasta met bang-aranna ti panaglidayyo.​—2 Corinto 7:8-11.

‘Lipaten dagiti Malikudan’

Dadduma kadagiti emosional a parparikut ti mabalin a nairamut iti napalabas, nangnangruna no dakayo ti biktima iti di umiso a pannakatrato. Situtulokkayo a mamakawan ken manglipat. ‘Saan a nalaka ti manglipat!’ mabalin a panunotenyo. Pudno, ngem nalaklaka dayta ngem ti dadaelenyo ti intero a panagbiagyo babaen ti panangpampanunot iti di maaramidan

“Lipatak dagiti malikudan ken kamakamek dagiti masanguanan,” kuna ni apostol Pablo, “Agtarayak a sipipinget nga agturong iti kalat.” (Filipos 3:13, 14) Ni Pablo dina pinampanunot ti di umiso a dalan a sinurotna iti Judaismo, agraman pay ti pananganamongna iti panangpapatay. (Aramid 8:1) Saan, impamaysana dagiti pigsana iti panagbalinna a kualipikado a maipaay iti gunggona iti masanguanan a biag nga agnanayon. Ni Maria nasursurona met ti saan a panangpampanunot iti napalabas. Naminsan pinabasolna ni nanangna iti wagas ti panangpadakkelna kenkuana. Impaganetget ni nanangna kenkuana ti kinaekselente ken ti pisikal a kinapintas; iti kasta ni Maria maysa a perpeksionista ket isut’ agimon iti napintas a kabsatna.

“Daytoy nga im-impenenna a panagimon ti ramut iti panagsusuppiat, ngem pabpabasolek ti pamiliak iti wagas ti panagtigtignayko. Idin nakagtengak iti punto a pinanunotko, ‘Kinapudnona, ania ti nagdumaanna no dayta ti basolda?’ Mabalin nga addaanak kadagiti dakes nga ug-ugali gapu iti wagas ti panangpadakkel ni Nanang kaniak, ngem ti punto ket mangaramidka iti pamusposan iti dayta! Dika itultuloy ti agtignay a kasta.” Daytoy a pannakabigbig ti nangtulong ken ni Maria a mangaramid kadagiti panangbalbaliw iti isipna tapno mangabak iti pannakidangadang a maibusor iti panagliday.​—Proverbio 14:30.

Ti Pudno a Pategyo

Kalpasan a nausig dagiti isuamin a bambanag, ti naballigi a pannakidangadang iti panagliday kasapulanna ti kaadda iti natimbeng a panangmatmat iti pategyo. “Kunak iti tunggal maysa kadakayo,” insurat ni apostol Pablo, “a dina koma ipappapan ti bagina a nangatngato unay ngem iti rebbengna a panangipapan, no di ket agpanunot a sipapakumbaba.” (Roma 12:3, Charles B. Williams) Ti ulbod a kinatangsit, ti di panangikankano kadagiti limitasiontayo, ken ti panangpampanunot iti kinaperpekto ket nalablabes a panangipapan iti bagitayo met laeng. Dagitoy a pagannayasan ti masapul a malapdan. Kaskasdi, liklikan ti panaglablabes iti kasungani a panangipapan.

Impaganetget ni Jesus ti indibidual a pateg ti tunggal maysa kadagiti ad-adalanna a kunkunana: “Saan a malako aya ti lima a billit tuleng iti maysa a centavo? Ket uray maysa kadakuada awan ti malipatan iti imatang ti Dios. Ngem uray pay dagiti buok ti uloyo addada amin a nabilang. Dikay agbuteng; napatpategkayo ngem kadagiti adu a billit tuleng.” (Lucas 12:6, 7) Kasta ti pategtayo iti Dios ta ammona ti uray kababassitan a detalye kadatayo. Ammona dagiti bambanag maipapan kadatayo a ditay ammo a mismo agsipud ta ipatpategna ti tunggal maysa kadatayo.​—1 Pedro 5:7.

Ti panangbigbig ti personal a panangipateg ti Dios kenkuana ti nangtulong ken Sara a mangparang-ay iti rikriknana iti pateg ti bagina met laeng. “Kankanayon a masmasdaawak maipapan iti Namarsua, ngem nabigbigko nga ipatpategnak kas maysa a tao. Aniaman ti aramiden dagiti annakko, aniaman ti aramiden ti asawak, kasano man ti wagas ti panangpadakkel ni nanangko ken tatangko, nabigbigko nga addaanak iti personal a pannakipagayam ken ni Jehova. Idin ti panagraemko iti bagik met laeng rimmang-ayen.”

Agsipud ta ipatpateg ti Dios dagiti ad-adipenna, ti pategtayo saan nga agpannuray iti pananganamong ti sabali a tao. Siempre, di makaay-ayo ti di maawat. Ngem no usarentayo ti panangamong wenno saan a pananganamong ti sabali a pagrukodan a mangrukod iti pategtayo, pagbalbalinentayo ti bagitayo a nalaka a biktima iti panagliday. Ni Ari David, maysa a lalaki nga inanamongan ti Dios, ket naawagan iti naminsan nga “awan ti mamaayna a lalaki,” iti literal, “awan pategna a lalaki.” Kaskasdi, nabigbig ni David a ti mangbirbirngas kenkuana addaan iti parikut, ket dina minatmatan ti komento a kas kamaudianan a pangeddeng iti kinapategna. Kinapudnona, kas ti masansan nga aramiden dagiti tattao, nagpakawan kamaudiananna ni Semei. Uray pay no adda ti mangbabalaw kadakayo a siuumiso, bigbigenyo dayta kas naiturong a maibusor iti espisipiko a banag nga inaramidyo, saan a ti pategyo kas maysa a tao.​—2 Samuel 16:7; 19:18, 19.

Ti panagadal ni Sara iti Biblia ken kadagiti naibatay-Biblia a literatura ken ti panagatender kadagiti gimgimong dagiti Saksi ni Jehova ti nangtulong kenkuana a mangisaad iti pamuon iti pannakirelasionna iti Dios. “Ngem ti nagbalbaliw a kababalinko maipapan iti kararag ti kadadakkelan a tulongko,” linagip ni Sara. “Kankanayon a pampanunotek nga agkararagtayo laeng ken ni Jehova maipapan kadagiti dadakkel a bambanag ken ditay riribuken maipapan kadagiti babassit wenno saan a napateg a parparikut. Itan mariknakon a mabalinko ti makisarita kenkuana maipapan iti aniaman a banag. No maamakak iti panangaramid iti maysa a pangngeddeng, dumawatak kenkuana iti tulong nga agbalin a nakalma ken nainkalintegan. Ad-adda pay nga agbalinak a nasingsinged kenkuana bayat ti pannakakitak a sungsungbatanna dagiti karkararagko ket tulongannak a makapagballigi iti inaldaw ken iti tunggal makakarit a kasasaad.”​—1 Juan 5:14; Filipos 4:7.

Kinapudnona, ti pannakaipanamnama a ti Dios ket personal nga addaan ti panangipateg kadakayo, maawatanna dagiti limitasionyo, ken ikkannakayonto ti bileg a mangtaming iti tunggal aldaw isu ti sekreto iti pannakidangadang a maibusor iti panagliday. Kaskasdi, no dadduma, aniaman ti aramidenyo, agpaut ti panagliday.

‘Inoran-oras’ a Panagibtur

“Pinadaskon ti isuamin, agraman dagiti nasustansia a suplemento ken dagiti pangpakalma,” insennaay ni Eileen, maysa a 47-años nga ina a nakidangadangen iti nakaro a panagliday iti adun a tawtawen. “Nasursurok a balbaliwan ti di umiso a panagpampanunot, ket daytoy ti nangtulong kaniak nga agbalin nga ad-adda a nainkalintegan a tao. Ngem nagtalinaed ti panagliday.”

Ti kinapudno nga agtalinaed ti panagliday ket kaipapananna a saankayo a makidangdangadang a silalaing. Dagiti dodoktor saanda nga ammo dagiti amin a sungbat iti panangagas iti sakit. Kadagiti dadduma a kasasaad ti panagliday ket resulta ti dadduma nga ag-agas a matomar a mangagas iti nadagsen a sakit. Gapuna, ti panangusar kadagita nga ag-agas ket maysa a kasukat gapu iti gunggona a magun-odan iti panangagas iti sabali a sakit.

Siempre, ti panangiyebkas iti rikrikna iti sabali a mannakaawat a tao ket makatulong. Kaskasdi, awan ti sabali a tao a pudno a makaammo iti kinakaro ti panagrigrigatyo. Nupay kasta ammo ti Dios ket tulongannakayo. “Ni Jehova nangipaay iti bileg tapno makapagtultuloyak a makidangadang,” impalgak ni Eileen. “Dina pinalubosan a sumukoak, ket isut’ nangipaay iti namnama.”

Babaen iti tulong ti Dios, ti emosional a panangsuportar dagiti dadduma, ken ti panangikagumaanyo a mismo, saankayto a maringbawan tapno iti kasta sumukokayo. Kabayatanna maitunosyonton ti bagiyo iti panagliday, a kas met iti pannakibagayyo iti aniaman a nadagsen a sakit. Ti panagibtur saan a nalaka, ngem posible dayta! Ni Jean, a nagtultuloy ti nakaro a panaglidayna, kinunana: “Dikam linaglagip dayta iti inaldaw-aldaw. Ad-adda ketdi nga inoran-oras.” Kada Eileen ken ni Jean, ti namnama a naikari iti Biblia ti nangtaginayon kadakuada. Ania dayta a namnama?

Maysa a Napateg a Namnama

Ti Biblia saritaenna ti maysa a tiempo iti asidegen a masanguanan inton ti Dios “punasennanto ti amin a lulua manipud iti mata ti [sangatauan], ket awanton ni patay, awanton ti sangsangit wenno rigrigat. Dagiti immuna a bambanag napalabasdan.” (Apocalipsis 21:3, 4) Ti Pagarian ti Dios ti mangiyeg iti naan-anay a pisikal ken mental a pannakaagas dagiti amin a naindagaan nga iturayanna.​—Salmo 37:10, 11, 29.

Saan laeng a ti pisikal a rigat ti maikkat no di ket ti saem ti rigat ken ti dudog ti puso mapukaw met. Ikarkari ni Jehova: “Dagiti immun-una a bambanag didanto malagipen, didanto mapanunoten. Ngem agragsakkayo ken agrag-okayo iti agnanayon iti daydiay a parsuaek.” (Isaias 65:17, 18) Anian a pannakabang-arto dayta ti sangatauan manipud kadagiti rigrigat iti napalabas ken ti mariingto iti inaldaw nga addaan iti nalitnaw a panagis-isip, a maganatan a mangtaming iti aramidda iti dayta nga aldaw! Saanton a malapdan dagiti tattao babaen iti nalidem a rikna ti kinaliday.

Babaen iti ‘kaawanen ti ipapatay, panagsangit, wenno rigrigat,’ awanton ti pannakarikna iti nasaem a pukaw ken ti inaldaw a nadagsen a rikrikna nga ita mangiturturong iti panagliday. Agsipud ta ti naayat a kinamanangngaasi, kinapudno, ken ti talna agsaknapto iti pannakilangen dagiti tattao iti maysa ken maysa, ti nakaro a panagsusuppiat agpatingganton. (Salmo 85:10, 11) Bayat ti pannakaikkat dagiti epekto iti basol, anian a dakkel a rag-o ti pannakitunosto kamaudiananna iti naan-anay a pagalagadan ti Dios iti kinalinteg ken ti maaddaan iti naan-anay a talna iti isiptayo!

Daytoy a nakaragragsak a namnama ket maysa a dakkel a pammaregta iti panagtultuloy a makidangadang, kasanoman ti kinakaro ti panagliday. Ta iti baro a lubong ti Dios, ti napagbalinen a perpekto a tao nagun-odannanton ti naan-anay a balligi iti panagliday. Anian a nagimbag a damag dayta!

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 13]

Nadadael a Padron ti Panagpampanunot

Amin-wenno-awan mamaayna a panunot: Makitam dagiti bambanag iti pudno a kasasaadda. No di naan-anay ti panangaramidmo, makitam ti bagim met laeng a naan-anay a di nagballigi.

Nakalablabes a panangipapan iti isuamin: Makitayo ti maymaysa a negatibo a pasamak a kas ti din agpatpatingga a padron iti pannakaabak. Kas pangarigan, kalpasan iti pannakisuppiat iti maysa a gayyem, mabalin a kunayo: ‘Mapukpukawkon dagiti amin a gagayyemko. Awan ti umiso a maipaay kaniak.’

Di panangawat kadagiti positibo a bambanag: Dikay awaten dagiti positibo a kapkapadasan babaen ti panangipilityo nga “awan ti pategyo” wenno, “diak maikari iti kasta.” Babaen ti panangpampanunotyo iti maymaysa a negatibo a detalye, agbalin a nalidem ti intero a panangmatmatyo.

Agkonklusionkayo a dagus: Kunaenyo a dagus a dinakay kaykayaten ti maysa a tao, ket dikay sukimaten daytoy. Wenno naan-anay a makumbinsirkayo a kanayon a dakes ti pagbanagan dagiti bambanag.

Panangpadakkel wenno panangpabassit: Nalabes ti panangipapanyo iti pateg dagiti bambanag (kas iti biddutyo a mismo wenno ti naaramidan ti maysa a tao) wenno ipababayo dagiti bambanag agingga nga agparang a babassiusit (dagiti makaay-ayo a kababalinyo wenno ti kinaimperpekto ti padayo a tao). Pagbalinenyo a nakaam-amak a didigra dagiti gagangay a negatibo a paspasamak.

Pagbalinenyo a bukodyo: Makitayo ti bagiyo a kas ti gapu iti dadduma a napasamak a bambanag, a kinapudnona, saan a dakayo ti nangnangruna a mapabasol.

Naibatay iti Feeling Good​—The New Mood Therapy, ni David D. Burns, M.D.

[Ladawan iti panid 12]

Ti panangiyebkasyo iti rikriknayo iti mannakaawat a pagipudnuan ket pamay-an iti panagimbag ket mangipaay iti dakkel a bang-ar

[Ladawan iti panid 15]

Ipatpateg ti Dios uray pay dagiti babassit a billit tuleng, gapuna dakdakkel pay ti panangipateg ti Dios kadatayo