Bumasbassiten a Kabakiran, Pumudpudot a Klima
TI PANNAKAPUKAW dagiti kabakiran iti tropiko. Ti greenhouse effect. Dagitoy dua a krisis masansan a madakamatda nga aggiddan. Ket adda naimbag a rason: Ti immuna makatulong a mangpataud iti naud-udi. Bayat ti panangpuor ti sangatauan, panangbuldoser, ken pananglayus kadagiti nalalawa a luglugar iti kabakiran tapno maiwayaan dagiti rantso, kalsada, ken dam iti planta ti koriente, dagiti kabakiran iruarda dagiti adu a naurnongda a karbon iti atmospera. Ti mapataud a carbon dioxide ket maysa laeng kadagiti adu a gas a mamagbalin iti atmospera a mamagtalinaed iti pudot, isu a main-inot a mangpabara iti globo.
Dagiti nabiit pay a report iti Naciones Unidas ipalgakda nga agpadpada dagiti krisis a mabalin a nakarkaro ngem iti dati a pagarupen. Kas pangarigan, nasurok a 300 nga eksperto iti klima iti aglawlaw ti lubong ti nangipaulog iti pakdaar idi Mayo 1990 a ti promedio a sangalubongan a temperatura agpangatonto iti 2 degrees Celsius iti sumaganad a 35 a tawtawen ken 6 degrees Celsius iti ngudo iti sumaganad a siglo no saan a baliktaden ti tao ti kasasaad.
Daytoy irepresentarna ti dramatiko a panagbalbaliw iti promedio a temperatura a nakita ti daga iti sangapulo ribo a tawen, kuna dagiti sientista. Nupay ti greenhouse effect ket pagsusuppiatan dagiti sientista, kuna ti The Washington Post: “Dagiti sientista a nangisurat iti report . . . kinunada a dayta irepresentarna ti nakaskasdaaw a kapanunotan kadagiti ginasgasut a gagangay a mannakiringgor a sientista.”
Kabayatanna, maysa a report a napauluan World Resources 1990-91, pinattapattana a ti lubong mapukpukawnan dagiti tropikal a kabakiran agingga iti 50 porsiento a naparpartak ngem ti ipamatmat dagiti napalabas a pattapatta. Ti nagtitipon a kapartak iti pannakapukaw dagiti tropikal a kabakiran kadagiti siam a pagilian—idiay Asia, Africa, ken Sud America—nasurok a triple bayat ti 1980’s! Ti nakagupgopan iti lubong, sigun iti report, adda iti nagbaetan ti 16-20 milion hektaria a tropikal a kabakiran a madadael iti tinawen.
Ti pannakapukaw dagiti kabakiran agep-epekto metten. Kuna ti International Wildlife, kas pangarigan, a dagiti kabakiran iti lubong ti pagtaengan dagiti agarup 5 milion ken nalabit agingga iti 30 milion a kita iti mulmula ken an-animal—“ad-adu ngem dagiti agbibiag kadagiti dadduma nga ecosystem iti daga no pagtitiponen.” Dagitoy a kita ket pudno nga aggigiddandan nga agturong iti pannakapukaw. Madmadlawen dagiti managsiput kadagiti tumatayab iti makin-amianan a klima a dagiti tumatayab nga umakar a panapanawen manipud kadagiti tropikal a kabakiran mammanodan.
Idiay Madagascar agarup 80 porsiento kadagiti agsabong a mulmula ti saanen a masarakan iti sadinoman iti planeta; maysa kadakuada, ti de rosas a periwinkle, isu a paggapuan iti dadduma kadagiti napapateg a manglapped iti kanser a droga. Kaskasdi, nasurok a kagudua iti kabakiran iti Madagascar ti nadadaelen wenno napukawen.
Ti tao pudno a “daddadaelenna ti daga” kadagitoy nga al-aldaw, kas nabayagen nga impamatmat ti Biblia nga aramidenna.—Apocalipsis 11:18.
[Picture Credit Line iti panid 15]
Abril Imagens/Joâo Ramid