Iyaadu ti Populasion ti Lubong—Nasken nga Isyu
“TI UBING a maika-lima bilion.” Dayta ti awag ti gobierno iti China ken ni Wang He, maysa nga ubing a babai a naipasngay idiay ospital ti Beijing idi agtengnga ti rabii, Hulio 11, 1987. Awan ti makaibaga no pudno a ti maladaga inyegna ti nakadagupan ti populasion ti lubong iti 5,000,000,000 iti dayta a tiempo. Nupay kasta, isut’ naipasngay iti umiso a kanito nga intuding ti Naciones Unidas a tiempo a pannakagteng ti populasion ti lubong iti dayta a bilang. Basta inusar laeng ti gobierno nga Insik dayta a pasamak a mangipakita iti nakaro nga isyu iti iyaadu ti populasion a sangsanguen ti China ken ti lubong.
Ipamatmat ti estadistika a ti bilang dagiti tao iti daga ket umad-adu iti kapartak a mangpaamak iti dadduma nga eksperto. Iti agdama a kapartak ti iyaadu, ti populasion ti daga agdoblento iti agarup 40 a tawen laeng. Iti dayta a kapartak, ibaga dagiti eksperto kadatayo, ti kaadu ti taraon a kasapulan a mangpakan iti populasion ti lubong lab-awannanton ti kapartak ti panagpataud, ket ti banagna isu ti panagbisin ti lubong. Kasta met, yantangay ti gagangay a kinabaknang ti lubong adda patinggana, ibusenton ti umad-adu a populasion dagitoy iti di agbayag, ket daytoy kaipapanannanto laeng ti didigra iti intero a daga. No ti kinakurang ti taraon ken ti kinabaknang dina patauden ti pannakadadaeltayo, kuna dagiti eksperto, ti pannakadadael ti aglawlaw a patpataudentayo pudno nga aramidennanto dayta. Literal nga ar-aramidentayo ti pannakaeppestayo met laeng babaen iti ar-aramidentayo iti angin, danum, ken daga, ket ti umad-adu a tattao papartakenna laeng dayta. Amin daytoy ket kasla maysa nga umad-adani a didigra.
Ania ngay ngarud ti maaramidan iti dayta? Adu ti kapanunotan maipapan iti dayta a banag. Marikna ti dadduma nga agingga nga adda nainget a panagtignay a mangpabassit iti iyaadu ti populasion, agpeggad ti pagimbagan ti amin a tao. Patien dagiti dadduma a kas met idi napalabas, addada baro a pamay-an a masarakan a mangtaming kadagiti parikut maipapan iti taraon, kinabaknang, polusion, ken aniaman a banag a nairaman. Kaskasdi daddumat’ makarikna a sumardengton ti iyaadu ti populasion, ket din kasapulan ti agdanag pay iti dayta. Kinapudnona, addada nabileg a kapanunotan ken panangmatmat maipapan iti tunggal paset ti tema. Nalawag, ti iyaadu ti populasion ti lubong ket mapagsusupiatan ken nasken nga isyu.
Ti nakadidillaw, nupay kasta, ket kaaduanna dagiti tao nga agnanaed kadagiti daga a nalawa pay laeng ken nabakbaknang ti napingpinget nga agsao maipapan iti umay a pannakadadael. Iyeb-ebkasda a mismo ti amakda ta mariknada a ti kasasaad ti panagbiagda wenno ti pagimbaganda iti masanguanan ket agpegpeggad. Ngem dagidiay ngay agnanaed iti napanglaw, di narang-ay, ken napuseken ti populasionna a dagdaga? Ania ti panagriknada maipapan iti isyu ti populasion? Ania ti kasasaad ti biag kadagiti nakapuspusek a luglugar iti lubong?
Ti Agriingkayo! ipannakayo kadagiti kapupusekan a luglugar iti lubong ket ipasirpatna a mismo kadakayo no ania ti kasasaad ti panagbiag iti sidong ti rigat iti aglablabes a populasion ken tapno matulongankayo a makaawat iti dadduma nga isyu a nairaman.