Panagdakkel iti Maysa a Siudad nga Africano
Ti kapartak ti iyaadu ti populasion kadagiti pagpagilian iti kaparanget iti Sahara idiay Africa mairaman kadagiti kangangatuan iti lubong. Sadiay tunggal babai, iti promedio, mangipasngay iti nasurok nga innem nga annak. Ti kinapanglaw, madaddadael nga aglawlaw, ken ti kinakurang iti kinabaknang nayonanna laeng ti rigat. Adtoy ti salaysay a mismo ti nakaimatang iti kasasaad iti biag iti dayta a paset ti lubong.
DIMMAKKELAK ditoy, iti maysa a kangrunaan a siudad iti Makinlaud nga Africa. Pitokami nga annak iti pamilia, ngem dua ti nasapa a natay. Ti pagtaenganmi ket ab-abangan a kuarto ken salas. Maturog ni Nanang ken Tatang iti kuarto, ket dakami nga ubbing maturogkami iti salas kadagiti naiyaplag nga ikamen iti datar ti salas, dagiti lallaki iti maysa a sikigan ti kuarto ket dagiti babbai iti sabali a sikigan.
Kas iti kaaduan a tattao iti sangakaarrubaanmi, bassit laeng ti kuartami, awan dagiti isuamin a kasapulanmi. No dadduma awan pay ti umdas a taraonmi. Iti agsapa, masansan nga awan ti kanenmi malaksid ti impapudot a kilabban a nabati idi kalman. No dadduma mammano pay dayta. Saan a kas kadagiti dadduma nga agrason a gapu ta ti asawa a lalaki ti agsapsapul, isut’ maaddaan iti kaaduan a bági, ken sumaganad ti asawa a babai ken aniaman a mabati ti para kadagiti ubbing, dagiti dadakkelmi bay-anda nga awan ti bágida ket palubosandakami nga ubbing a pagbibingayanmi ti bassit nga adda a taraon. Inapresiarko ti sakripisioda.
Panageskuela
Dadduma a tattao idiay Africa patienda a dagiti laeng lallaki ti rebbeng a mapan ageskuela. Mariknada a saan a nasken ti panageskuela dagiti babbai agsipud ta makiasawada ket dagiti assawada ti mangaywan kadakuada. Saan a kasta ti panangmatmat dagiti dadakkelko. Dakam amin a lima nageskuelakami. Ngem daytat’ mangparigat unay iti pinansial kadagiti dadakkelko. Dagiti bambanag a kas iti lapis ken papel saan unay a parikut, ngem dagiti libro nanginada, ken kasta met dagiti kapilitan nga uniporme iti eskuelaan.
Idi nangrugiak nga ageskuela, awan ti sapatosko. Idi laeng maikadua a tawenkon iti segundaria, idi agedadak iti 14, a nakagatang dagiti dadakkelko iti sapatosko. Kayatko nga ipaawat, a daytoy dina kaipapanan nga awan ti sapatosko. Ti kakaisuna a paris a sapatosko ket para iti simbaan, ket diak maisuot dayta a mapan ageskuela wenno iti dadduma a lugar. Masapul nga agsakasakaak. No dadduma makagatang ni tatang iti tiket iti bus, ngem no saan, masapul a magnakami a mapan ageskuela. Dayta ket tallo kilometros ti kawatiwatna.
Aldaw ti Panaglaba ken Panagsakdo
Labaanmi dagiti kawesmi iti maysa a waig. Malagipko ti ipapanko sadiay a kaduak ni nanangko, a nangawit iti maysa a timba, maysa a bareta a sabon, ken dagiti kawes. Iti waig, punuenna ti timba iti danum, iraremna dagiti kawes, ken gelgelenna ida iti sabon. Kalpasanna maluenna iti nalinis a bato ket balnawanna iti waig. Kalpasanna iyaplagna ida nga ibilag iti sabali a batbato ta nadagsen no iyawid ida a nabasa. Ubingak pay idi, gapuna bantayak dagiti maibilbilag a kawes tapno di takawen ti asinoman. Ni nanang ti mangaramid iti kaaduan a trabaho.
Mammano a tattao ti addaan iti gripo iti pagtaengan, gapuna ti maysa kadagiti trabahok isut’ panagsakdok iti danum manipud iti gripo iti ruar, a maawagan tangke ti danum. Ti parikut ket bayat iti kalgaw, adu a tangke ti danum ti matulbekan tapno maekonomia ti danum. Naminsan, dikam imminum iti maysa nga aldaw. Awan ti uray maysa a tedted! No dadduma magnaak iti nagadayo nga agsapulak iti maysa laeng a timba a danum. Ti panangisusuonko iti danum iti kasta a nagwatiwat a distansia ti nangurot iti buokko iti nagsusuonak. Adda pultakko idi agedadak iti sangapulo! Maragsakanak a mangibaga a nagtubo ti buok.
Talged dagiti Annak
No sublianak ti napalabas, makunak a gagangay laeng ti panagbiagmi, nalabit narangrang-ay pay ngem ti gagangay iti lugarmi idiay Africa. Adut’ am-ammok a pamilia a ti kasasaad ti panagbiagda ket nakarkaro pay ngem ti kasasaadmi. Adu kadagiti gagayyemko idiay eskuelaan ti masapul nga aglako idiay tiendaan sakbay ken kalpasan ti panageskuela tapno adda maiyawidda a kuarta agpaay iti pamiliada. Dagiti dadduma awan a pulos ti makanda iti agsapa sakbay a mapanda ageskuela, ket pumanawda iti pagtaengan a mabisin ken adda idiay eskuelaan nga agmalmalem nga awanan iti taraon. Malagipko a namin-adu a daras idi a maysa kadagitoy nga ubbing ti umay a makikakaasi kaniak bayat a kanek ti tinapayko idiay eskuelaan. Gapuna mangputedak ti ibingayko kenkuana.
Nupay adda dagita a sagabaen ken pakarigatan, kaaduan a tattao kayatda pay laeng ti maaddaan iti dakkel a pamilia. “Ti maymaysa nga anak saan nga anak,” kuna ti adu a tattao ditoy. “Dua nga annak ket maymaysa, uppat ket dua.” Ti makagapu ket ti ipapatay dagiti maladaga ditoy ket kangatuan iti lubong. Ammo dagiti nagannak a nupay no matay ti dadduma kadagiti annakda, dadduma ti agbiag, dumakkel, makapagtrabaho, ken makaiyawid iti kuarta. Iti kasta maaywanandanton dagiti dadakkelda a lakayen/baketen. Iti maysa a daga nga awanan iti gunggona nga social-security, napateg unay dayta.—Kas insalaysay ni Donald Vincent.