Panangmatmat iti Lubong
Ti Klero ken Seksual a Panangabuso
Nabiit pay nga imbrodkas ti Australian National Television ti maysa a dokumentario a napauluan “The Ultimate Betrayal.” Kunaen ti programa a 15 porsiento kadagiti klero idiay Australia ti nakabasol iti sekso, a ramanenna ti panangmolestia kadagiti ubbing ken ti panangrames kadagiti babbai a pasurotda. Iti las-ud ti adu nga oras a panagpaut ti programa iti telebision, aglaplapusanan ti awag ti telepono kadagiti nadumaduma a sentro a naibangon a mangtaming kadagiti reklamo iti seksual a panangraut manipud kadagiti makuna a biktima. Adu nga immawag ti nagkuna nga inlimedda ti kapadasanda iti adu a tawen. Kuna ti maysa a babai a sarsaritaenna ti panagsagabana kas maysa nga ubing iti damdamo unay iti las-ud ti 40 a tawen! Kinuna pay ti sabali a kalpasan ti seksual a panangabuso ti klerona kenkuana kas maysa nga ubing, isut’ binutbutengna a madusa idiay impierno no ibagana dayta iti siasinoman. Dagiti pannakangiwat dagiti nadumaduma a grupo dagiti simbaan dida umanamong iti bilang a 15-porsiento ngem inaminda a ti di umiso a kababalin dagiti klero iti sekso ket serioso a parikut.
Kaykayat dagiti Ubbing ti TV
Marikna ti kaaduan nga ubbing a makabannog unay ti panagbasa kadagiti libro. Kastat’ nasarakan ti maysa a panagadal nga inaramid ti maysa a magasin nga Aleman nga Eltern kadagiti 1,960 nga estudiante nga agtawen iti manipud 8 agingga iti 15. Kaykayat ti kaaduan ti agbuya ti telebision. Iti panangipadamagna iti panagadal, kinuna ti diario nga Schweinfurter Tagblatt a 64 porsiento ti mangayat iti panagbuya iti TV ket ti pagay-ayat dagiti ubbing a basaen isu ti giya iti programa ti telebision. Maysa a 14-años ti nagkuna a ti panagbuya ti telebision mabalin a gagangay a nainkasigudan nga abilidad dagiti tao ngem ti panagbasa ket nakarikrikut nga aramid a masapul a sursuruen.
Rumasrasay a Kita ti An-animal iti Talon
Adu a klase iti naamo nga an-animal iti talon ti agpegpeggad iti pannakapukaw, kuna ti diario ti Paris a Le Figaro. Nanipud idi pangrugian iti siglo, kagudua dagiti klase ti an-animal iti talon idiay Europa ti awanen, ket kakatlo kadagidiay nabati ti mabalin a mapukawton. Ti kangrunaan a pagannayasan ti moderno nga agrikultura isut’ panangipamaysada a mangpaadu kadagidiay laeng animal nga adut’ maiyanakna ket iti kasta dakdakkel ti ganansia. Kasta met laeng ti nasaknap a pagannayasan kadagiti rumangrang-ay a pagilian. Kas banagna, bayat nga umad-adu a kita dagiti baka, baboy, ken manok ti mapalubosan a matay, ti abasto ti lubong a taraon ad-addan nga agpannuray iti rumasrasayen a kita dagiti animal. Agamaken dagiti sientista a daytoy a pannakapukaw dagiti dadduma a kita ad-adda a paaduenna ti peggad a ti maysa a baro a kita ti sakit mabalin a pukawenna ti adu nga an-animal iti daga.
Ti Kanta iti Natay a Tumatayab
Ti kanta iti huia, maysa a tumatayab iti New Zealand, nabiit pay a napaadu iti artipisial a pamay-an babaen ti panangusar iti kompiuter ken synthesizer. Nakaskasdaaw daytoy no usigentayo a ti huia napukawen idi 1907. Sigun iti The Times iti London, nangbiruk ni David Hindley kadagiti plaka ni Henare Hemana, maysa a Maori a managtulad iti huia. Idi 1954 idi naiplaka dagiti kanta, 80 ti tawen ni Hemana, ngem isut’ makasagawisiw “kadagiti nadumaduma a makaawis nga ikkis” a nakabisadona. Kamaudiananna napatalgedan dagiti bersion ni Hemana idi nasarakan dagiti dadduma a naiplaka a kanta ti tumatayab. Babaen kadagitoy a plaka, ken ti impormasion a nagun-odan kadagiti libro, mabalin a nangputar ni Hindley ti maysa a kanta a kinanta ti tumatayab a huia iti napalabasen a 85 a tawen.
Pannakarames Idiay Sud Africa
“Ti Sud Africa isut’ maysa a kararanggasan a lugar ditoy daga,” kinuna ti Sunday Star Review iti Johannesburg, Sud Africa. Maysa a naranggas a krimen nga internasional a mabigbigbig isut’ panangrames. Idiay Sud Africa adda promedio a 23,000 a maipadamag a panangrames iti tinawen. Nupay kasta, napattapatta a “maysa laeng iti 36 a panangrames ti maipadamag.” Dakkel a porsiento ti panangrames ti inaramid dagiti lallaki a makaam-ammo kadagiti biktimada, kas kadagiti assawa, lallaki a kakabagian, wenno gagayyem. Kinuna ti Sunday Star Review a “sigun iti maysa a panagadal ni Lloyd Vogelman iti University of the Witwatersrand maipapan iti kinaranggas, maysa kadagiti dua a babbai a taga Sud Africa ti maramesto bayat ti panagbiagna.”
Panangallilaw babaen iti Credit-Card
Ipadamag ti Bankers’ Association iti Canada (CBA) nga iti dayta a pagilian nasursurok pay ngem doble ti panangallilaw babaen iti credit-card idi napalabas a dua a tawen, ket agtultuloy nga umadu. Kinuna ni Paul Facciol, tsirman iti credit-card subcommittee iti CBA a ti ‘kaaduan kadagiti pukaw ket maigapu kadagiti napukaw wenno natakaw a kard.’ Sigun iti The Globe and Mail, “dagiti natakaw, bugos ken nabaliwan a credit card idi napan a tawen ti naggastuan ti dua a kadadakkelan a kompania, ti Visa ken Mastercard, ti nasurok a $46-milion—agarup 14 a daras ti $3.3-milion a natakaw kadagiti amin a panangloob iti banko.”
Dagiti Napeggad a Timba
“Iti promedio, agarup maysa a maladaga iti tunggal maikadua a lawas ti malmes kalpasan ti pannakaikursongna iti maysa a dakkel a timba nga addaan iti danum wenno dadduma a likido,” kuna ni Don Barkas iti Santa Barbara City Fire Department idiay California, E.U.A. Maysa nga artikulo nga impablaak ti The California Fire Service ti nangdakamat a nangnangruna ti 20 litro a timba, a maus-usar kadagiti adu a pagtaengan nga agpaay iti dadduma a trabaho iti sangakabbalayan. Nalawag, ti di masipsiputan nga ubing nga agsursuro a magna mabalin nga ulienna ti ngarab ti timba, ikagumaanna ti sumrek tapno agay-ayam, ket maikursong iti dayta. Nadagdagsen ti natibker lima-galon a pagikkan no mapno wenno uray bassit ti kargana a likido ngem ti gagangay a 8-agingga-12-bulanna a maladaga. Kuna ti artikulo a bayat iti napalabas a pito a tawen, nasurok a 200 a babassit nga ubbing ti nalmes idiay Estados Unidos kalpasan a natnagda kadagiti napno ti likido a timba.
Ad-adu a Tao
Di pay nabayag a nangiruar ti United Nations Population Fund ti kaudian a pattapattada iti sangalubongan nga irarang-ay ti populasion. Sigun iti The New York Times, ti “baro a pattapatta ipakitana ti nainayon a 97 milion a baro a tattao iti tunggal tawen agingga iti ngudo ti siglo ken 90 milion a tinawen kalpasanna agingga iti 2025.” Nubenta y siete porsiento itoy nga iyaadu ti populasion ti mainanama a mapasamak kadagiti rumangrang-ay a pagilian. Dagita nga irarang-ay ti populasion mangipaayda iti nakaro a pagpeggadan iti kualidad iti biag ti tao. “Namakdaar ti report a dayta a kapartak ti iyaadu kaipapananna ti ad-adu a napanglaw ken mabisbisinan a tattao, umad-adu nga iyaakar kadagiti siudad ken nabakbaknang a pagilian ken kumarkaro a pakarigatan kadagiti abasto ti lubong a taraon, danum ken dadduma pay a gagangay a gameng,” kinuna ti Times. Ti agdama a populasion ti lubong a 5.5 bilion ket mainanama nga umadu iti agarup 10 bilion inton 2050.
Dinangran ti Moda
“Nabayagen a ti historia ti moda ket makadangran,” napaliiw ti historiador ti moda a ni Barbara Schreier. Aniat’ kayatna a sawen? Sigun iti magasin nga In Health, impalgak ti report ti National Safety Council nga iti laeng maysa a tawen idiay Estados Unidos, “102,397 a tattao ti dinangran ti kawesda ken 43,868 ti nasimbalud, nasugatan, wenno natudok kadagiti alahasda.” Ti panangawit kadagiti nadadagsen a bag nagbanag iti pannakadangran dagiti piskel ti abaga ken tengngedda. Siempre, dagiti bilang a naibaga iparangarangna laeng dagiti kaso a pinaagasan dagiti tao.
Panangadipen Itatta
Ti isyu ti panangadipen naipagarup a narisuten idi maika-19 a siglo. Ngem, ti nabiit pay a panangusig nga inaramid ti magasin a Newsweek “isingasingna a minilion pay laeng dagiti kapilitan nga agpaadipen.” Kunaen ti Briton nga organisasion nga Anti-Slavery International a nasurok a 100 a milion a tattao ti agsagaba kas adipen iti intero a lubong. Maibilang a sanikua dagiti tao ken matudinganda nga agtrabaho iti nadagsen a trabaho kadagiti luglugar a kas iti Caribbean, ti Makintengnga a Daya, Africa, ken Asia. “Adu ti kankanayon a mamalmalo tapno maipaalagad ti panagtulnog,” kuna ti Newsweek. “Dadduma a trabahador ti mamarkaan kadagiti bimmeggangen a landok. Iti dadduma a lugar adda dagidiay ti pagsapulanda ket panagilako kadagiti adipen a ti paglainganda isut’ panangkumaw ken panangilako kadagiti agtutubo a babbai. Iti maysa a pagilian ti “agdama a presio” iti maysa a balasitang ket innem a baka.
AIDS Idiay Brazil
Ni Dr. Luís Alberto Pelegrino Ferreira, maysa a mangad-adal kadagiti mikrobio a taga Brazil, nabiit pay a kinunana nga iti estado iti Santa Catarina, 42 porsiento kadagidiay agsakit iti AIDS ti agtawen iti nagbaetan ti 20 ken 29. Kinunana a ti nangato a porsiento iti AIDS kadagiti nataenganen nga agtutubo “ti mangipapati kadatayo a dagitoy a tattao naakaranda idi agtawenda iti nagbaetan ti 15 ken 19.” Nalawag ngarud, a ti nalulok nga aramid iti sekso iti nasapa pay nga edad ti makagapu itoy a dakes a kasasaad. Nupay kasta, nasaknapen a mabigbig a ti pannakaiyakar ti HIV ket mabalin met a babaen iti panangyalison iti dara. Ti diario nga O Estado de S. Paulo ipadamagna nga innem a hemophiliacs, a kameng ti maymaysa a pamilia, ti naakaran amin iti HIV babaen iti namulitan a dara.
Mannakidangadang a Lubong
Ti termino a “Baro a Sangalubongan nga Urnos” ket nabiit pay a nasaknap ti pannakausarna a mangdeskribir iti nabalbaliwan a napolitikaan a kasasaad ti lubong. Masansan a positibo ti kaipapanan ti termino, nga inaigda daytoy a baro a kasasaad a mabalin nga addanto sangalubongan a kappia. Nupay kasta, iti sidong ti paulo a “The New World Order,” ti magasin nga Asiaweek nabiit pay nga inlistana dagiti nasurok a 100 a nasnasion, a nangipinta iti pudpudno a ladawan iti kasasaad ti lubong. Nailista dagiti nasion sigun iti kadakkel ti buyotda. Ti immuna iti listaan isu ti China, nga addaan ti buyot a 2,300,000. Simmaruno ti India ken North Korea, a tunggal maysa addaan iti agarup 1,000,000 a soldado. Adda 30 a pagilian a pagpannakkelda ti buyotda a 100,000 wenno ad-adu pay. Ti maudi iti listaan isu ti Burkina Faso a ti buyotna ket 7,000. Ti nakagupgopan amin dagiti buyot nga inlista ti Asiaweek ket nasurok a 15,000,000 a soldado!