No Mangkumaw Dagiti Nagannak

KALPASAN ti panagsagaba iti adu a tawen a naranggas a panangkabkabil ken nakaro nga emosional a panangabuso ti asawana ken kamaudiananna pinanawanna agpaay iti sabali a babai, nagdarum ni Cheryl agpaay iti diborsio.a Babaen ti panangited dagiti korte kenkuana iti naan-anay a panangaywan kadagiti annakna, nagin-inut a nagsubli ti kinakalma bayat a paspasublienna ti biagna iti normal a kasasaad​—agingga a maysa nga aldaw nagkiriring ti telepono. Dayta ti dati nga asawana. Kinunana: “No kayatmo a makita manen dagiti annakmo, masapul nga umanamongka a makiasawa manen kaniak”! Gapu ta naparitanda nga agsubli iti inada kalpasan ti makabulan a panangbisitada iti amada iti nakayanakanna a pagilian, nakumaw dagiti annak ni Cheryl.

Gapu ta mariribukan, nagpakaasi ni Cheryl iti U.S. State Department ngem di nakasarak iti legal a pamay-an a mangpasubli kadagiti annakna [nga adda] idiay sabali a pagilian. Nagsubli dagiti rikna ti kinaawan gaway a napadasanna iti adu a tawen a pannakakabkabil. “Dandani agpareho,” ilawlawagna. “Dika ammo no kasano nga ipatingga dayta.”

“Panangranggas iti Isip”

Ti panangkumaw ti naganak ket naibilang a “maysa a kakaruan a panangranggas iti isip” a maaramid a maibusor iti maysa a naganak ken anak. Kinuna ni Carolyn Zogg, direktor ehekutibo iti Child Find of America, Inc., maipapan kadagita a manangkumaw: “Adu a nagannak a mangaramid itoy ti agibalbales, ket agibalesda iti kadadaksan a pamay-an ken iti kalakaan a dangran a banag. Dayta ti banag a kasingedan iti [nagannak a naikkan iti legal a panangaywan]​—ti gamengda, dagiti annakda. . . . Dida pampanunoten ti ubing, ti laeng bagbagida ken ti panangibales​—ti bumales.”

Ti pannakakumaw ti ubing dina laeng ipasidong ti naganak iti pannakarikna iti pungtot, pukaw, kinaawan-gaway, ken panagdanag no di ket iti dadduma a pamay-an kankanayon a dadaelenna ti emosional a pagimbagan ti ubing. Iti dadduma a kaso, mabalin a mapuersa ti ubing a kankanayon nga umakar tapno aglisi wenno aglemmeng, a liklikanna ti nasinged a pannakaisinggalut ket mangngegna dagiti pammadakes ken kinaulbod maipapan iti sabali a naganak. Mabalin a patauden ti kapadasan ti agsasaruno nga an-annayen, kas ti panagisbo iti idda, di pannakaturog, di pannakaisina, panagbuteng kadagiti tawa ken ruangan, ken nakaro a panagamak. Uray pay kadagiti natataenganen nga ubbing, mamataud dayta iti panagladingit ken pungtot.

Idiay Estados Unidos, adda nasurok a 350,000 a kaso iti tinawen a sadiay ti maysa a naganak alaenna ti ubing a labsingenna ti bilin ti panangaywan wenno dina isubli ti ubing iti tiempo a naipalubos. Iti nasurok a 100,000 kadagitoy a kaso, ilemmeng ti maysa a miembro ti pamilia ti ubing a panggepna ti mangaywanen kenkuana wenno agnanayonen a mangyadayo kenkuana manipud iti sabali a naganak. Dadduma ti mairuar iti estado wenno mairuar pay iti pagilian.

Dadduma a Makagapu

Kanayon kadi a ti tarigagay a panagsinnublianan wenno espiritu ti panagibales ti mangtignay kadagiti nagannak a mangkumaw kadagiti annakda? Ilawlawag ni Michael Knipfing iti Child Find a dadduma a nagannak kaamakda ti maabak iti pannakidangadang iti dati nga asawada maipapan iti panangaywan ket “gapu iti panagamak agtignayda a manglapped iti pannakaabak.” Wenno, no naikeddengen ti panangaywan ket kankanayon a maikedked iti maysa a naganak ti kalintegan a bumisita, maupayen. Ilawlawag ni Knipfing: “No ay-ayatenyo ti anakyo ket mapaidamankayo a mangkita iti ubing, agannayaskayo a mangpanunot nga awanen ti sabali a pamusposan no di ti panangagaw iti ubing ken agtalawen.”

Kunana pay a ‘kaaduan a tattao dida mabigbig ti pagbanagan ti panangkumaw iti ubing. Dida mabigbig a marigatandanto a manggun-od iti trabaho. Naibilin ti pannakaarestoda. Pagarupenda a ti parikut ket iti laeng nagbaetanda ken iti sabali a naganak. Dida mabigbig a nairaman dagiti polis. Kasapulanda ti dua nga abogado imbes a maysa agsipud ta sangsanguenda ti maysa a kriminal a darum agraman sibil a parikut, no asino ti makagun-od ti panangaywan iti ubing.’

Dadduma a nagannak mabalin a suspetsaenda a dangdangran ti sabali a naganak ti anakda. No saan nga agtignay a dagus ti linteg, ngarud ti maganatan a naganak mabalin nga agtignay uray ania ti mapasamak. Kastoy ti napasamak iti kaso ti limat’-tawenna a ni Hilary Morgan. Imbalakad ti maysa a sikiatrista ti ubing a rumbeng a maisardeng ti panagbisita ni Hilary ken ni amana, nga imbagana a “nalawag ken makapnek” ti pammaneknek ti panangabuso. Nupay kasta, inkeddeng dagiti korte a pagduaduaan ti panangabuso ket imbagada a masapul a di masipsiputan ti panagbisita. Ni Dr. Elizabeth Morgan, ti ina ni Hilary, iti pananglabsingna iti korte, inlemmengna ti balasitangna. Kasta unay ti pannakipagrikna ti publiko iti kasta a naganak a mangkumaw ken tumalaw a maipaay iti salaknib.

Iti kaso ni Elizabeth Morgan, napukawna ti trabahona kas siruhano, binusbosna ti dua a tawen idiay pagbaludan, ken naurnong dagiti utangna iti pannakaagas ken iti pangukoman a nasurok a 1.5 milion a doliar. Inlawlawagna iti U.S.News & World Report: “Ibaga dagiti eksperto kaniak a ti anakko ket agnanayonton nga agmauyong no diak mapasardeng ti panangabuso. . . . Masapul nga aramidek ti trabaho a di ar-aramiden ti korte: Isalakan ti anakko.”

Talaga a pudno ti kapaliiwan nga inaramid da managsirarak a Greif ken Hegar maipapan iti panangkumaw dagiti nagannak: “Dagitoy ket napalalo ti kinarikutna a pasamak ta, kas iti adalem a dan-aw ti danum, agdudumada bassit agpannuray iti anggulo; tunggal mulenglengan ti maysa ti danum adda baro a banag a makitana.”​—When Parents Kidnap​—The Families Behind the Headlines.

Malaksid pay kadagiti ubbing a kumawen ti maysa a naganak wenno ti maysa a ganggannaet, adda minilion a sabali pay a mapukpukaw nga ubbing iti intero a lubong​—dagiti nabaybay-an ken timmalaw. Asino dagitoy, ken ania ti mapasamak kadakuada?

[Dagiti Footnote]