Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .
Apay a Diak Makataginayon Kadagiti Gagayyem?
“Agpada ti adu a paginteresan ken aramidenmi idi nga aggayyem; naragsakkami idi nga agkadkadua. Ngem kellaat a limmamiis a limmamiis ti panaggayyemmi. Talaga a daytat’ nangpaleddaang kaniak.”—Maria.
NAKASARAKKA met laengen iti gayyem, tao a makaawat kenka ken dinaka ipatpato. Ngem kellaat a nangrugin a kimmupas ti panagginnayyemyo. Pagregreggetam a salbaren, ngem napaayka.
Nagpateg ti nasungdo a gayyem. (Proverbio 18:24) Ket mabalin a nagsaem a kapadasan ti pannakapukaw iti maysa. Saritaen ti Biblia kadatayo nga idi ni Job pinanawan dagiti gagayyemna, insennaayna: “Dagiti nasinged nga am-ammok binaybay-andak, ket dagidiay kasimpungalak linipatdak.” (Job 19:14) Mabalin a kasta met ti leddaangmo no nabiit pay a nadadael ti pannakigayyemmo. Kas kinuna ni agtutubo a Patrick, “kaslattay natayanka iti tao nga inay-ayatmo.” Ngem kasanon no mapaay ti tunggal pannakigayyemmo?
Narasí a Panagginnayyem
Kuna ti libro nga Adolescence ni Eastwood Atwater a ti panaggayyem dagiti teenager “masansan a nabara ken nalamiis, nga addaan iti kellaat, dramatiko a panagbalbaliw ken napait a rikrikna no agpatinggan ti panaggayyem.” Aniat’ mangparasí iti panaggayyem dagiti teenager? Maysa a gapu isut’ bayat nga agmatmataenganka, mangrugin nga agbalbaliw dagiti riknam, panirigam, kalat, ken interesmo. (Idiligmo ti 1 Corinto 13:11.) Masarakam ti bagim a rumangrang-ay—wenno maud-udi—iti sumagmamano a benneg kadagiti kapatadam.
Isu a no dumakdakkel dagiti aggagayyem, no dadduma agkupasen ti panaggayyemda—saan a gapu ta masuronda iti maysa ken maysa, no di ket gapu ta makapatanorda iti nadumaduma a kalat, paginteresan, ken prinsipio. Mabalin nga agpatingga uray pay dagiti kasayaatan a relasion. Bayat nga agmatmataenganka ken naserserioson ti panangmatmatmo kadagiti naespirituan a banag, mabalin a maamirismo a saan a nasayaat nga impluensia ti dadduma kadagiti sigud a gagayyemmo. (1 Corinto 15:33) Maseknanka kadakuada, ngem dimon matagiragsak ti pannakikaduam kadakuada a kas idi.
Bambanag a Mangdadael iti Panaggagayyem
Ngem kasanon, no kanayon a mapukawanka iti gagayyem—dagiti relasion a kayatmo a mataginayon? Kaipapananna nga adda la ketdi dadduma a pakapilawan ti personalidadmo a parmekem. Ti panagimon, kas pagarigan, dadaelenna ti panaggagayyem. Darepdepem nga adda nabakbaknang, nalalaing, napimpintas, wenno nalatlatak ngem sika a gayyemmo. Nasakit kadi ti nakemmo iti kanayonan nga atension a mabalin a maawatna? “Ti panagimon isu ti panagtumoy dagiti tulang.” (Proverbio 14:30) “Talaga nga apalak ti kinalatak ti gayyemko ken amin a banag nga adda kenkuana nga awan kaniak,” aminen ni agtutubo a Keenon, “ket inapektaranna ti panaggayyemmi.”
Ti kinamanagimbubukodan ti sabali pay a makadadael a galad. Kasano ngayen no naammuam nga ad-adu a tiempo ti busbusbosen ti gayyemmo iti sabsabali ken basbassit a tiempo para kenka? Inamin ti maysa a balasang: “Agimonak uray no makisarsarita laeng dagiti sabsabali iti dadduma kadagiti gagayyemko.” Mabalin nga ipapanmonto kas maysa a panangliput ti pannakikuykuyog ti gayyemmo iti sabsabali.
Mangdadael met iti panagginnayyem ti pananginanama iti kinanaan-anay. Maammuam, kas pagarigan, nga adda gayyem a nangisaosao ti maipapan kenka, nalabit nga imbutaktakna pay dagiti kompidensial a banag. (Proverbio 20:19) “Diakton agtalek manen kenkuana!” sipupungtot a kunam.
Panaggayyem—Pananggun-od Wenno Panangipaay?
No ti panagimon, kinamanagimbubukodan, wenno pananginanama iti kinanaan-anay ti nangdadaelen kadagiti pannakigayyemmo, saludsodam ta bagim, ‘Ania a talaga ti kayatko iti panaggayyem?’ Para kenka, ti kadi panaggayyem iramanna ti kaadda ti tao a kanayon a situtulok kenka, maysa a kita ti adipen a mangaramid iti aniaman a kayatmo? Makigayyemka kadi gapu iti dayaw, kinalatak, wenno magunggona? Namnamaem kadi ti naan-anay a debosion manipud iti maysa a gayyem, nga awanen gundaway ti sabsabali a makigayyem? No kasta, rumbeng a balbaliwam ti panirigam maipapan iti pannakigayyem.
Manipud kadagiti pannursuro ti Biblia, maadaltayo a dagiti naimbag a pannakirelasion iti sabsabali agresulta, saan a manipud iti pananggun-od, no di ket manipud iti panangted! Idiay Mateo 7:12, kinuna a mismo ni Jesu-Kristo: “Isuamin a bambanag, ngarud, a kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, masapul a kasta met ti aramidenyo kadakuada.” Natural laeng nga adda bambanag a namnamaem kadagiti gagayyem. Bigbigen ti libro nga Understanding Relationships: “Kanayon a namnamaentayo a ti maysa a gayyem ket tao a mapagpiaran ken napudno, nadungngo, ibagana kadatayo dagiti palimed ken parikutna, tulongannatayo no kasapulantayo, agtalek kadatayo ken kasta met a . . . nakasagana a mangrisut kadagiti di panagkikinnaawatan.” Nupay kasta, saan a dayta ti patingga ti amin a banag. Kuna pay ti libro: “Dagitoy a bambanag ti namnamaen dagiti tattao nga aramiden kadakuada ti maysa a gayyem ken manamnama nga aramidenda met iti maysa a gayyem.”—Kuami dagiti italiko.
Utobem ti panangtrato idi a mismo ni Jesus kadagidiay nasinged kenkuana. Kinunana kadagiti adalanna: “Saankay nga awaganen iti ad-adipen, agsipud ta ti adipen dina ammo no ania ti aramiden ti apona. Ngem inawagankay iti gagayyem.” Ngem naikugnal kadi ti pannakigayyem ni Jesus kadagiti adalanna iti maaramidanda para kenkuana? Maisupadi. Kinunana: “Awan ti asinoman nga addaan dakdakkel nga ayat ngem iti daytoy, a ti maysa isukona ti kararuana maigapu kadagiti gagayyemna.” (Juan 15:13, 15) Wen, ti pudno a pakaikugnalan ti panaggayyem isut’ managsakripisio iti bagi nga ayat! No ti ayat isut’ pamuon ti maysa a relasion, malasatanna dagiti riribuk ken parikut.
No Rumsua Dagiti Parikut
Darepdepem, kas pagarigan, a naparaburan ti gayyemmo iti ad-adu a kuarta, kinasaririt, wenno saguday ngem ti adda kenka. Ti awan agumna nga ayat ti tumulong kenka nga agrag-o a kadua ti gayyemmo. “Ti ayat saan a managimun,” kuna ti Biblia.—1 Corinto 13:4.
Wenno ipapantayon nga adda makuna wenno maaramid ti gayyemmo a makasair kenka. Kaipapananna kadi a madadaelton ti panaggayyemyo? Saan met ketdi. Naupay unay ni apostol Pablo idi nga isut’ pinanawan ni gayyemna a Marcos iti maysa a misionero a panagbaniaga. Uray la a nagkedkedanna ti ikukuyog manen ni Marcos kenkuana iti sumaganad a panagbaniagana gapu iti nakaro a pannakaupayna! Nakisinnungbat pay ketdi ni Pablo iti sumagmamano a makasair a sasao iti kasinsin ni Marcos a ni Bernabe, maipapan iti isyu. Ngem tawtawen kalpasanna, makaay-ayon ti panagsao ni Pablo maipapan ken ni Marcos, nga uray la inawisna idiay Roma nga agserbi kenkuana. Nabatad a rinisutda dagiti dida nagkinnaawatan.—Aramid 15:37-39; 2 Timoteo 4:11.
Apay a dimo aramiden ti kasta no rumsua dagiti parikut iti panaggayyemyo? Dimo palubosan a kumaro dagiti bambanag. (Efeso 4:26) Sakbay a mangipatoka wenno sipupungtot a mangpabasolka, denggem no ania ti makuna ti gayyemmo maipapan iti banag. (Proverbio 18:13; 25:8, 9) Nalabit adda medio di panagkinnaawatan. Ngem kasanon no ti gayyemmo ti talaga nga akimbasol gapu iti nakapuy a pannakaawatna? Laglagipem a tao pay met laeng ti gayyemmo. (Salmo 51:5; 1 Juan 1:10) Makabasoltay amin iti panagsao ken panangaramid iti bambanag a pagbabbabawyantayto inton agangay.—Idiligmo ti Eclesiastes 7:21, 22.
Kaskasdi, mabalinmo nga iyebkas a sipupudno a nasaktanka unay kadagiti tignay ti gayyemmo. Mabalin a dayta ti mangtignay iti gayyemmo a mangkiddaw iti napasnek a panagpadispensar. Tangay ti ayat “saanna nga ing-ingpen ti pannakadangran,” nalabit isardengmon a panunoten ti banag. (1 Corinto 13:5) Iti pananglagipna iti nadadael a panaggayyem, kuna ni agtutubo a Keenon: “No maisublik la koma ti amin, diak koma ninamnama ti kinanaan-anay iti panaggayyemmi. Ad-adda koma a dimngegak ken inandingayak ket saan a dagiti pagkuranganna ti ad-adda a pinampanunotko. Maawatak itan a ti mamagballigi iti panaggayyem isut’ panangrisut kadagiti pakasuotan ken karit.”
Ngem kasanon no saanen a mangbusbusbos ti gayyemmo iti adu a tiempo a kas idi wenno iti kayatmo a kaaduna? Saan ngata a nagbalinka a nalabes a managimbubukodan iti tiempo ken atension ti gayyemmo? Daytoy ti mangdadael iti relasion. Mangted dagiti tattao kadagiti naballigi a relasion iti wayawaya para iti tunggal maysa a mangaramid kadagiti banag a kayatda. (Idiligmo ti Proverbio 25:17.) Ipalubosda ti adu a wayawaya agpaay iti panagrag-o ti dadduma a tattao! Ngamin, iparparegta ti Biblia kadagiti Kristiano a ‘lumawada’ iti pannakigayyemda. (2 Corinto 6:13) Isu a no kastoy ti aramiden ti maysa a gayyem, di rumbeng nga ibilang isuna a di nasungdo.
Kinapudnona, saan ngamin a nasayaat a kapanunotan ti agbalin a nalabes unay ti panagpannurayna iti asinoman a tao. (Salmo 146:3) Nainsiriban a parayrayem ti pannakigayyemmo iti saanmo a kapatadan, kas kadagiti nagannak kenka, papanglakayen, ken dadduma a manangisakit, responsable nga adulto. Sirarayray a kunaen ni Ana: “Ni nanangko ti kasingedan a gayyemko. Maibagak kenkuana ti aniaman ken isuamin a banag.”
Matagiragsak Dagiti Manayon a Panaggayyem!
Kuna ti Biblia idiay 1 Pedro 3:8: “Kamaudiananna, agkakapanunotankay koma amin, a mangipakitakayo iti pannakipagmaymaysa ti rikna, addaan iti nainkabsatan a panagayat, nadungngo a mannakipagrikna, napakumbaba iti panagpampanunot.” Wen, agbalinka a nasingpet, naasi, natarnaw iti moral, ken pudno a maseknan iti sabsabali, ket kanayon a maaddaankanto iti gagayyem! Ipapantayon a dagiti manayon a panaggayyem kasapulanda ti panagregget ken determinasion. Ngem makaipaayda met kadagiti gunggona.
Makapainteres a saritaen ti Biblia ti maipapan kada David ken Jonathan. Tinagiragsakda ti nagsayaat a panaggayyem. (1 Samuel 18:1) Nabaelanda a pinarmek ti awan serserbina a panagimon ken pagkurkurangan ti kinataoda. Naaramidanda daytoy agsipud ta impangpangruna da David ken Jonathan ti pannakigayyem ken kinasungdoda ken Jehova a Dios ngem iti sabali. Aramidem met ti kasta, ket saankanto a marigatan a mangtaginayon kadagiti managbuteng-Dios a gagayyem!
[Dagiti ladawan iti panid 26]
Masansan a madadael dagiti panaggayyem no marikna ti maysa a di kinasungdo ti maaddaan iti sabsabali a gagayyem