Panangmatmat iti Lubong
Kabaruan Maipapan iti Uniberso
Dagiti nabiit pay a natakuatan ti mamagpanunot manen kadagiti sientista ti law-ang iti nagadu a teoria, sigun iti The New York Times. Kas pagarigan, dagiti astronomo a mangpalpaliiw iti langlangit babaen iti Hubble Space Telescope nakagtengda iti konklusion nga adda pattapatta a bilang nga 40 agingga iti 50 bilion nga ariwanas iti unibersotayo. Maisupadi daytoy iti sigud a pattapatta a 100 a bilion. Maysa nga aldaw kalpasan a nayanunsio daytoy, impadamag pay dagiti sientista iti American Astronomical Society a nakailasinda iti agarup kagudua iti “mapukpukaw a banag” iti uniberso, ti di mailawlawag a banag a mangsupsuplay iti puersa grabidad a mangtengtengngel kadagiti ariwanas. Kuna dagiti sientista nga adu kadagitoy di makita a banag ti mabalin a buklen ti adu a bilang dagiti nauramen a bituen a maawagan white dwarf. Dagiti met teoria maipapan iti planeta a Jupiter ti karkariten dagiti impormasion manipud iti lugan iti law-ang a Galileo. “Kanayon a mariknami ti agpakumbaba idi damo a dimteng ti impormasion,” kinuna ti kangrunaan a sientista iti proyekto a ni Dr. Torrence Johnson. “Kadawyan a di unay maibagay dagiti resulta kadagiti teoriami.”
Ti Iyaadu ti Panagkumaw
Iti maysa a napalabas a tawen, nakaala dagiti kriminal idiay Rio de Janeiro, Brazil, iti $1.2 bilion (E.U.) manipud iti rumangrang-ay nga industria ti panagkumaw, kuna ti Jornal da Tarde, a mamagbalin iti panagkumaw kas ti kangrunaan a panguartaan ti organisado a krimen iti dayta a siudad. Lallalo pay a napasayaat ti panagkumaw. Adda dagiti “kimat,” wenno apagbiit a panagkumaw kadagiti kalalainganna ti biagda a biktima, “a kanayon nga agbayad iti in-inut,” ken dagiti komplikado, naiplano a naimbag a panangkumaw kadagiti nabakbaknang a tattao. Iti dadduma a pagilian, umad-adu met dagiti makumaw. Kuna ti magasin nga Asiaweek nga isingasing dagiti eksperto idiay Pilipinas ti sumagmamano a banag: Dikay agbiahe a dakdakayo, nangnangruna no rabiin. Kanayon nga ibagayo iti mapagtalkan a tao no sadino ti ayanyo. Iparadayo ti kotseyo kadagiti malawagan a naimbag ken natalged a lugar. Dikay panawan dagiti ubbing nga is-isuda.
Annadan ti Bitamina-A
Sigun iti pannakaadal ti 22,000 a masikog a babbai, a naipablaak iti The New England Journal of Medicine, rumbeng nga agannad dagiti agbalinton nga inna a dida agtomar iti adu unay a bitamina A. Nupay napateg ti sumagmamano a kantidad ti bitamina A iti salun-at ken idadakkel ti sikog, natakuatan a makadangran ti sobra. Maisingasing nga 4,000 nga internasional a unit ti inaldaw a maipauneg a bitamina A para kadagiti masikog a babbai, kuna ti Tufts University Diet & Nutrition Letter, ngem dagiti babbai nga agtomar iti nasurok a 10,000 a unit iti kada aldaw ti “addaan iti dua ket kagudua a daras a peggad nga agipasngay iti maladaga nga adda depekto ti pannakayanakna no idilig iti babbai a saan a sobra ti ipaunegda.” Agsipud ta mangipempen ti bagi iti bitamina A, uray ti adu a maipauneg a bitamina sakbay iti panagsikog ti mamagpeggad iti maladaga. Saan a nasarakan a napeggad ti beta-carotene, ti produkto ti mula a napagbalin ti pasetna a bitamina A iti bagi.
Kontra Peste a Kayo
Ipadamag ti magasin a New Scientist a nalasatan ti maysa a kayo a pagoda idiay Nara, Japan, ti 1,200 a tawen a di man la dinadael ti utót, anay, wenno mikroorganismo. Inlungalong dagiti pannakabagi ti Seoul National University idiay Korea ken dua a Hapones a sientista, nga ammuen no apay a di kayat dagiti peste ti pagoda. Idi sinubokda ti kita ti kayo a cypress a nausar iti pannakaibangon ti kadaanan a pasdek, natakuatanda a naglaon iti sumagmamano a kemikal a makasubkar kadagiti utót a dida man la kibkiben ti aniaman a naikalupkop kadakuada. Mangpatpataud ti industria ti kayo idiay Japan iti agarup 4,000 a tonelada a nagragadian manipud iti daytoy a cypress iti kada tawen, ket mainanama a dagiti compound a maala iti nagragadian ti mangsukát iti dadduma a sabidong a mausar a pangkontrol iti peste.
Awis iti Kinasipnget
Makidangdangadang dagiti astronomo idiay Francia iti ad-adu a kinasipnget. Adu iti maiwaras a lawag kadagiti lugar iti siudad ti mamagbalin nga imposible iti nalawag a pannakakita kadagiti nabituen a langit. Sigun iti magasin a Le Point, idagdagadag dagiti astronomo kadagiti autoridad iti siudad nga ikkanda iti reflector dagiti silaw iti kalsada a mangiturong iti lawagda iti daga ken ikalikagum a maiddep koman no alas 11 t.r. dagiti silaw kadagiti anunsio ken opisina iti pasdek, agraman dagiti naka-display a silaw a laser. Inrason ni Michel Bonavitacola, presidente ti Center for the Protection of the Night Sky: “Ita, awan maysa nga ubing iti kada sangagasut ti makaibaga a nakitanan ti Milky Way. Kaskasdi a daytoy a buya, nga agpadpada a nakaskasdaaw ken libre, ti tumulong kadatayo a mangtarus iti pudno a lugartayo iti uniberso.”
Di Nasursuruan a Nagannak
No maipapan iti pannakaisuro dagiti annakda, kaaduan a nagannak ti agkuna a ti “panagballigi” ken “panagwaywayas” isudat’ kangrunaan a maipangpangruna, ket patienda nga annongen dagiti annak a pilien ti bukodda a moral a prinsipio, sigun iti survey a naireport iti Pranses a magasin a L’Express. Idi napagsaludsodan no ti kalat ti edukasion isut’ pannakaisuro ti maitutop a moral a prinsipio, 70 a porsiento kadagiti nagannak dagiti ubbing nga agtawen iti nagbaetan ti 6 agingga iti 12 ti simmungbat iti saan. Innem a pulo a porsiento kadagiti nagannak ken mannursuro a nainterview ti mangibilang iti annak a saan unay a nakabalan agpaay iti masanguanan ngem karkarna ta patienda a mapaneknekanto a dagiti annak ket gameng iti kagimongan, kinuna ti magasin. Pasingkedan ti survey ti pagamkan ti dadduma, kuna ti L’Express, a “dagiti nagannak ita saandan nga ammo dagiti akem wenno annongenda.”
Pakdaar Maipapan iti Taraon a Bassit ti Tabana
Ipalgak dagiti resulta ti pannubok iti panagramán dagiti managgatang a kadagiti pangpadagsen a nausar a mangsukát iti taba iti adu a produkto a bassit ti tabada ti awanan iti umasping a nakrema a kita a kas iti pudno a taba, kuna ti Globe and Mail ti Canada, ket mabalin a daytoy ti mangituggod iti pannangan ti tattao ti ad-adu wenno mangnayon iti laok ken kanayonan a ramen tapno pangsubbot. Dagiti ramen a nainayon a mangsukát iti taba, kas iti asukar, asin, ken artipisial a pangpananam, masansan a saan a nasustansia, sigun ken Dr. David Jenkins, propesor ti nutrition science ken physiology idiay University of Toronto. Ibalakad ni Dr. Jenkins: “No ikeddeng ti tattao ti maysa kadagiti wagas a makissayanda ti taba isut’ pannangan iti bassit ti tabana a taraon, nasayaat dayta, la ketdi no makapasalun-at ti sustansia dagiti taraon.” Isingasingna a dagiti nateng, prutas, ken binukel, agraman dagiti bassit ti tabada a nuez ken produkto ti soya, ti nasayaat a sabali a pagpilian.
Panaginnayat ken Tsokolate
Iti adu a lugar, mabalin a mangted ti lalaki iti tsokolate iti babai kas ebkas ti ayatna. Makapainteres a mabalin nga adda pagaspingan dagiti rumimbaw nga emosion a mapataud babaen iti pannangan iti tsokolate ken ti rikna ti panagayat—ti iyaadu ti mapataud a hormone a phenylethylamine iti utek. Sigun iti The Medical Post ti Toronto, Canada, naammuan ni Peter Godfrey, maysa nga Australiano a managsirarak, ti estruktura ti “molekula ni ayat,” kas pannakaawagna. Tangay nakabalanda iti daytoy a baro nga impormasion, manginanama dagiti sientista a makasursuro iti ad-adu no kasano a maabbukay dagiti emosion iti utek. Kasta met a kinuna ti Post, “mabalin nga ilawlawagna ti rumimbaw nga emosion ti dadduma a managayat iti tsokolate.”
Rangtay iti Skye
Ireport ti The Times iti London ti kadakkelan a balanse a cantilever a rangtay ti kitana, 2.4 a kilometro ti kaatiddogna, ti nabiit pay a nalukatan idiay Scotland. Isilpo ti rangtay ti Puro ti Scotland a Skye ken ti 9,000 nga agindegna iti laud a kosta ti Scotland. Tapno selebraran ti panaglukat, maysa a banda ti gaita ken prosesion dagiti kadaanan a kotse ti nangidaulo iti prosesion dagiti agluglugan—amin naawis a bumallasiw nga awan bayadanda a toll iti dayta nga aldaw. Ti rangtay ti nangsukát iti serbisio ti ferry a mangibaliw kadagiti kotse ken pasahero a mapan ken aggapu iti puro iti napalabas a 23 a tawen. Sigun iti The Times, intudo ti sekretario ti Scotland a posible itan kadagiti motorista ti agbiahe manipud Roma nga agpa-Uig, iti amianan a laud ti Skye a didan panawan dagiti kotseda.
“Mainaig Computer” a Panagpaparaw
Dagiti computer operator nga agkalkalikagum a mabang-aran koma ti ima ken takiagda babaen ti panangusarda iti sistema a mangbigbig iti timek ti mangsango iti ibilang ti dadduma a nakarkaro a parikut—nakaro a paparaw ken uray pay ti naan-anay a pannakapukaw ti boses, kuna ti The Globe and Mail a periodiko ti Canada. Tangay tunggal sao ti masapul a maisao a silalawag ken eksakto nga iti umasping a tono ken kinasinggit wenno kinabangag tapno matarusan ti computer, saan a normal ti panaganges dagiti managusar, ket dagiti kuerdas bokales agannayas a mapukawda ti puersada. Imbaga ni Dr. Simon McGrail ti University of Toronto iti Globe a polyps wenno ulcer ti tumaud iti kuerdas bokales bayat a maulit-ulit a matignayda ti maysa ken maysa, wenno mabannog dagiti kuerdas a mismo. Tapno agtalinaed a nasalun-at dagiti kuerdas bokales, isingasing dagiti espesialista iti timek a limitaran dagiti managusar ti tiempo a mabusbosda kadagita a computer, masansan nga agdeskansoda, uminum iti adu a danum, ken liklikan ti arak, caffeine, ken agas a mangpamaga iti kuerdas bokales.