Ti Panangmatmat ti Biblia

Mauramto Kadi ti Daga?

MAKSETTO iti nuklear a holocaust, uramento ti dimmakkel nga init, wenno puoran ti makaunget a dios​—mabalin a nagduduma ti pamay-an, ngem kombinsido ti adu a tattao a ti planeta a Daga, ti pagtaengan ti sangatauan, manungpalto iti manglamut-amin nga apuy, maysa a manglapunos a pannakadadael.

Dakamaten ti dadduma dagiti teksto iti Biblia a mangipasimudaag iti inturong-Dios nga uram kas supapak iti amin a babak ti tao maibusor iti daga. Daddumat’ mangikallungogan iti opinion ni Paul Davies, propesor iti University of Adelaide, Australia, a nagsurat maipapan iti ibilangna a di maliklikan a pannakaisagmak ti daga iti naapuy a pannakadadael. Adtoy ti teoriana iti librona a The Last Three Minutes: “Bayat a bumarbara ti init, lamutennanto . . . ti Daga iti apuyna. Dumaponto ti planetatayo.” Aniat’ pudno a pagtungpalanto ti daga? Kasanotay a tarusan dagiti teksto ti Biblia nga agparang a mangipadles iti naapuy a pannakadadael?

Maseknan Kadi ti Dios?

Idiay Jeremias 10:10-12, maipakaammo kadatayo: “Ni Jehova isu ti pudno a Dios. . . . Inaramidna ti daga babaen iti pannakabalinna, imbangonna ti lubong babaen iti siribna, ken gapu iti pannakaawatna inyukradna dagiti langlangit.” Inaramid ti Dios ti daga ken sititibker nga impasdekna dayta. Isu a babaen ti sirib, ayat, ken pannakaawat, siaannad nga insaganana ti daga tapno agpaut iti agnanayon kas napintas a pagtaengan ti sangatauan.

Maipapan iti panangparsua ti Dios iti sangatauan, kunaen ti Biblia: “Pinarsuana ida a lalaki ken babai. Ket ti Dios binendisionanna ida, ket ti Dios kinunana kadakuada, Agbungakayo, ket agadukayo, ket punnuenyo ti daga, agbalinkayo nga Appo kenkuana.” (Genesis 1:27, 28) Idi nairingpasna ti trabahona a panamarsua, talaga a naikunana a “nasayaatda unay.” (Genesis 1:31) Kayatna nga agtalinaed dayta a kasta. No kasano a dagiti agpangpanggep nga agbalinto a nagannak ti mangdisenio ken mangipaay iti muebles iti siled ti namnamaendanto nga anakda, nangaramid ti Dios iti nagpintas a hardin ket inkabilna ti tao a ni Adan sadiay tapno papintasen ken aywananna dayta.​—Genesis 2:15.

Binaybay-an ni Adan ti kinaperpektona ken ti annongenna a mangaywan iti daga. Ngem binaybay-an kadi ti Namarsua ti panggepna? Ipasimudaag ti Isaias 45:18 a saan: “Kastoy ti kuna ni Jehova a namarsua kadagiti langlangit, . . . ti nangaramid iti daga . . . , isu a nangpasingked kenkuana ken isu pinarsuana a saan nga ongaong, a binukelna tapno isu ti pagyanan.” (Kitaenyo met ti Isaias 55:10, 11.) Nupay binaybay-an ti tao ti annongenna a panangaywan, intultuloy ti Dios nga ipatungpal ti panggepna iti daga ken kadagiti sibibiag iti dayta. Ti Linteg a naited iti kadaanan a nasion ti Israel ti nangaramid iti probision para iti “panaginana ti nadaeg nga inana a maipaay iti daga” iti tunggal maikapito a tawen. Inramanna dagiti naasi a linteg a mangted iti pannalaknib kadagiti animal. (Levitico 25:4; Exodo 23:4, 5; Deuteronomio 22:1, 2, 6, 7, 10; 25:4; Lucas 14:5) Dagitoy ti sumagmamano laeng kadagiti pagarigan iti Biblia a nalawag a mangipakita a maseknan unay ti Dios iti sangatauan ken iti amin nga impaaywanna iti tao.

“Ti Immuna a Daga”

Kasanotay ngarud a pagtunosen dagiti teksto ti Biblia a kasla agsimparat? Ti 2 Pedro 3:7 ti maysa kadagita, sigun iti King James Version, kunana: “Ti langlangit ken ti daga, nga adda ita, babaen ti isu met laeng a sao naidulin, maisagsaganada maipaay iti apuy iti aldaw ti panangukom ken ti pannakadadael dagiti di nadiosan a tattao.” Ti sabali pay isut’ Apocalipsis 21:1, a kunana: “Nakitak ti maysa a baro a langit ken maysa a baro a daga; ta ti immuna a langit ken ti immuna a daga naglabasdan.”

No literal ti panangtarus iti sasao ni Pedro ken no uramen ti literal nga apuy ti planeta a Daga, no kasta ti literal a langlangit​—dagiti bituen ken dadduma a nailangitan a bagi​—ti madadaelto met ngarud babaen iti apuy. Daytoy a panirigan, nupay kasta, maisupadi iti pammatalged a masarakan kadagiti teksto a kas iti Mateo 6:10: “Maaramid koma ti pagayatam, kas sadi langit, kasta met iti rabaw ti daga,” ken ti Salmo 37:29: “Ti sililinteg tawidennanto ti daga, ket agtaengto kenkuana iti agnanayon.” Kanayonanna, anianto ngata ti epekto ti apuy kadagiti sigud a nakabarbaran nga init ken bitbituen, a kanayon a mangpataud kadagiti nuklear nga eksplosion?

Iti kasumbangirna, masansan nga usaren ti Biblia ti termino a “daga” iti piguratibo nga anag. Kas pagarigan, kuna ti Genesis 11:1: ‘Amin a daga maymaysa idi ti pagsasaona.’ Ditoy, ti sao a “daga” tuktukoyenna ti sangatauan nga en heneral, wenno natauan a kagimongan. (Kitaenyo pay ti 1 Ar-ari 2:1, 2; 1 Cronicas 16:31.) Ipasimudaag ti konteksto ti 2 Pedro 3:5, 6 ti isu met laeng a piguratibo a pannakausar ti “daga.” Tuktukoyenna ti kaaldawan ni Noe idi a nadadael ti nadangkes a natauan a kagimongan iti Layus ngem naisalakan da Noe ken ti sangakabbalayanna agraman ti globo a mismo. (Genesis 9:11) Kasta met nga idiay 2 Pedro 3:7, kunana a “dagiti di nadiosan a tattao” ti madadaelto. Maitunos daytoy a panangilawlawag iti intero a Biblia. Ti nadangkes a kagimongan a naitudingen a madadael ket isu met laeng “ti immuna a daga” a natukoy idiay Apocalipsis 21:1, a naadaw itay.

Kinapudnona, no kasano a mangaramid ti maseknan a naindagaan nga ama iti amin a panangikagumaan tapno masigurado a natalged ti pagtaenganna, maseknan unay ni Jehova a Dios iti parparsuana. Pinapanawna idi ti imoral ken nadangkes a tattao iti nadam-eg a Tanap ti Jordan ket impatalgedna kadagiti baro a mangaywan iti daga, a nakitulag kenkuana, a no kanayon a pagtulnoganda ti pagalagadanna, ‘ti daga dinanto ida isarua gapu iti panangmulitda kenkuana a kas met ti panangisaruana kadagiti nasion nga immun-una ngem kadakuada.’​—Levitico 18:24-28.

“Maysa a Baro a Daga”

Ita, ti kagimongan a nagaramugam iti sekso, kasta unay ti kinabrutalna, ken kinarinukerna iti politika ti mangrugrugit iti daga. Ti laeng Dios ti makaispal iti dayta. Kastanto ti eksakto nga aramidenna. Idiay Apocalipsis 11:18, ikarina nga ‘iyegnanto iti pannakadadael dagidiay mangdaddadael iti daga.’ Ti naisubli ken napabaro a daga ti matagitawanto iti tattao nga agbuteng iti Dios ken sipupudno nga ayatenda ti padada a tattao. (Hebreo 2:5; idiligyo ti Lucas 10:25-​28.) Naan-anayto dagiti panagbalbaliw a mapasamak iti sidong ti nailangitan a Pagarian ti Dios ta saritaen ti Biblia ti “maysa a baro a daga”​—baro a natauan a kagimongan.

No basaentay dagiti teksto a kas iti Salmo 37:29 ken no tarusantayo ti nakuna ni Kristo idiay Mateo 6:10, makombinsirtayo a dagiti dida makontrol ti bagbagida a puersa ti nakaparsuaan wenno ti tao agraman amin a makadadael a bilegna didanto madadael ti planetatayo. Saandanto a matungday ti panggep ti Dios. (Salmo 119:90; Isaias 40:15, 26) Agbiagto ti matalek a sangatauan iti daga iti tengnga dagiti kasasaad ti aglaplapusanan a kinapintas ken agnanayon a ragsak. Dayta ti kinapudno maipapan iti pagtungpalanto ti daga, ta daytoy ken kanayon a daytoy ti panggep ti naayat a Namarsua iti sangatauan.​—Genesis 2:7-9, 15; Apocalipsis 21:1-5.