No Kasano a ti Maiparit a Droga Apektaranna ti Biagmo
KAS iti bukbok nga agin-inut a mangdadael kadagiti kayo nga awanan ti balay, madadael ti droga ti intero a pakabuklan ti kagimongan. Tapno umno ti panagandar ti natauan a kagimongan, masapul nga adda dagiti natibker a pamilia, nasalun-at a trabahador, mapagtalkan a gobierno, napudno a polis, ken managtungpal-linteg nga umili. Ti droga pagbalinenna a dakes ti tunggal maysa kadagitoy a kangrunaan nga elemento.
Ti panangdadael dayta iti salun-at dagiti umilina ti maysa a rason no apay nga imparit dagiti gobierno ti panagusar iti droga a saan nga agserbi a medisina. Iti kada tawen, matay ti rinibu nga adikto iti droga gapu iti nalabes nga inusarda. Adu pay ti matay iti AIDS. Kinapudnona, dandani 22 a porsiento kadagiti addaan iti HIV iti lubong ti agus-usar iti droga a nangineksion iti bagida kadagiti kontaminado a dagum. Adda ngarud naimbag a rason a namakdaar ni Nasser Bin Hamad Al-Khalifa a taga Qatar, iti nabiit pay a komperensia ti United Nations, a “ti sangalubongan a purok dandani agbalinen a komun a tanem dagiti minilion a tattao maigapu iti maiparit a panagnegosio iti droga.”
Ngem saan laeng a ti salun-at ti agus-usar ti maapektaran. Agarup 10 a porsiento kadagiti amin a maladaga a maipasngay idiay Estados Unidos ti maapektaran iti maiparit a droga—kaaduanna, iti cocaine—bayat nga addada iti aanakan. Saanda laeng a sarangten dagiti nasaem a sintoma ti pannakaipaidam ti droga, ta ti pannakaapektar iti droga iti aanakan mabalin a pagsagabaenna dagiti kappasngay kadagiti dadduma a makadangran nga epekto—agpadpada iti mental ken iti pisikal.
Nalaka a Panguartaan ti Droga—Ti Di Maliklikan a Sulisog
Mariknam kadi a natalgedka iti sangakaarrubaam no rabiin? No saan, nalabit ti makagapu ket dagiti aglaklako ti droga. Mainaig ti droga iti panagbirkog ken ti panangranggas iti lansangan. Tapno masuportaran ti bisioda, masansan nga agaramid ti krimen wenno agbalangkantis dagiti managdroga, ngem aglalaban ken agpipinnatay dagiti agriribal a gang tapno naynay a makontrolda ti panagiwaras iti droga. Kaawatan ngarud a dagiti polis iti adu a siudad ibilangda ti droga a pakaigapuan ti kaaduan a pammapatay nga im-imbestigarenda.
Iti dadduma a daga, nakita met dagiti rebelde dagiti pagimbagan ti panangusar iti puersa tapno agganansiada iti nalaka a panguartaan a panagnegosio iti droga. Mabirokan itan ti maysa a dakkel a grupo ti gerilia idiay Abagatan nga America ti kagudua iti birokna babaen ti panangsalaknibna kadagiti negosiante iti droga. Impadamag ti United Nations International Drug Control Programme a “ti mabirokan kadagiti maiparit a droga suportaranna ti dadduma kadagiti karurungsotan a narelihiosuan ken etniko a panagdadangadang iti lubong.”
Trahedia Bayat a Naapiang iti Droga
Iti dadduma pay a pamay-an, saan a natalged dagiti lansangan gapu kadagiti managdroga. “Talaga a napeggad ti agmaneho iti kotse no naapiang iti marihuana wenno LSD a kas met iti panagmaneho bayat a nakainum iti arak,” kuna ni Michael Kronenwetter, iti librona a Drugs in America. Saan ngarud a nakaskasdaaw a dagiti managdroga ket mamitlo wenno mamimpat a daras nga ad-adda a maaksidenteda iti trabaho.
Nupay kasta, nalabit ad-adu ti dadaelen ti droga iti pagtaengan. “Masansan nga agkuykuyog ti nadadael a biag ti pamilia ken ti panagdroga,” kuna ti World Drug Report. Dagiti nagannak a mariro iti panaggartemda iti droga manmano a makaipaayda kadagiti annakda iti natalged a panagbiag iti pagtaengan. Malapdanna pay ketdi ti nasinged a singgalut ti anak ken ina—a nasken unay kadagiti umuna a lawas ti panagbiag ti ubing. Kasta met, dagiti adikto a nagannak masansan nga agutang ken mabalin a takawanda dagiti gagayyem ken pamiliada wenno mabalin a mapukawdanto ti trabahoda. Adu kadagiti annak a dumakkel iti kastoy nga aglawlaw agwalangdanto kadagiti lansangan wenno agdrogadanto met.
Ti panagdroga mabalin nga agtungpal met iti pisikal a panangabuso—iti asawa wenno kadagiti annak. Ti cocaine, nangnangruna no maikadua iti arak, mapagbalinna a naranggas ti nasingpet a tao no di nakadroga. Sigun iti surbey ti Canada kadagiti agus-usar iti cocaine, 17 a porsiento kadagidiay napagsaludsodan ti nangamin a nagbalinda nga agresibo idi nagdrogada. Kasta met, no maipapan iti panangabuso iti ubing, pinattapatta ti maysa a report idiay New York City a 73 a porsiento kadagiti makabkabil nga ubbing agingga a matayda ti addaan kadagiti nagannak a managdroga.
Panangpasuksok ken Pannakaapektar
No madadael ti pagtaengan babaen ti droga, kasta met ti mapasamak kadagiti gobierno. Iti daytoy a kaso ti kuarta a mabirokan gapu iti droga, imbes a ti droga a mismo, ti mangdadael iti gobierno. “Napasuksokan dagiti opisial ti gobierno, ti polis ken ti armada gapu iti droga,” insennaay ti embahador manipud iti maysa a pagilian iti Abagatan nga America. Innayonna pay a “dakkel unay a pakasulisogan” ti nalaka a mabirokan a kuarta para kadagidiay dandani di umdas a pagbiag ti mateggedanda.
Iti nadumaduma a pagilian, nasiluan dagiti hues, mayor, dagiti polis, ken uray pay dagiti mangipapaalagad iti pannakaisardeng ti panagnegosio iti maiparit a droga, babaen ti panangpasuksok. Di ikankano dagiti politiko a mabalin a sinuportaran dagiti nabileg ti impluensiada a negosiante ti droga ti pannakaibutosda no makiddaw ti panangipaulogda iti linteg a maibusor iti panagnegosio ti maiparit a droga. Adu kadagiti nasingpet nga opisial a situtured a nagkampania a maibusor iti droga ti napapatayen.
Agsagsagaba met ti dagatayo, bakirtayo, ken dagiti kita ti biag nga adda kadagitoy gapu iti sangalubongan a pannaplit ti droga. Adu a porsiento dagiti maap-apit nga opium ken cocaine ti aggapu iti dua a rehion a nalaka a madadael babaen ti epekto ti aglawlaw: dagiti napuskol a kabakiran iti makinlaud nga Amazon ken dagidiay adda iti Abagatan a daya nga Asia. Dakkel unay ti nadadael kadagitoy a lugar. Uray pay ti maidaydayaw a panangikagumaan a mangpukaw iti maiparit a mula a droga nakaro ti panangdangranna gapu kadagiti makasabidong a herbisidio a mausar.
Siasino ti Agbayad?
Siasino ti agbayad kadagiti amin a panangdangran ti droga? Agbayadtay amin. Wen, agbayadtay amin gapu iti bassit a magapuanan, gastos iti panagpaagas, natakaw wenno nadadael a sanikua, ken ti gasto iti pannakaipaalagad ti linteg. Pinattapatta ti maysa a report ti Department of Labor iti E.U. a ti “panagdroga kadagiti pagtrabahuan mabalin a paggastuan dagiti negosio ken industria ti America iti baet ti $75 bilion ken $100 bilion iti kada tawen . . . gapu iti bassit a magapuanan, aksidente ken ad-adu a gasto iti pannakaaywan ti salun-at ken kompensasion kadagiti trabahador.”
Aggapu amin daytoy a kuarta kadagiti bulsa ti agbubuis ken aggatang. Kinuenta ti naaramid idiay Alemania a panagadal idi 1995 a ti intero a makatawen a gasto iti panagdroga iti dayta a pagilian ket $120 para iti tunggal umili. Idiay Estados Unidos, ti napattapatta a gatad ket nangatngato pay—$300 iti tunggal tao.
Nupay kasta, ti dakdakkel a pakadangran iti droga isu ti pannakadadael ti kagimongan. Sino ti makagatad iti pannakasinasina ti nagadu a pamilia, ti pannakaabuso ti nagadu nga annak, ti pannakapasuksok dagiti nagadu nga opisial, ken ti nasapa nga ipapatay ti nagadu a tattao? Ania ti kaipapanan amin daytoy iti tao? Usigen ti sumaganad nga artikulo no kasano nga apektaran ti droga ti panagbiag dagidiay agusar kadagitoy.
[Kahon/Ladawan iti panid 7]
DROGA KEN KRIMEN
NAINAIGEN TI DROGA ITI KRIMEN ITI DI KUMURANG NGA UPPAT A NADUMADUMA A PAMAY-AN:
1. Maibilang a krimen ti panangikut ken panagnegosio iti droga nga awan pammalubos iti dandani amin a pagilian iti lubong. Idiay laeng Estados Unidos, arestuen ti polisia ti agarup sangamilion a tattao iti tinawen gapu kadagiti akusasion a mainaig iti droga. Iti dadduma a pagilian, di magawayan ti pangukoman iti krimen ti iyaadu dagiti krimen a mainaig iti droga ta saanen a kabaelan a tamingen ti polisia ken dagiti korte.
2. Gapu ta nakanginngina ti droga, masansan nga agaramid ti krimen dagiti adikto tapno masuportaran ti bisioda. Mabalin a kasapulan ti maysa nga adikto iti cocaine ti aginggat’ $1,000 iti linawas tapno masuportaran ti pannakaadiktona! Di ngarud pakasdaawan a napartak nga umadu dagiti panagtakaw, panagbirkog, ken panagbalangkantis iti komunidad no nairuamen iti panagdroga.
3. Maaramid dagiti dadduma a krimen tapno nalaka ti panagnegosio iti droga a maysa kadagiti karang-ayan a negosio ditoy daga. “Ti maiparit a pamay-an ti pannakailako ti droga ken ti organisado a krimen ket talaga nga agpannurayda iti maysa ken maysa,” kuna ti World Drug Report. Tapno kanayon a nalaka a maibiahe ti droga manipud maysa a lugar a mapan iti sabali, padasen dagiti agnegnegosio a pasuksokan wenno butbutngen dagiti opisial. Dadduma ti addaan pay kadagiti bukodda a pribado nga armada. Mangpataud met iti parikut ti dakkel a ganansia dagiti nabileg ti impluensiada a negosiante iti maiparit a droga. Ti adu a mapastrekda a kuarta ket dakkel met nga ebidensia a nairamanda iti krimen no saan a masukatan ti kuarta tapno agparang a nainkalintegan a nateggedan, isu a mairaman iti trabaho dagiti banko ken dagiti abogado tapno mailemmeng ti pannakayakar ti kuarta a naglakuan iti droga.
4. Ti epekto ti droga mabalin nga agtungpal iti krimen. Mabalin nga abusuen dagiti naapiang iti droga dagiti miembro ti pamiliada. Iti dadduma a pagilian ti Africa a sinaplit ti gerra sibil, nakaaramid kadagiti nakaam-amak a krimen dagiti soldado a tin-edyer a naapiang iti droga.
[Ladawan iti panid 6]
Maapektaran ti maladaga iti panagdroga ti inana
[Credit Line]
SuperStock