Ti Panangmatmat ti Biblia
Rumbeng Kadi a Madaydayaw ni Jesus?
ITI unos dagiti siglo, adu a miembro ti Kakristianuan ti agdaydayaw ken Jesu-Kristo a kas man la isu ti Mannakabalin-amin a Dios. Nupay kasta, ni Jehova a Dios laeng ti impangpangruna ken dinaydayaw ni Jesus. Kas pagarigan, idi sinulisog ti Diablo a mangaramid iti maysa a tignay a panagdayaw kenkuana, kinuna ni Jesus: “Ni Jehova a Diosmo ti masapul a daydayawem, ket kenkuana laeng ti masapul a pangipaayam ti sagrado a panagserbi.” (Mateo 4:10) Idi agangay, insuro ni Jesus kadagiti adalanna: “Dikay naganen nga amayo ti asinoman ditoy daga, ta maymaysa ti Amayo, Daydiay nailangitan.”—Mateo 23:9.
Dineskribir ni Jesus iti maysa a Samaritana ti wagas ti panagdayaw a masapul nga ipaay dagiti tattao iti Dios. Ti panagdayawda ket masapul a naibasar iti espiritu ken kinapudno. Kinapudnona, “ti Ama sapsapulenna dagiti kakasta nga agdaydayaw kenkuana.” (Juan 4:23, 24) Wen, ti Dios laeng ti maiparbeng a madaydayaw buyogen ti kasta unay a panagraem. Ti panagdayaw iti siasinoman wenno iti aniaman ket maysa a kita ti idolatria a makondenar agpadpada iti Hebreo ken Griego a Kasuratan.—Exodo 20:4, 5; Galacia 5:19, 20.
‘Ngem,’ mabalin nga irason ti dadduma, ‘saan kadi nga ipamatmat ti Biblia a masapul nga agdayawtayo met ken Jesus? Saan kadi a kinuna ni Pablo idiay Hebreo 1:6: ‘Isuamin nga anghel ti Dios agdayawda koma ken Jesus’?’ (King James Version) Kasanotayo a tarusan daytoy a teksto sigun iti panangmatmat ti Biblia maipapan iti idolatria?
Panangusar ti Biblia iti Sao a Panagdayaw
Umuna, masapul a tarusantayo ti panagdayaw a kayat a sawen ni Pablo ditoy. Inusarna ti Griego a sao a pro·sky·neʹo. Sigun iti Unger’s Bible Dictionary, daytoy a sao literal a kaipapananna ti ‘panangagep iti ima ti maysa a tao kas tanda ti kasta unay a panagraem.’ Kuna ti An Expository Dictionary of New Testament Words ni W. E. Vine a daytoy a sao “ipasimudaagna ti tignay a kasta unay a panagraem, wenno panangrespeto, a maipaay man iti tao . . . wenno iti Dios.” Idi panawen ti Biblia, masansan a nairaman iti pro·sky·neʹo ti literal a panagruknoy iti saklang ti tao a nangato ti saadna.
Usigenyo ti pangngarig ni Jesus maipapan iti adipen a saan a nakabayad iti umdas a kantidad nga inutangna iti apona. Nausar ti maysa a porma daytoy a Griego a sao iti daytoy a pangngarig, ket sigun iti panangipatarus ti King James Version, “nagkurno ngarud ti adipen, ket nagdayaw [porma ti pro·sky·neʹo] kenkuana [iti ari], a kunkunana, Apo, anusannak koma ket bayadakto kenka ti amin.” (Mateo 18:26; kuami ti nayitaliko.) Idolatroso kadi ti inaramid daytoy a lalaki? Saan! Impakitana laeng ti kasta unay a panagraem ken panangrespeto a maitutop iti ari, ti apo ken superiorna.
Gagangay laeng idiay Daya idi panawen ti Biblia dagita a tignay ti panagruknoy, wenno panangipakita iti panagraem. Namimpito a nagruknoy ni Jacob idi nagkitada ken kabsatna nga Esau. (Genesis 33:3) Nagpakleb wenno nagruknoy dagiti kakabsat ni Jose iti imatangna kas panangpadayaw iti saadna iti naarian a pagtaengan sadi Egipto. (Genesis 42:6) No mausig dagitoy a pasamak, malawlawagantayo iti napasamak idi nasarakan dagiti astrologo ti ubing a ni Jesus, a binigbigda kas ‘nayanak nga ari dagiti Judio.’ Kas naipatarus iti King James Version, maammuantayo iti salaysay a “nagrukbabda, ken nagdayawda [pro·sky·neʹo] kenkuana.”—Mateo 2:2, 11.
Nalawag ngarud a ti sao a pro·sky·neʹo a naipatarus a “panagdayaw” iti dadduma a patarus ti Biblia, ket saan a naipangpangruna a kita ti panagraem a maikanatad laeng ken Jehova a Dios. Mabalin met a tukoyenna ti panangrespeto ken panangpadayaw iti sabali a tao. Iti panagregget a mangliklik iti aniaman a di umiso a pannakaawat, ipaulog ti dadduma a patarus ti Biblia ti sao a pro·sky·neʹo idiay Hebreo 1:6 kas “panagrukbab kenkuana” (New Jerusalem Bible), “panangpadayaw kenkuana” (The Complete Bible in Modern English), “panagdumog iti saklangna” (Twentieth Century New Testament), wenno “panagruknoy kenkuana” (New World Translation).
Maikari ni Jesus a Pagruknoyan
Maikari kadi ni Jesus a pangipakitaan iti kasta a panagruknoy? Wen! Iti surat ni Pablo kadagiti Hebreo, inlawlawagna a kas “agtawid iti isuamin a bambanag,” ni Jesus “nagtugaw iti makannawan nga ima ti Natan-ok sadiay nangangato a disso.” (Hebreo 1:2-4) Isu nga “iti nagan ni Jesus agparintumeng koma ti tunggal tumeng dagidiay adda sadi langit ken dagidiay adda ditoy daga ken dagidiay adda iti uneg ti daga, ket tunggal dila bigbigenda koma a sipapanayag a ni Jesu-Kristo ket Apo a maipaay a dayag ti Dios nga Ama.”—Filipos 2:10, 11.
Nalawag nga asidegen nga usaren ni Kristo daytoy a nangato a saad agraman ti nalawa ti saklawenna a pannakabalinna a mangituray tapno pagbalinenna daytoy a daga a sangalubongan a paraiso. Babaen ti panangiwanwan ti Dios, ken bayat a maipakat ti daton a pangsubbot ni Jesus, pukawennanton ti amin a kinaliday, ut-ot, ken ladingit ditoy lubong tapno magunggonaan amin dagiti agpasakup iti nalinteg a turayna. Saan ngarud aya a maikari a padayawan, pagraeman, ken pagtulnogantayo?—Salmo 2:12; Isaias 9:6; Lucas 23:43; Apocalipsis 21:3, 4.
“Dios a Mangalkalikagum iti Naipamaysa a Debosion”
Ngem nalawag nga ipamatmat ti Biblia a ti Dios laeng ti rumbeng a pagdayawantayo—ti pangipaayantayo iti narelihiosuan a panagraem ken debosion. Isut’ dineskribir ni Moises kas “Dios a mangalkalikagum iti naipamaysa a debosion.” Ket paregtaennatayo ti Biblia nga ‘agdaydayawtayo iti Daydiay nangaramid iti langit ken iti daga ken baybay ken kadagiti ubbog ti dandanum.’—Deuteronomio 4:24, NW; Apocalipsis 14:7.
Pudno a napateg ti akem ni Jesus iti pudno a panagdayaw. Maikari a mapadayawan ken pagraeman. (2 Corinto 1:20, 21; 1 Timoteo 2:5) Isu ti kakaisuna a dalan tapno makaadanitayo ken Jehova a Dios. (Juan 14:6) No kasta, ni Jehova a Dios laeng, ti Mannakabalin-amin ti pangiturongan dagiti pudno a Kristiano iti panagdayawda.