Dagiti Nangisit a Perlas—Saniata Manipud iti Makin-abagatan a Baybay
BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY NEW ZEALAND
“Ti pagpaaduan iti perlas idiay Manihiki agkasapulan kadagiti trabahador,” kuna ti maysa nga anunsio iti “Cook Islands News.” Mabalin a mapanunotmo, ‘Kasano a mapaadu dagiti perlas? Ket sadino ngay ti Manihiki?’
TI Manihiki, maysa nga adayo a baknad ti korales, ket maysa kadagiti 15 a ragup a puro a maawagan iti Cook Islands. Adda dayta iti 2,600 a kilometro iti amianan a daya ti New Zealand. Idi rugrugi ti dekada 1970, sigun iti dadduma a pattapatta, nangrugi dagiti eksperimento iti panagpaadu kadagiti nangisit a perlas sadiay. Ita, nagadun ti naballigi a komersial nga agpapaadu kadagiti nangisit a perlas iti nadumaduma a luek ti Manihiki.
Nadagsen a trabaho ti panagpaadu iti nangisit a perlas, ngem napateg met ti kinasigo. Mangrugi ti proseso babaen iti naannad a panangpili iti maitutop a kita ti nangisit a tirem a maawagan iti lip oyster. Siaannad a maungap dagidiay mapili a tirem ket sisisigo a masugat ti lasagna. Maiselsel ti bassit a nagtimbukel a nukleo, wenno kasla abalorio agraman ti nagbassit a tisyu a naala manipud iti pannakakulapot ti sabali a tirem. Kalpasanna, dagiti trabahador isublida dagiti tirem iti luek sada aywanan dagitoy tapno agtalinaedda a sibibiag, ikkatenda ti aniaman a naurnong a lumot wenno barnacle.
In-inut a ti naiselsel a tisyu kulapotanna ti nukleo sana ulit-uliten a balkuten iti nasileng a substansia ti perlas a maawagan iti rarang wenno mother-of-pearl. No saan nga iyula ti tirem ti naiselsel kenkuana, adda mapataud a perlas iti las-ud ti maysa ket kagudua agingga iti dua a tawen. Ti intero a proseso ket naawagan a “naisangsangayan a panagtinnulong ti tao ken ti nakaparsuaan.”
Ti Pateg Dagiti Nangisit a Perlas
Ti nangisit a perlas iti Abagatan a Pacifico ket maysa kadagiti manmano a perlas, isu a karaman dayta kadagiti kanginaan. Kinapudnona, agduduma ti natayengteng a kolor ti nangisit a perlas, manipud kasla pirak a puraw agingga iti nakangisngisit. Dadduma ket maris rosas, bimmalitok, bronse, gambang, nakaberberde, asul, lila, wenno nadumaduma a maris ti nasileng a dapuen. Mabalin a makakitaka pay kadagiti kombinasion ti kolor a kas iti pangindaraen/maris rosas, berde/bimmalitok, berde/nangisit, asul/nangisit, ken lila/nangisit.
No maikeddeng ti balor ti perlas, saan a ti kolorna ti mamagbalin a napatpateg ti maysa ngem iti sabali. Ti talaga a mangpapintas iti kalidad ti tunggal perlas ket ti agpapada a kolorna. Adda pay dadduma a mangikeddeng iti balor ti perlas—ti kadakkel, sukog, rabaw, ken kinasilengna.
No saritaen ti maysa nga alahero ti kadakkel ti maysa a perlas, ti diametro ti tuktukoyenna. Ti gagangay a kadakkel ket 8 agingga iti 12 a milimetro. Manmano ti dumakkel agingga iti 18 a milimetro wenno nasursurok pay. Nupay saan a ti kadakkel ti kapatgan, kaaduanna, maipada ti presio ti perlas iti timbang wenno kadakkelna.
Kas iti kolor, agduduma met dagiti sukogna. Kadawyanna, kaaduan ti mayat iti nagtimbukel a perlas. Nupay kasta, napintas dagiti kasla tedted wenno sukog lua a saniata a mapagbalin a pabitin ken aritos. Adda met dagiti nagtimbukel a perlas a napalikmutan iti nagpaiduma a gerger. No madamagmo dagiti perlas a kasla butones ti sukogda, kaipapananna a daplat ti maysa a bangirna ken nagtimbukel ti sabali a bangirna. Adda met dagiti baroque, dagidiay karkarna ti sukogda.
Manmano ken nangina ti perlas nga awan a pulos ti depekto ti rabawna. Dagiti gagangay a depekto iti rabawna ket mabalin a tulnek, karenken, garumiad, mansa—a natural a rumsua. No manmano dagiti depekto wenno adda laeng iti maymaysa a disso, mabalin a di madlaw dagitoy no maimontar kas alahas.
Ti sigurado a madlawmonto ket ti kinasileng ti perlas, nga agpannuray iti kinabengbeng ti rarangna. Ti bimmullalayaw a langa ti saniata ti maysa pay nga ikabilangan, isu a makaay-ayo a kitaen. Para iti dadduma, ad-adda a makaatrakar ti kinasilengna ngem iti kolor, kadakkel, sukog, wenno rabawna.
An-annadam Dagiti Perlas
Maisupadi iti dadduma pay a saniata, kas kadagiti diamante wenno rubi, maibilang a “nalukneng” dagiti perlas. Mabalin a magarumiadan no maisagid iti dadduma nga alahas wenno natangken a bambanag. Isu a no addaanka iti perlas, an-annadam no usarem wenno no idulinmo ida.
Makadadael ti asido, agraman ti asido nga adda iti ling-et ti tao, kasta met dagiti sabon a paglaba, bangbanglo, ken dadduma pay a kosmetiko. Kastoy a panagdalus ti isingasing ti maysa a kalatakan nga alahero idiay Cook Islands: “Tibnokam iti nalamuyot a sabon a paginnaw ti sangamalukong a danum. Kiwarem babaen ti sipilio, sa an-anatem a gisigisen ti nakaimontaran ti perlas. Belnasam iti nadalus a danum, sa pamagaam iti nalamuyot a lupot.”
Dagiti Perlas iti Historia
Dagiti perlas ket karaman iti kauunaan kadagiti kanginaan a saniata a pagarkos ti tao, ken naidaydayaw iti kadaanan a literatura. Dagiti tattao iti Makintengnga a Daya ken Asia ti nangnangruna a mangipateg kadagitoy, gapu ta ibilangda ti perlas a simbolo ti kinasin-aw ken kinaimbag.
Iti kadaanan a Roma, maipatpateg unay dagiti perlas ta dagiti laeng natatan-ok ti maipalubos idi nga agusar kadagitoy. Ti naturalista ken pilosopo idi umuna a siglo a ni Pliny the Elder, indayawna ti perlas kas “ti kasayaatan a tagilako iti intero a lubong.” Ket idi inyilustrarna ti kinapateg ti Pagarian ti langlangit, nasao ni Jesus ti “maysa a perlas” a kasta ti pategna ta uray la a ti agbibiahe a komersiante nga agsapsapul iti nasayaat a perlas “dagus nga inlakona amin a bambanag nga adda kenkuana ket ginatangna dayta.”—Mateo 13:45, 46.
Ti panangtukoy ni Jesus iti perlas ket sigurado a mangyanninaw iti kinapintas ken kinangina dagitoy. Anian a yamantayo ken Jehova, ti Namarsua kadagitoy a saniata, agraman dagiti masarakan kadagiti Abagatan a Baybay!
[Dagiti Ladawan iti panid 26]
Dagiti nangisit a perlas (napadakkel a ladawan tapno makita ti detalyena)