Mabalinmo ti Agadal iti Sabali a Lenguahe!

“Diak isukat ti kapadasak iti aniaman,” kinuna ni Mike. Innayon pay ni Phelps, “Maysa dayta kadagiti kasayaatan a pangngeddengko iti biag.” Ti panagadalda iti sabali a lenguahe ti tuktukoyenda.

ITI dadduma a pagilian iti intero a lubong, umad-adu dagiti tattao nga agad-adal iti baro a pagsasao gapu iti nadumaduma a rason. Adda dagiti agadal gapu iti personal a pagimbagan, dadduma gapu iti pinansial, ken dadduma pay gapu iti relihion. Pinagsaludsodan ti Agriingkayo! ti adu a tattao nga agad-adal iti sabali a lenguahe. Karaman kadagiti naisaludsod ket, No maysaka nga adulto narigat kadi ti agadal iti baro a lenguahe, ken ania ti makatulong iti maysa a tao tapno makasursuro? Ti sumaganad a material ket naibatay kadagiti sungbatda. Mabalin a makaparegta ken makaisuro dagiti punto, nangnangruna no agad-adalka wenno planom ti agadal iti baro a lenguahe. Kas pagarigan, usigem ti dadduma a kualidad nga ibilang dagiti napagsaludsodan a napateg tapno masursuro ken agbalin a nalaing nga agsao iti sabali a lenguahe.

Kinaanus, Kinapakumbaba, ken Pannakibagay

Kabaelan dagiti ubbing a paggiddanen a sursuruen ti dua wenno ad-adu pay a lenguahe uray babaen laeng ti panagdengngegda no dadduma. Ngem dagiti adulto masansan a marigatanda nga agsursuro iti baro a lenguahe. Gapuna, masapul nga aganusda yantangay agkasapulan iti panawen ti panagsursuro iti baro a lenguahe. Ken gapu ta adu ti as-asikasuenda, masansan a maitantan pay ketdi ti dadduma a paginteresanda.

“Nasken ti kinapakumbaba,” kuna ni George. “No dimo pay ammo dayta a lenguahe, masapul a sidadaanka nga agsao a kas iti maysa nga ubing—ken no dadduma, matrato a kas maysa nga ubing.” Ipatuldo ti libro a How to Learn a Foreign Language: “Masapul a napakumbabaka ken bigbigem dagiti kamalim no talaga a kayatmo ti makasursuro.” Isu a saanka a maupay no agkamalika. “No dika pulos agkamali, kayatna a sawen a dimo us-usaren a naimbag ti baro a lenguahe,” kuna ni Ben.

Dika agdanag no katawaanda dagiti kamalim—makipagkatawaka ketdi kadakuada! Kinapudnona, dumtengto ti aldaw nga estoriaem dagiti makapakatawa a naibagam. Ken dika maamak nga agsaludsod. No maawatam no apay a kasta ti naibaga matulonganka nga agikabesa.

Tangay ti panagadal iti baro a lenguahe masansan a kaipapananna ti panagsursuro iti baro a kultura, makatulong ti pannakibagay ken ti silulukat a panunot. “Nakatulong kaniak ti panagadal iti sabali a lenguahe tapno mabigbigko nga adda nadumaduma a panangmatmat ken panangaramid kadagiti bambanag,” kinuna ni Julie. “Saan a nasaysayaat ti maysa ngem iti sabali—nagdumada laeng.” Isingasing ni Jay, “Makigayyemka kadagiti tattao nga agsasao iti dayta a lenguahe, ket tagiragsakem ti makikadua kadakuada.” Siempre, siguraduen dagiti Kristiano a dagita a gagayyem ket nasayaat a kakadua ken nasayaat ti panagsasaoda. (1 Corinto 15:33; Efeso 5:3, 4) Innayon pay ni Jay, “Maay-ayoda kenka no makitada nga interesadoka kadakuada, iti taraonda, musikada, ken dadduma pay.”

Nabibiitka a makasursuro no adalem a naimbag ken kanayon nga usarem ti lenguahe. “Ti panagadal nga agsao iti sabali a lenguahe ket mayarig iti pannangan dagiti manok—saggaysa a tuktokenda dagiti binukel,” kuna ni George. “Babassit dagiti binukel no an-anagen, ngem adu dayta no maurnong.” Ni Bill, a nakasursuro iti sumagmamano a pagsasao kas misionero, kinunana, “Kanayon nga adda awitko a listaan dagiti bokabulario sadinoman ti papanak ket repasuek dagita tunggal adda gundawayko.” Natakuatan ti adu a tattao a mas epektibo ti regular a panangbusbos iti ababa a tiempo a panagadal ngem iti manmano a panangilatang iti adu a tiempo a panagadal.

Nagadu ti magun-odan a nadumaduma a katulongan iti panagadal iti lenguahe, agraman dagiti libro, recording, flash card, ken dadduma pay. Ngem uray pay adda amin dagitoy, natakuatan ti adu a nalaklaka ti agsursuro kadagiti nayurnos a klase. Usarem ti aniaman a pamay-an nga epektibo kenka. Ngem laglagipem a kasapulam ti kinapinget ken panagregget tapno makasursuroka iti baro a lenguahe. Ngem adda dagiti pamay-an tapno nalaklaka ken naragragsak ti panagadal. Ti maysa isu ti panagbalin a pamiliar iti kultura ken ti pannakipulapolmo kadagiti agsasao iti lenguahe.

“Inton kabesadomon dagiti kangrunaan a sasao iti baro a lenguahe ken ammomon dagiti simple a bokabulario,” kuna ni George, “nasaysayaat no agnaedka iti sumagmamano a tiempo iti lugar a mangus-usar iti dayta a lenguahe.” Kuna ni Barb, “No mapanka iti lugar a mangus-usar iti dayta a lenguahe, masursurom no kasano ti natural a panangibagada kadagiti bambanag.” Kangrunaanna, no addaka iti dayta a lugar, matulonganka nga agpanunot sigun iti baro a lenguahe. Siempre, kaaduan a tattao mabalin a saanda a kabaelan ti mapan iti sabali a pagilian. Ngem adda dagiti gundaway a makasursuroka latta iti dayta a pagsasao ken kultura uray addaka iti lugarmo. Kas pagarigan, mabalin nga adda dagiti nasayaat a publikasion wenno nasayaat a programa iti radio wenno iti telebision a mangar-aramat iti pagsasao nga ad-adalem. Sapulem dagiti tattao iti lugarmo a nalaing nga agsao iti kasta a lenguahe ket kasaritam ida. “Ti aktual a panangusarmo iti dayta a lenguahe ti kangrunaan pay laeng a pamay-an tapno makasursuroka,” kuna ti How to Learn a Foreign Language.”a

Kasla Saan a Rumangrang-ay

Bayat nga ad-adalem ti lenguahe, mabalin a mariknam a kasla saanka a rumangrang-ay—ikagkagumaam ngem kasla awan makitam a pagrang-ayam. Ania ti mabalinmo nga aramiden? Umuna, panunotem ti damo a panggepmo no apay a kayatmo nga adalen ti pagsasao. Adu kadagiti Saksi ni Jehova ti nakasursuro iti baro a pagsasao tapno matulonganda ti sabsabali nga agadal iti Biblia. Mapabileg ti determinasionmo no sipapanunotka iti damo a kalat wenno panggepmo.

Maikadua, mangipasdekka kadagiti rasonable a kalat. “Mabalin a saanmo a matulad ti wagas a panagsao dagiti katutubo,” kuna ti libro a How to Learn a Foreign Language. “Ngem saan a dayta ti panggepmo. Kayatmo laeng a maawatandaka.” Isu a dika koma maup-upay no saan a nasayud ti panagsaom iti dayta a lenguahe a kas iti bukodmo a pagsasao. Imbes ketdi, panunotem no kasanoka nga agsao a silalawag, nga usarem dagiti nasursurom.

Maikatlo, paliiwem ti rimmang-ayam. Ti panagsursuro iti baro a lenguahe ket kas iti panangpaliiw iti idadakkel dagiti ruot—saanmo a madmadlaw a dumakdakkelda, ngem inaldaw a tumayagda. Umasping iti dayta, sigurado a makitam ti rimmang-ayam no idiligmo idi mangrugrugika pay laeng. Saanmo nga idil-idilig ti panagrang-aymo kadagiti sabsabali. Nasayaat a suroten ti prinsipio a masarakan iti Galacia 6:4: “Paneknekan koma ti tunggal maysa no ania ti bukodna nga aramid, ket kalpasanna maaddaanto iti pakaigapuan ti panagrag-o maipapan iti bagina met laeng, ket saan nga iti panangipadis iti sabali a tao.”

Maikapat, matmatam ti panagadalmo kas maysa a puonan a mangtedto kenka iti ganansia. Panunotem daytoy: Nalaing kadi nga agpalawag ti tallo wenno uppat ti tawenna nga ubing? Nauneg kadi ti sasaona ken narikut ti gramatikana? Siempre saan! Ngem, kabaelanna ti makisarita. Kinapudnona, uray ti maysa nga ubing, masapul a busbosenna ti sumagmamano a tawen sakbay a masursurona ti maysa a lenguahe.

Maikalima, usarem ti baro a lenguahe nga ad-adalem. “Kasla saanak a rumangrang-ay no diak usaren a kanayon dayta a lenguahe,” kuna ni Ben. Isu nga itultuloymo nga usaren dayta. Makisaritaka a kanayon! Natural a makaupay no manmano pay laeng ti bokabulariom kas iti maysa nga ubing. “Ti karigatan a paset ket no diak maibaga no ania ti kayatko, no adda kayatko nga ibaga,” insennaay ni Mileivi. Ngem dayta a pannakaupay ti mangtignay kenka nga agtultuloy. “Masuronak no diak maawatan dagiti estoria ken angaw,” malagip ni Mike. “Pagarupek a dayta ti nangiduron kaniak nga agporsegi.”

No Kasano a Makatulong ti Sabsabali

Kasano a makatulong dagidiay nalaing nga agsao iti dayta a lenguahe? Sigun ken ni Bill, a nadakamat itay, “Agsaoka a siuumiso ngem ibambannayatmo, nupay saan met koma a kas iti panagsao ti maladaga.” Kuna ni Julie, “Anusam, ket bay-am nga ileppas ti agsursuro ti ibagbagana.” Nalagip ni Tony: “Dagiti tattao a dua ti pagsasaoda makisaoda kaniak iti pagsasaok. Ngem dayta ti nangpabannayat iti panagsursurok.” Gapuna, kiddawen ti dadduma nga agad-adal a kapatang ida dagiti gagayyemda babaen laeng ti baro a lenguahe ket isuroda dagiti espesipiko a punto a mabalinda a parang-ayen. Dagiti agsursuro ipategda met dagidiay sipupudno a mangapresiar iti panagreggetda. Kas kinuna ni George, “Diak koma nakasursuro no saan a gapu iti ayat ken pammaregta dagiti gagayyemko.”

Isu nga adda kadi pagimbagan ti panagsursuro iti baro a lenguahe? “Sigurado!” kuna ni Bill, a kas nadakamat itay, isu ket makapagsao iti sumagmamano a lenguahe. “Limmawa ti panangmatmatko iti biag ken nakatulong kaniak a mangmatmat kadagiti bambanag sigun iti panangmatmat ti sabsabali. No mayadalak iti Biblia dagiti tattao nga agsasao kadagitoy ket awatenda ti kinapudno ken rumang-ayda iti naespirituan, napatpateg dayta ngem ti panagsakripisiok. Kinapudnona, maysa a makasao iti 12 a pagsasao ti nagkuna naminsan kaniak: ‘Umapalak kenka. Nagadalak kadagiti baro a lenguahe gapu laeng ta pagragsakak dayta; nagadalka gapu ta kayatmo ti tumulong kadagiti tattao.’”

[Footnote]

[Blurb iti panid 11]

Ti tarigagay a tumulong iti sabsabali ket nabileg a pakatignayan nga agsursuro iti baro a lenguahe