Librot’ Biblia Numero 65​—Judas

Mannurat: Judas

Lugar a Nakaisuratanna: Palestina (?)

Nalpas a Naisurat: c. 65 K.P.

1. Maigapu kadagiti ania a kasasaad iti uneg ti kongregasion a napilitan nga inaramid ni Judas ti nabileg a suratna kadagiti kakabsat?

AGPELIGRO idi dagiti Kristiano a kakabsat ni Judas! Bayat ti tiempo a naglabas nanipud ipapatay ken panagungar ni Kristo Jesus, dagiti rinuker nga elemento nakastrekda iti kongregasion Kristiano. Nakastrek ti kabusor tapno perdienna ti pammati, a kas impakdaar ni apostol Pablo agarup 14 a tawen kasakbayanna. (2 Tes. 2:3) Kasano koma a mapakdaaran dagiti kakabsat ket maannadanda daytoy a peggad? Ti surat ni Judas, a nabiag ken nabileg ti pannakaisawangna, isut’ sungbat. Imbatad ni Judas a mismo ti takderna sigun iti bersikulo 3 ken 4: ‘Napilitak nga agsurat kadakayo ta adda dagidiay nakastrek a di nadnadlaw, nadangkes a tattao, a pagbalinenda ti di kaikarian a kinamanangaasi ti Diostayo kas pambar tapno agaramidda ti kinaderrep.’ Agpeligro ti mismo a pundasion ti umno a doktrina ket agngangabit ti moralidad. Tarigagayan ni Judas ti makidangadang agpaay ti interes dagiti kakabsatna, tapno isuda, sirereggetda met a makidangadang agpaay iti pammati.

2. (a) Asino ni Judas? (b) Ania a relasionna ken Jesus ti impatpateg unay ni Judas?

² Ngem asino ni Judas? Ti panglukat a sao sawenna a ti surat ket inaramid “ni Judas, adipen ni Jesu-Kristo, ngem kabsat ni Santiago, kadagidiay naawagan.” Ni Judas maysa kadi nga apostol, ta dua kadagidi orihinal a 12 nga apostol ket nanaganan Judas? (Luc. 6:16) Saan nga imbaga ni Judas nga isu ket apostol, no di ket dinakamatna dagiti apostol a kas “isuda,” a nabatad nga inlaksidnat’ bagina. (Jud. 17, 18) Sa, inawagannat’ bagina a “kabsat ni Santiago,” a masinunuo a daydiay mannurat iti Santiago, a kabsat ni Jesus iti ina. (Bs. 1) Bilang maysa kadagiti “sadiri” ti kongregasion sadi Jerusalem, nalatak daytoy a Santiago, ket gapuna innaig ni Judas ti bagina kenkuana. No kasta ni Judas kabsat met ni Jesus, ket nailista a kasta. (Gal. 1:19; 2:9; Mat. 13:55; Mar. 6:3) Ngem di inaprobetsar ni Judas ti nainlasagan a relasionna ken Jesus, no di ket sipapakumbaba nga impaganetgetnat’ naespirituan a relasionna kas “adipen ni Jesu-Kristo.”​—1 Cor. 7:22; 2 Cor. 5:16; Mat. 20:27.

3. Aniat’ mamaneknek nga autentiko ti surat ni Judas?

³ Mapaneknekan nga autentiko daytoy a librot’ Biblia gapu ta nadakamat iti Muratorian Fragment, idi maikadua a siglo K.P. Sa, inakseptar dayta ni Clemente ti Alexandria (maikadua a siglo K.P.) a kanonikal. Tinukoy ni Origen dayta a kas surat “a mammano la a linea, ngem napno kadagiti makapakaradkad a sao ti nailangitan a parabur.”a Imbilang met nga autentiko ni Tertulian dayta. Di pagduaduaan a dayta ket paset ti naipaltiing a Kasuratan.

4. Ania a klase a surat ti Judas, adinot’ mabalin a nakaaramidanna, ket aniat’ insingasingda a petsat’ pannakaisuratna?

⁴ Nagsurat ni Judas “kadagidiay naawagan,” nga awan partikular a kongregasion wenno indibidual a ninagananna, iti kasta ti suratna sapasap a maibasa kadagiti amin a Kristiano. Nupay di nadakamat, Palestina ti masinunuo a lugar a nakaisuratanna. Narigat met a siertuen ti petsat’ pannakaisuratna. Ngem, medio nakarang-ay idin ti kongregasion Kristiano, ta impalagip ni Judas “dagidi sao nga insaoda idi damo dagiti apostol ni Apotayo a Jesu-Kristo” ket nalabit inadawna ti 2 Pedro 3:3. (Jud. 17, 18) Sa, adda nabileg a nagpadaan ti Judas 1-25 ken ti maikadua a kapitulo ti Maikadua a Pedro. Ipasimudaagna daytoy a nagsurat agarup idi tiempo a panagsurat met ni Pedro, ta agpadada a maseknan iti pagpeggadan ti kongregasion idi a tiempo. No kasta, 65 K.P. ti insingasingda a kaasitgan a petsa. Masuportaran daytoy a petsa gapu ta saan a nadakamat ni Judas ti isasangpet ni Cestio Galio a nangep-ep iti yaalsa dagiti Judio idi 66 K.P., agraman met iti pannakatnag ti Jerusalem idi 70 K.P. Nadakamat ni Judas iti suratna dagiti espesipiko a panangukom ti Dios kadagiti managbasol, ket natural a no koma narban ti Jerusalem, ninayonanna komat’ argumentona babaen iti panangdakamatna iti daytoy, nangruna ta impakpakauna ni Jesus dayta.​—Jud. 5-7; Luc. 19:41-44.

LINAON TI JUDAS

5. (a) Apay a nesesita a suratan ni Judas dagidiay naawagan “tapno makidangadang[da] a sibibileg gapu iti pammati”? (b) Ania dagiti insitar ni Judas nga ehemplo a mamakdaar?

⁵ Pakdaar a maibusor iti pannakiabig ken panangumsi iti turay (bs. 1-16). Kalpasan ti panangkablaawna “kadagidiay naawagan,” imbagan Judas nga inrantana ti agsurat “maipapan iti pannakaisalakantayo a sapasap,” ngem napilitan nga agsurat kadakuada “tapno makidangadang[da] a sibibileg gapu iti pammati.” Apay ngay? Ngamin simrek dagiti nadangkes, a pinagbalindat’ di kaikarian a kinamanangaasit’ Dios a pambar tapno agaramiddat’ kinaderrep. Dagitoy a lallaki, kunan Judas, “paglikudanda ti kakaisuna a Makinkukua ken ti Apotayo, ni Jesu-Kristo.” (Bs. 1, 3, 4) Impalagipna kadakuada a nupay insalakan ni Jehova ti ilina idiay Egipto, “kalpasanna pinukawna dagiti saan a namati.” Sa, insaganana “agingga iti panangukom ti naindaklan nga aldaw” dagidi anghel a pinanawanda ti umiso a pagyananda. Kasta met, ti agnanayon a pannakadusa ti Sodoma ken Gomorra ken dagiti siudad a kaparangetda naitedda kas mamakdaar nga ulidan ti nagtungpalan dagidiay ‘napalalo ti pannakiabigda ket simmurotda iti lasag para iti di natural a panggep.’​—Bs. 5-7.

6. Aniat’ ar-aramiden dagidiay nadangkes a tattao, ket kasano nga inladawan ni Judas ti kinakillo ken ti pagbanagan ti kababalinda?

⁶ Ita, iti kasta met la a wagas, dagiti nadangkes “tulawanda ti lasag ket umsienda ti agturay ken agbassawangda kadagiti natan-ok.” Wen, uray ni Miguel nga arkanghel di pay nagbassawang idi nakisao iti Diablo idi nagsusikda maipapan iti bagi ni Moises, no di ket kinunana laeng: “Tubngarennaka koma ni Jehova.” Ngem dagitoy a tattao agsaoda a sitatabbaaw ket mulitanda dagiti bagida kas kadagiti nakuneng nga animal. Nagnada iti dalan ni Cain, Balaam, ken ni rebeliuso a Kore. Kasda la bato a nailemmeng iti danum, kasla ul-ulep nga awan tudoda, kas kadagiti kayo a di agbunga a naminduan a natay ken naparut, kas nadawel a dalluyon nga ilabutabda dagiti pakaibabainanda, ken kas kadagiti bituen nga agalla-alla. Kadakuada “naisaganan ti ngisit ti kinasipnget nga agnanayon.” (Bs. 8, 9, 13) Impadto ni Enoc a dusaento ni Jehova dagitoy a managdakdakes. Managtanabutob ken naagalda, pasabloganda dagidiay natan-ok gapu iti magunggonada.

7. (a) Kasanot’ pammakdaar dagidi apostol kadagiti managuy-uyaw? (b) Maipaay iti namnama ti biag nga agnanayon, ania koma ti aramiden “dagidiay dungdunguen” para iti bagida ken kadagiti sabali?

⁷ Balakad nga agtalinaed iti ayat ti Dios (bs. 17-25). Impalagip ni Judas kadagiti kakabsat a namakdaar idi dagiti apostol ni Apo Jesu-Kristo nga “iti kamaudianan ti tiempo addanto dagiti managuy-uyaw, a sumursurot kadagiti nadangkes a tarigagayda a maipaay kadagiti dakes a banag.” Dagitoy a manangriribuk “tattao a kasla animal, nga awananda iti espiritualidad.” “Dagidiay dungdunguen,” no kasta, pabilgenda koma ti pammatida ket agtalinaedda iti ayat ti Dios, bayat nga ur-urayenda ti asi ni Kristo “maipaay iti biag nga agnanayon.” Kalpasanna, ipaayda met koma ti asi ken badang kadagidiay agduadua. Nagngudo ni Judas babaen iti panangidayawna, gapu ken Apo Jesu-Kristo, iti “Dios a Manangisalakan kadatayo,” Daydiay mangsaluad tapno dida maitibkol.​—Bs. 18-21, 25.

NO APAY NAIMBAG

8. Kasano nga inusar ni Judas ti naipaltiing a Kasuratan ken ti “libro ti nakaparsuaan” no iti pannakabalakad dagiti kakabsatna?

⁸ Ni Judas a mismo nasarakanna a ti naipaltiing a Kasuratan naimbag a pakapakdaaran, pakapatigmaan, pakaparegtaan, pakasursuruan, ken pakabalakadan “dagidiay dungdunguen.” Idi imbutaktakna ti nakaro a basol dagidiay simrek a nadangkes, nagusar kadagiti nabagas nga ilustrasion manipud iti Hebreo a Kasuratan, a kas kadagidi timmallikud nga Israelita, dagiti anghel a nagbasol, ken dagidi taga Sodoma ken Gomorra, nga impakitana a dagidiay mangaramid kadagita a bisio kastanto met ti dusada. Dagiti tao a rinuker impadisna kadagiti nakuneng nga animal, ket kinunana a nagnada iti dana ni Cain, nagdarasudosda iti biddut ni Balaam, ket napukawda kas ken Kore gaput’ yaalsada. Napatak met ti panangiladawanna iti “libro ti nakaparsuaan.” Ti diretsa a surat ni Judas nagbalin a paset ti “amin a Kasuratan,” nga adalen kas iti intero a Kasuratan, a mangbalakad iti umiso a kababalin “iti kamaudianan ti tiempo.”​—Jud. 17, 18, 5-7, 11-13; Num. 14:35-37; Gen. 6:4; 18:20, 21; 19:4, 5, 24, 25; 4:4, 5, 8; Num. 22:2-7, 21; 31:8; 16:1-7, 31-35.

9. Apay a masapultay pay ita ti pammakdaar ni Judas, ket kadagiti ania ti masapul a pangpabilgan dagiti Kristiano iti bagida?

⁹ Ti ibubusor ken suot manipud iti ruar dida naep-ep ti irarang-ay ti Kinakristiano, ngem itan agpeligro dagiti kakabsat manipud iti mismo a kamengda. Dagiti bato a silelemmeng ipangtada a rakraken ti intero a kongregasion. Gapu ta nabigbigna a dakdakkel a panangrebba ti ibunga daytoy, indagadag unay ni Judas ti ‘pannakidangadang a sibibileg gapu iti pammati.’ Naintiempuan ita ti suratna a kas met la idi damo. Masapultay pay laeng ti kasta a pakdaar. Ti pammati masapul pay la nga annadan ken ilaban, ti imoralidad paruten, dagiti agduadua tulongan a siaasi a ‘sipduten ida iti apuy,’ no mabalbalin. Gaput’ kinatarnaw iti moral, kinaepektibo iti naespirituan, ken iti pudno a panagdaydayaw, dagiti Kristiano masapul a pabilgenda ti bagida iti dayta kasantuan a pammati. Masapul a salimetmetanda dagiti umiso a prinsipio ket umadanida iti Dios babaen ti kararag. Umno komat’ panangikabilanganda iti “turay,” raemendat’ inted-Dios nga autoridad iti kongregasion Kristiano.​—Jud. 3, 23, 8.

10. (a) Kasano komat’ panangtratar ti kongregasion kadagiti tao a kasla animal, ket anianto ti pagbanagan daytoy? (b) Ania a gunggona ti agur-uray kadagiti agtawid iti Pagarian, ket makitimpuyogda ken Judas iti ania?

¹⁰ “Dagiti tattao a kasla animal, nga awananda iti espiritualidad,” didanto pulos makastrek iti Pagarian ti Dios ket pagpeggadenda laeng dagidiay mayat a sumrek iti biag nga agnanayon. (Jud. 19; Gal. 5:19-21) Ti kongregasion masapul a mapakdaaran kadagita, ket masapul nga ilaksidna ida! Iti kasta, rumang-ayto ti “asi ken talna ken ayat” kadagidiay dungdunguen, ket agtalinaeddanto iti ayat ti Dios, ‘bayat nga ur-urayenda ti asi ni Apoda a Jesu-Kristo a maipaay iti biag nga agnanayon.’ Ti Dios a Manangisalakan idatagna dagiti agtawid ti Pagarian “nga awan pakapilawan[da] iti sanguanan ti dayagna a buyogen ti napalaus a rag-o.” Sigurado a makitimpuyog dagitoy ken Judas a mangipaay iti “dayag, dayaw, pannakabalin ken autoridad” Kenkuana baeten ken Jesu-Kristo.​—Jud. 2, 21, 24, 25.

[Footnote]