Kapitulo 27

Panangimprenta ken Panangiwaras iti Mismo a Sagrado a Sao ti Dios

IDIAY ruar ti kangrunaan a pabrika ti sangalubongan a hedkuarterda, dagiti Saksi ni Jehova iti las-ud dagiti dekada impintada daytoy mensahe a manggutugot kadagiti isuamin: “Inaldaw a Basaenyo ti Nasantuan a Biblia a Sao ti Dios.”

Isuda a mismo ket naanep nga estudiante ti Sao ti Dios. Iti unos ti adu a tawtawen inusarda ti pinullo a naggigiddiat a patarus iti Biblia tapno masiguradoda ti eksakto a kababagas ti orihinal a naipaltiing a Kasuratan. Maparegta ti tunggal Saksi a maaddaan ti personal a programa ti inaldaw a panangbasa iti Biblia. Malaksid iti topiko a panangadalda iti Sao ti Dios, progresiboda a basaen ken pagsasaritaan ti Biblia kadagiti gimong ti kongregasionda. Saanda a ranta ti agsukimat kadagiti teksto a mangsuporta iti bukodda nga idea. Bigbigenda a ti Biblia isut’ naipaltiing a Sao ti Dios. Mabigbigda a mangted dayta iti pammagbaga ken disiplina, ket sireregget nga itunosda ti panunot ken konduktada iti sawenna.​—2 Tim. 3:16, 17; idiligyo ti 1 Tesalonica 2:13.

Gaput’ panamatida a ti Biblia isut’ mismo a sagrado a Sao ti Dios ken gapu ta ammoda ti nadayag a naimbag a damag a linaonna, dagiti Saksi ni Jehova naregtada met a manangipablaak ken manangiwaras iti Biblia.

Sosiedad a Manangipablaak iti Biblia

Idi 1896 direkta a natukoyen ti Biblia kas nairaman nga opisial a nagan ti legal a korporasion nga us-usaren idi dagiti Estudiante ti Biblia iti panagipablaakda. Iti daydi a tiempo ti Zion’s Watch Tower Tract Society legal a nagbalin kas Watch Tower Bible and Tract Society.a Ti Sosiedad saan a dagdagus a nagbalin nga agim-imprenta ken mangdadait kadagiti Biblia, ngem aktibo a mangipabpablaak kadagita, nga aramidenna dagiti espesipikasion, ipaayna dagiti napateg a suplementario a paset, sananto iyurnos kadagiti komersial a kompania ti panagimprenta ken panagdait.

Uray pay sakbay ti 1896, adut’ nagapuanannan kas manangiwaras iti Biblia. Gapu ta dayta ket saan a komersio no di ket tapno agserbi kadagiti managbasana, intampokna dagiti nagduduma a patarus iti Biblia nga adda idin, ket nagadu ti ginatangna tapno makalaka, sana impasa ida iti gatad a no dadduma 35 porsiento laeng iti nakalista a presioda. Nairaman ditoy dagiti nagadu nga edision ti King James Version a nalaka nga awiten ken usaren, agraman daddadakkel a ‘Teachers’ Bibles’ (King James Version nga addaan katulongan kas iti konkordansia, dagiti mapa, ken marginal references), ti The Emphatic Diaglott nga adda interlinear a Griego a patarusna iti Ingles, ti patarus ni Leeser a naikabil ti Ingles a teksto iti sibay ti Hebreo, ti patarus a Murdock manipud kadaanan a Syriac, ti The Newberry Bible nga addaan kadagiti marginal reference nga itampokna dagiti nagparangan ti nadibinuan a nagan no iti orihinal a pagsasao agraman dagiti napateg a detalye a masarakan iti Hebreo ken Griego a teksto, ti New Testament ni Tischendorf agraman dagiti reperensia ti footnote kadagiti nagdudumaan ti tallo a kakompletuan a kadaanan a manuskrito ti Griego a Biblia (Sinaitic, Vatican, ken Alexandrine), ti Variorum Bible agraman dagiti footnote daytoy a saan laeng a dagiti nagdudumaan ti patarus dagiti kadaanan a manuskrito ti inlanadna no di pay ket dagiti nagduduma a patarus dagiti paset ti teksto babaen kadagiti nalatak nga eskolar, ken ti literal a patarus ni Young. Impaay pay ti Sosiedad dagiti katulongan a kas iti Cruden’s Concordance ken ti Young’s Analytical Concordance agraman dagiti komentariona kadagiti orihinal a Hebreo ken Griego a sasao. Kadagidi simmuno a tawen, iti intero a globo masansan a nangala dagiti Saksi ni Jehova manipud kadagiti dadduma a sosiedad ti Biblia kadagiti adu a ribo a Biblia iti uray ania a pagsasao sada inwaras dagitoy.

Idi pay la 1890, sigun kadagiti nabati nga ebidensia, inyurnos idin ti Sosiedad ti espesial a pannakaiyimprenta, a nakailanadan ti mismo a naganna, ti Maikadua nga Edision ti The New Testament Newly Translated and Critically Emphasised, nga insagana ti British a manangipatarus iti Biblia a ni Joseph B. Rotherham. Apay a daytoy a patarus? Gapu iti kinaliteralna ken ti naan-anay a panangaprobetsarna iti rimsua a panagsirarak tapno mapataud ti ad-adda nga apaghusto a teksto iti Griego ken gapu ta ti managbasa natulongan kadagiti inusar ti nagipatarus a panangilasin no ania dagiti sao wenno ebkas nga ingunamgunam ti Griego a teksto.

Idi 1902 naaramid ti espesial a pannakaiyimprenta ti Holman Linear Parallel Edition of the Bible kas inyurnos ti Watch Tower Society. Naglaon daytoy kadagiti akaba a margin a nakaisuratan dagiti reperensia a tinukoy dagiti publikasion ti Watch Tower a ditat’ nakailawlawagan ti nagduduma a bersikulo, kasta met ti indese dagiti tema agraman dagiti sitas ti Kasuratan ken dagiti makatulong a reperensia kadagiti publikasion ti Sosiedad. Daytoy a Biblia linaonna ti dua a patarus​—ti panangiyulog ti King James agparang iti ngatuen ti Revised Version no bilang agdumada. Linaonna pay ti nalawat’ saklawenna a konkordansia tapno mapalagipan ti agus-usar kadagiti nagduduma a kayulogan dagiti sao iti orihinal a pagsasao.

Iti dayta met la a tawen, nagatang ti Watch Tower Society dagiti printing plates para iti The Emphatic Diaglott, a naglaon iti Griego a teksto iti Kristiano a Griego a Kasuratan sigun ken J. J. Griesbach (ti 1796-1806 nga edision) agraman ti interlinear a patarus iti Ingles. Napakuyogan daytoy iti pannakaipatarus ti teksto babaen ken Benjamin Wilson a naiyanak a British, ngem agnanaed sadi Geneva, Illinois, E.U.A. Nagatang dagidi a plata ken ti agsolsolo a kalintegan a mangipablaak sa naited kas regalo iti Sosiedad. Idi naibusen dagiti kopia, inyurnos ti Sosiedad nga ad-adu pay ti maiyimprenta, ket naalada idi 1903.

Uppat a tawen kalpasanna, idi 1907, naipablaak ti Bible Students Edition ti King James Version. Linaon daytoy ti “Berean Bible Teachers’ Manual” kas apendisena. Inraman daytoy dagiti ababa a komentario kadagiti bersikulo a naaon iti isuamin a paset ti Biblia, agraman dagiti reperensia dagiti publikasion ti Watch Tower tapno ad-adda a naan-anay ti pannakailawlawagna. Naipablaak iti agarup maysa a tawen kalpasanna ti edision a naglaon ti ad-adu nga apendise.

Naorder dagitoy a Biblia kadagiti agim-imprenta ken agdadait iti kawadwad a 5,000 inggat’ 10,000 kada order, tapno nalaklaka ti bayadna. Tarigagayan idi ti Sosiedad a maaddaan iti nagduduma a patarus iti Biblia ken dagiti alikamen iti nainaig a panagsirarak tapno sidadaan nga usaren dagiti adu a tattao a mayat a mangusar.

Sa, idi 1926 adda dakkel nga addang ti Watch Tower Society a nakainaiganna iti panagipablaak iti Biblia.

Panangiyimprenta iti Biblia Kadagiti Bukodtayo a Makina

Adda 36 a tawen kalpasan daydi damo a panagipablaakna iti Biblia a ti Watch Tower Bible and Tract Society inyimprenta ken dinaitna ti Biblia iti bukodna a pabrika. Ti immuna a kastat’ pannakapataudna isu ti The Emphatic Diaglott, a dagiti platana ket 24 a tawenen a nagatang ti Sosiedad. Idi Disiembre 1926 flatbed press ti nakaiyimprentaan daytoy a Biblia iti pabrika ti Sosiedad idiay Concord Street sadi Brooklyn. Agingga ita, 427,924 kadagitoy ti nayimprentan.

Sangapulo ket innem a tawen kalpasanna, idi ngalay ti Gubat Sangalubongan II, inyusuat ti Sosiedad ti pannakaiyimprenta ti intero a Biblia. Tapno maaramid daytoy, ginatangna dagiti plata ti King James Version nga addaan kadagiti marginal reference idi 1942 manipud iti A. J. Holman Company ti Philadelphia, Pennsylvania. Daytoy a patarus ti kompleto a Biblia iti Ingles ket napataud, saan a manipud iti Latin Vulgate, no di kadagiti eskolar a nakaidilig kadagiti immuna a patarus iti orihinal a Hebreo, Aramaico, ken Griego. Adda nainayon a konkordansia, nga insagana ti nasurok 150 a nagbibinnadang nga ad-adipen ni Jehova. Nangnangruna a nadisenio daytoy a tumulong kadagiti Saksi ni Jehova a mangbiruk a sidadaras kadagiti maikanatad a teksto no addada iti ministerio idiay tay-ak ket iti kasta sieepektiboda a mangusar iti Biblia kas “ti kampilan ti espiritu,” a mangguped ken mangibutaktak kadagiti kinaulbod ti relihion. (Efe. 6:17) Tapno ti Biblia ket maala dagiti tattao uray sadinoman iti nalaka a gatad, naiyimprenta daytoy iti web rotary press​—banag a di pay pinadpadas idi dagiti dadduma nga agim-imprenta iti Biblia. Idi 1992, agdagupen ti 1,858,368 kadagitoy a Biblia ti naiyimprenta.

Ti tarigagay dagiti Saksi ni Jehova saan laeng a ti panangipaima kadagiti kopia ti Biblia, ti mismo a libro, kadagiti tattao. Kayat idi dagiti Saksi a tulongan dagiti tattao a mangammo iti personal a nagan, agraman ti panggep, ti nadibinuan nga autorna, ni Jehova a Dios. Adda patarus idi iti Ingles​—ti American Standard Version idi 1901​—a nangusar iti nadibinuan a nagan iti nasurok nga 6,870 a lugar sigun kadagiti manuskrito nga inaramat dagiti nagipatarus. Idi 1944, kalpasan ti adu a bulan a negosasion, nagatang ti Watch Tower Society ti kalintegan a mangkopia kadagiti detaliado a plata daytoy a Biblia manipud kadagiti plata ken tipo a kukua ti Thomas Nelson and Sons, ti Nueva York. Iti simmuno nga 48 a tawen, 1,039,482 a kopia ti naiyimprentan.

Ni Steven Byington, a taga Ballard Vale, Massachusetts, E.U.A., nakaaramid met iti moderno nga Ingles a patarus ti Biblia nga insublina ti nadibinuan a nagan iti umiso a lugarna. Nagatang ti Watch Tower Society idi 1951 ti di pay naipablaak a manuskrito ket naalana ti agsolsolo a kalintegan nga agipablaak idi 1961. Naiyimprenta ti kompleto a patarus idi 1972. Agingga idi 1992, addan 262,573 a naiyimprenta.

Kabayatanna, nupay kasta, adda sabali nga irarang-ay a timmanor.

Panangpataud iti New World Translation

Idi rugrugi ti Oktubre 1946 a ni Nathan H. Knorr ti presidente idi ti Watch Tower Society, damo nga insingasingna a mamataud ti Sosiedad iti baro a patarus ti Kristiano a Griego a Kasuratan. Ti aktual a pannakairugi ti patarus isu idi Disiembre 2, 1947. Ti kompleto a manuskrito siaannad a rinepaso ti intero a komite dagiti nagipatarus, isuda amin ket Kristiano a napulotan iti espiritu. Sa, idi Setiembre 3, 1949, miniting ni Kabsat Knorr a naggiddan dagiti gunglo dagiti direktor dagiti korporasion ti Sosiedad iti Nueva York ken Pennsylvania. Inyanunsiona kadakuada a ti New World Bible Translation Committee nakompletonan ti moderno a pagsasao a patarus ti Kristiano a Griego a Kasuratan ket inyawatnan daytoy iti Sosiedad tapno maipablaak.b Baro a patarus daydi manipud iti orihinal a Griego.

Talaga ngamin aya a kasapulan ti sabali a patarus? Idi a tiempo, naipablaaken ti kompleto a Biblia iti 190 a pagsasao, ket pasetna ti naipatarus iti 928 a kanayonan a pagsasao ken dialekto. Us-usaren dagiti Saksi ni Jehova kadagiti nadumaduma a gundaway ti uray ania kadagitoy a patarus. Isuna laeng ta kaaduan kadagitoy ket inaramid dagiti klero ken misionero dagiti relihiuso a sekta ti Kakristianuan, ket iti nagduduma a kawadwad dagiti patarusda ket inimpluensiaan dagiti pagano a pilosopia ken di nainkasuratan a tradision a tinawid dagiti relihiuso a sistema nanipud idi ugma agraman ti panagil-ilem ti masirib a pammabalaw. Mainayon pay, addan dagiti immun-una ken ad-adda a mapagtalkan a manuskrito ti Biblia. Ad-addan a matarusan daydi Griego a pagsasao ti immuna a siglo gapu kadagiti nadiskubre ti arkeolohia. Kasta met, iti las-ud ti tawtawen agbalbaliw dagiti pagsasao a nakaipatarusanna.

Tinarigagayan dagiti Saksi ni Jehova ti maysa a patarus nga addaan iti kabaruan a pannakaammo dagiti masirib, patarus a di inapektaran dagiti kredo ken tradision ti Kakristianuan, maysa a literal a patarus a simamatalek nga idatagna ti nailanad kadagiti orihinal a surat ket iti kasta ipaayna ti pangibasaran iti agtultuloy nga irarang-ay ti pannakaammo iti nadibinuan a kinapudno, patarus a nalawag ken matarusan dagiti agbasa iti daytoy moderno nga aldaw. Ti New World Translation of the Christian Greek Scriptures, a nairuar idi 1950, sinupusopanna dagita a kalikagum​—uray no iti dayta la a paset ti Biblia. Idi inrugi nga usaren dagiti Saksi ni Jehova dayta, naragsakanda saan la a gapu ta natakkuatanda a nalaklaka a basaen ti moderno nga aldaw a pagsasaona no di ket nabigbigda pay a nabatbatad ti pannakatarusda iti kababagas ti naipaltiing a Sao ti Dios.

Maysa kadagiti nagpaiduma nga aspeto daytoy a patarus isut’ panangisublina iti nadibinuan a nagan, ti personal a nagan ti Dios, a Jehova, 237 a daras iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Saan a daytoy ti immuna a patarus a nangisubli iti dayta a nagan.c Ngem nalabit isut’ immuna a nangaramid a parepareho a kasta no iti kapatgan a tekstona manipud Mateo aginggat’ Apocalipsis. Ti nawadwad a pannakaisalaysay daytoy iti pakauna a pinanidna impakitana ti natibker a nakaibasaran dayta.

Kalpasanna, ti Hebreo a Kasuratan naipatarus iti Ingles sa in-inut a nairuar, iti lima a nasinasina a tomo, nangrugi idi 1953. Kas met lat’ naaramid iti Kristiano a Griego a Kasuratan, siaannadda nga inyulog iti kas kaliteral a kabaelanda no aniat’ adda iti teksto ti orihinal a pagsasao. Inasikasoda a nalaing ti agpapada a panangiyulog, nga ipaawatda a siuumiso ti aksion wenno kasasaad nga inyebkas dagiti berbo, ken ti panangusarda iti simple a pagsasao a silalaka a tarusan dagiti agbasa kadagitoy moderno nga aldaw. Basta agparang ti Tetragrammaton iti Hebreo a teksto, maikanatad a naiyulog a kas personal a nagan ti Dios, imbes a masukatan iti sabali a termino kas gagangay nga inaramid dagiti adu a patarus. Dagiti artikulo idiay apendise ken dagiti footnote kadagitoy a tomo isut’ timmulong kadagiti naannad nga estudiante tapno usigenda ti nakaibasaran ti kasta a patarus.

Idi Marso 13, 1960, naturpos ti New World Bible Translation Committee ti ultimo a panangrepaso iti teksto ti paset ti Biblia a nadesignaran kas maikalima a tomo. Adda 12 a tawen, 3 a bulan, ken 11 nga aldaw kalpasan a nairugi ti aktual a pannakaipatarus ti Kristiano a Griego a Kasuratan. Sumagmamano a bulan kalpasanna, dayta nga ultimo a tomo ti Hebreo a Kasuratan, a nalpasen a naiyimprenta, nairuaren tapno maiwaras.

Imbes a nagsisinadan idi naturposen ti proyekto, ti komite dagiti agipatpatarus intultuloydat’ nagtrabaho. Inaramidda ti komprehensibo a pannakarepaso ti intero a patarus. Sa, ti kompleto a New World Translation of the Holy Scriptures, ti rebisado nga edision iti maymaysa a tomo, ket impablaak ti Watch Tower Society idi 1961. Naiwaras dayta iti gatad a maysa a doliar (E.U.) laeng tapno isuamin, uray kasanot’ rigat ti kasasaadda, makaalada iti kopia ti Sao ti Dios.

Dua a tawen kalpasanna adda naipablaak nga espesial nga edision para kadagiti estudiante. Pinagtitiponna daytoy kas maysa a tomo dagiti isuamin nga orihinal nga indibidual a tomo, a saan a rebisado, agraman dagiti rinibo nga agkakapateg a tekstual a footnote, agraman dagiti pakauna ken dagiti nailagum iti apendise. Tinaginayonna pay dagiti napateg a cross-reference a nangidirihir kadagiti managbasa kadagidiay sao nga agkakatupag, agkakatupag a kababagas wenno paspasamak, dagiti impormasion ti biograpia, dagiti detalye ti geograpia, dagiti kaitungpalan ti padpadto, ken dagiti direktamente a naadaw iti las-ud wenno iti dadduma a paset ti Biblia.

Nanipud naipablaak ti agsolsolo a tomo idi 1961, uppat pay a kabaruan a rebision ti rimmuar. Ti kabaruan kadagitoy isu idi 1984, idi a naipablaak ti dadakkel-letrana nga edision nga addaan ti nawadwad nga apendise, 125,000 a marginal references, 11,400 a makailawlawag a footnote, ken addaan konkordansia. Dagita nga aspeto daytoy nga edision tulonganna dagiti estudiante a mangtarus no apay adda dagiti teksto a kastat’ pannakaiyulogda tapno masigurado nga umiso, agraman ti kaso a dagiti teksto ket mabalin a siuumiso a maipatarus iti adu a wagas. Dagiti cross-reference tumulongda met kadakuada tapno matarusanda ti panagtutunos dagiti nagduduma a libro ti Biblia.

Kas paset ti naanep a pamuspusan ti New World Bible Translation Committee a tulongan dagiti agayat iti Sao ti Dios a mangammo iti linaon daydi orihinal a Koine (gagangay a Griego) a teksto ti Kristiano a Griego a Kasuratan, pinarnuay ti komite ti The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures. Damo nga impablaak daytoy ti Watch Tower Society idi 1969 sa napabaro idi 1985. Linaon daytoy ti New Testament in the Original Greek, a sinirarak da B. F. Westcott ken F. J. A. Hort. Iti makannawan a paset ti panid agparang ti New World Translation a teksto (ti 1984 a rebision ti napabaro nga edision). Ngem, naiballaet kadagiti linea ti Griego a teksto, adda sabali a patarus, a nakalitliteral, sao-por-sao a pannakaiyulog ti aktual a sawen ti Griego sigun iti pamunganayan a kaipapanan ken porma ti gramatika ti kada sao. Daytoy ti tumulong uray kadagiti estudiante a dida ammo a basaen ti Griego tapno makitada no ania ti aktual a linaon ti orihinal a teksto iti Griego.

Daytoy kadi a gapuanan ti New World Translation gunggonaanna laeng dagidiay makabasa iti Ingles? Kadagiti adu a lugar agparikut dagiti misionero ti Watch Tower nga agbiruk iti umdas a Biblia iti lokal a pagsasao nga ibunong kadagiti tattao nga agtarigagay a maaddaan iti personal a kopiada iti Sao ti Dios. Saan a karkarna, iti dadduma a paset toy lubong, a dagitoy a misionero ti kangrunaan nga agibumbunong kadagiti Biblia nga inyimprenta dagiti sabali a sosiedad ti Biblia. Ngem saan a kanayon a pagragsakan dayta dagiti relihiuso a kameng a mangibagbagi kadagita a sosiedad iti Biblia. Maysa pay, dadduma kadagitoy a Biblia saan nga isudat’ kasayaatan a patarus.

Naipatarus Kadagiti Sabali a Pagsasao

Iti daydi tawen a ti kompleto a New World Translation ket damo a nagparang iti agsolsolo a tomo, kayatna a sawen, idi 1961, adda grupo dagiti nasigo nga agipatpatarus a naummong tapno ipaulogda ti Ingles a teksto kadagiti innem a pagsasao a nalatak a maus-usar​—Aleman, Español, Italiano, Olandes, Portugues ken Pranses. Ti panangipatarus manen manipud Ingles, nga adda pannakaidiligna iti Hebreo ken Griego, posible gapu iti literal a kasasaad ti mismo nga Ingles a patarus. Nagtrabaho dagiti agipatpatarus a kas internasional a komite a naitimpuyog iti New World Bible Translation Committee, idiay hedkuarter ti Sosiedad sadi Brooklyn, Nueva York. Idi 1963 ti Kristiano a Griego a Kasuratan naiyimprenta ken nairuar kadagiti isuamin nga innem a pagsasao.

Idi 1992 ti kompleto a New World Translation of the Holy Scriptures maalan iti 12 a pagsasao​—Aleman, Czech, Danes, Español, Hapones, Ingles, Italiano, Olandes, Portugues, Pranses, Slovak, ken Sueko. Ti Kristiano a Griego a Kasuratan maala iti dua pay a pagsasao. Kaipapanan dayta a daytoy a patarus ket maalan iti bukod a pagsasao ti agarup 1,400,000,000 a tattao, nasurok kakapat ti populasion toy lubong, ket aduda pay dagiti mabembenepisiaran iti dayta gaput’ pannakaipatarus dagiti sitasna iti 97 a sabali pay a pagsasao babaen Ti Pagwanawanan. Kadagidiay mangbasbasa itoy 97 a pagsasao, nupay kasta, ket sigagagarda a maaddaan iti New World Translation iti bukodda a lenguahe. Idi 1992, agdaman a maipatpatarus daytoy iti 16 kadagita a pagsasao ket kompletuendan ti Hebreo a Kasuratan iti dayta 2 a pagsasao nga addaan laeng iti Kristiano a Griego a Kasuratan.

Yantangay dagitoy a Biblia ket maipablaakda kadagiti bukod a pabrika ti Sosiedad babaen kadagiti boluntario a trabahador, posible nga ipalaka ti gatadda. Idi 1972 idi impakita ti Saksi a taga Austria ti Aleman a New World Translation iti maysa nga agdadait iti libro ket dinamagna no mano ti kunana a bayadna, nasdaaw daydi tao idi naammuanna a ti naisingasing a kontribusion ket apagkapullo lat’ presio nga imbagana.

Adda dagiti pangarigan a mangipakita iti epekto daytoy a patarus. Idiay Francia ti Iglesia Katolika imparitna iti adun a siglo ti panangikut dagiti pasurotna iti Biblia. Dagiti Katoliko a patarus a mabalin a gatangen ket nakangingngina, ket mammano la a balay ti addaan kadagitoy. Ti New World Translation of the Christian Greek Scriptures nairuar iti Pranses idi 1963, sa sinaruno ti kompleto a Biblia idi 1974. Idi 1992 agdagup 2,437,711 a kopia ti New World Translation ti naipatuloden a maibunong idiay Francia; ket ti bilang dagiti Saksi ni Jehova idiay Francia ngimmato iti 488 porsiento iti dayta met laeng a periodo, nga agdagup ti 119,674.

Kasta met lat’ kasasaad idiay Italia. Nabayagen a naiparit kadagiti umili a maaddaandat’ kopia ti Biblia. Idi nairuar ti Italiano nga edision ti New World Translation agingga idi 1992, addan 3,597,220 a kopia a naibunong; a kaaduan kadagitoy ket kompleto a Biblia. Kayat nga usigen a mismo dagiti tattao no aniat’ linaon ti Sao ti Dios. Nakaay-ayat, ta iti dayta met la a periodo, ti bilang dagiti Saksi ni Jehova idiay Italia bigla nga immadu​—manipud 7,801 nagbalin a 194,013.

Idi a ti New World Translation of the Christian Greek Scriptures ket maalan iti Portugues, adda laeng 30,118 a Saksi idiay Brazil ken 1,798 idiay Portugal. Kadagidi simmuno a tawen, agingga idi 1992, adda 213,438 a kopia ti Kristiano a Griego a Kasuratan ken 4,153,738 a kopia ti kompleto a Biblia iti Portugues ti naipatulod kadagiti indibidual ken kongregasion kadagitoy a daga. Aniadat’ resultana? Idiay Brazil, nasurok a 11 a daras ti immaduan dagiti aktibo a mangidaydayaw ken Jehova; ket idiay Portugal, 22 a daras ti immaduanna. Pinullo ribo a tattao a di pay pulos a nakaal-ala iti Biblia ti nagyaman ta nakaaladan, ket dagiti dadduma naragsakanda a naaddaan iti Biblia a nagusar kadagiti sao a matarusanda. Idi a ti New World Translation of the Holy Scriptures​—With References ket maalan idiay Brazil, inlawlawag dagiti periodiko a daytoy ti kakompletuan a bersion (kayatna a sawen, ad-adu ti linaonna a cross-reference ken footnote) a maala dita a pagilian. Dinakamatda pay a ti damo a pannakaiyimprentana ket maminsangapulo a daras ti kaaduna ngem dagiti kaaduan a nasional nga edision.

Ti Español nga edision ti New World Translation of the Christian Greek Scriptures rimmuar met idi 1963, a sinaruno ti kompleto a Biblia idi 1967. Adda 527,451 a kopia ti Kristiano a Griego a Kasuratan a naipablaak, ket kalpasanna, agingga idi 1992, adda dagup a 17,445,782 a kopia ti kompleto a Biblia iti Español. Timmulong daytoy iti karkarna nga iyaadu ti bilang dagiti mangidaydayaw ken Jehova kadagiti daga nga Español ti pagsasaoda. Gapuna, nanipud 1963 inggat’ 1992, kadagiti daga a nangnangruna nga Español ti usaren dagiti Saksi ni Jehova a mangasaba, immadu ti bilangda manipud 82,106 ket nagbalin a 942,551. Ket idiay Estados Unidos, idi 1992, adda pay sabali a 130,224 nga Español ti pagsasaoda a Saksi ni Jehova.

Saan laeng nga iti las-ud ti Kakristianuan a sirarayray a maaw-awat ti New World Translation. Idi damo a pannakaiyimprenta ti Hapones nga edision, ti sanga nga opisina idiay Japan immawat ti order para iti kagudua ti milion a kopia.

Idi 1992 ti pannakaiyimprenta ti kompleto a New World Translation of the Holy Scriptures, kadagiti 12 a pagsasao a pakaalaanna idin, ket agdagup 70,105,258 a kopia. Malaksid iti dayta, adda 8,819,080 a kopia ti paspaset daytoy a patarus a naiyimprenta.

Panangpataud iti Biblia iti Nagduduma a Porma

Ti panagusar ti Watch Tower Society iti computer a nangrugi idi 1977, ti nakatulong iti produksion ti Biblia, a kas napasamak kadagiti dadduma nga aspeto ti panagipablaak. Timmulong dayta kadagiti agipatpatarus tapno ad-adda nga agaallot ti trabahoda; nalaklaka met nga iyimprenta ti Biblia kadagiti nagduduma a porma.

Kalpasan a naiyentra ti intero a teksto ti Biblia iti computer, saanen a narigat nga usaren ti electronic phototypesetter a mangimprenta iti tekstona iti nagduduma a kadakkel ken porma. Umuna, idi 1981, adda rimmuar a regular-kadakkelna nga edision iti Ingles agraman konkordansia ken dadduma pay a makatulong nga aspeto ti apendise. Isu daydi ti damo nga edision nga inyimprenta ti Watch Tower Society a nausar ti web offset press. Idi a ti teksto a sidudulin iti computer ket narebisaren, adda nairuar a dakkel-letrana nga edision iti Ingles idi 1984; ket addaan daytoy kadagiti adu a napapateg a paset a maipaay iti panangsirarak. Adda naaramid a regular-kadakkelna nga edision iti Ingles iti dayta met la a rebision iti dayta a tawen, nga addaan kadagiti cross-reference ken konkordansia, ngem awanan kadagiti footnote; ket ti apendisena nairanta nga usaren iti tay-ak imbes a pagsirarak. Sa, para kadagidiay agtarigagay iti nakabasbassit nga ibubulsa nga edision, naipablaak daytoy iti Ingles idi 1987. Amin dagitoy nga edision sidadarasda met a naipablaak kadagiti sabali a pagsasao.

Sa, naasikaso met dagidiay addaan naisangsangayan a pakasapulan. Tapno matulongan dagidiay tattao a makakita ngem masapuldat’ dadakkel a letra, naipablaak ti kompleto nga Ingles a New World Translation iti nagkapat a dadakkel a tomo idi 1985. Di nagbayag dayta met la nga edision naiyimprentan idi iti Aleman, Español, Hapones ken Pranses. Kasakbayan dayta, idi 1983, ti New World Translation of the Christian Greek Scriptures, iti nagkapat a tomo, maalan iti grade-two a Braille iti Ingles. Iti las-ud ti lima pay a tawen, ti kompleto a New World Translation napatauden iti Ingles a Braille iti 18 a tomo.

Makatulong kadi kadagiti dadduma no mangngeganda ti nairekord a Biblia? Talaga. Isu nga inyusuat met ti Watch Tower Society a patauden daytoy. Ti damo nga audiocassette a rekord isut’ The Good News According to John, iti Ingles, a nairuar idi 1978. Idi agangay addan ti intero a New World Translation iti Ingles iti 75 nga audiocassette. Daydi nangrugi a sangkabassit a ganuat di nagbayag nagbanagen a dakkel a proyekto. Sipapartak, naalan daytoy iti dadduma a pagsasao. Idi 1992 ti New World Translation, kompleto man wenno pasetna laeng, addan iti audiocassette iti 14 a pagsasao. Idi damo, dagiti komersial a kompania isudat’ nagpaaramidan dagiti dadduma a sanga. Agingga idi 1992, babaen iti bukodda nga alikamen, nakaparnuay ti Watch Tower Society ti nasurok a 31,000,000 a kakasta nga audiocassette.

Dagiti pagimbagan ti audiocassette ti Biblia ken dagiti usarda nalab-awanda ti orihinal a ninamnamada. Iti amin a paset ti daga, agus-usar dagiti tattao kadagiti cassette. Natulongan dagidiay di makabasa iti kastoy a wagas a mabenepisiaran a personal manipud sagrado a Sao ti Dios. Dagiti babbai nabalinanda ti dimngeg kadagiti audiocassette no madamat’ trabahoda. Dagiti lallaki dimngegda kadagita bayat nga agmammanehoda nga agturong iti panggedanda. Ti abilidad dagiti indibidual a Saksi a mangisuro ket rimmang-ay bayat a regular a dimngegda iti Sao ti Dios ket tinandaananda ti pannakabalikas dagiti nagan iti Biblia ken ti wagas a pannakabasa dagiti teksto ti Kasuratan.

Idi 1992, naiyim-imprentan dagiti nagduduma nga edision ti New World Translation kadagiti makina ti Sosiedad idiay Norte ken Sud America, Europa, ken ti Oriente. Adda dagup a 78,924,338 a tomo ti napatauden ken sidadaan a maiwaras. Idiay laeng Brooklyn, adda tallo a dadakkel ken napartak a web offset press nga ad-adda a naipamaysa iti panangpataud ti Biblia. No pagtitiponen, dagitoy a makina kabaelanda a patauden ti umasping ti 7,900 a Biblia kada oras, ket no maminsan nasken nga ag-overtime da pay.

Nupay kasta, saan a basta itukon dagiti Saksi ni Jehova ti Biblia kadagiti tattao tapno adda ikabilda iti estanteda. Itukonda pay met iti asinoman nga interesado iti Biblia​—mangala man ti kopiana kadagiti Saksi ni Jehova wenno saan​—ti libre a panagadal iti Biblia iti pagtaenganda. Dagitoy a panagadal saan nga agtultuloy a di nakedngan. Adda dagiti estudiante nga ipapusoda ti maad-adalda, mabautisaranda a Saksi, sadanto tumulong a mangisuro kadagiti sabali. Kalpasan ti sumagmamano a bulan, ket di met maipakpakat ti maad-adal, maisardeng dagita a panagadal tapno mataming dagidiay dadduma a talaga nga interesado. Idi 1992, dagiti Saksi ni Jehova ikonkonduktada ti 4,278,127 a libre a panangiyadal iti Biblia kadagiti indibidual wenno sangakabbalayan, masansan nga iti linawas.

No kasta, iti wagas a di matulad ti aniaman nga organisasion, dagiti Saksi ni Jehova ket agipabpablaak ken agiwarwaras iti Biblia ken mannursuroda iti sagrado a Sao ti Dios.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 609]

Baro a Patarus

Idi naipablaak ti damo a tomo ti “New World Translation of the Hebrew Scriptures,” insurat ni Alexander Thomson, maysa a British a kritiko ti Biblia: “Dagiti orihinal a pannakaiyulog iti Ingles kadagiti Hebreo a Kasuratan ket talaga a mammano. Maragsakankam ngarud a mangabrasa iti pannakaipablaak ti umuna a paset ti New World Translation [of the Hebrew Scriptures], Genesis agingga iti Ruth. . . . Daytoy a patarus nabatad a naipamuspusan unay tapno nalaka a basaen. Awan ti makaibaga nga awanan daytoy iti kinabaro ken kina-orihinal. Dagiti termino nga inusarna saanda a naibasar kadagiti nagkauna a bersion.”​—“The Differentiator,” Hunio 1954, p. 131.

[Kahon/Ladawan iti panid 610]

“Teksto nga Insigida ti Bokabulariona”

Sigun iti “The Classical Journal,” ni Thomas N. Winter ti University of Nebraska insuratna ti panangrepasona iti “The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures” a kinunana: “Saan nga ordinario nga interlinear daytoy: nataginayon ti kinatarnaw ti teksto, ket ti Ingles nga agparang iti babana ket basta pamunganayan a kayulogan ti Griego a sao. Gapuna ti interlinear a paset daytoy a libro ket saan a pulos a patarus. Teksto nga insigida ti bokabulariona isut’ umno a mangdeskribir itoy. Ti diretso nga Ingles a patarus isut’ masarakan iti akikid a binnatog iti makanawan a paset dagiti panid. . . .

“Ti teksto ket naibatay iti gapuanan da Brooke F. Westcott ken Fenton J. A. Hort (1881, repr.) ngem ti patarus ti di nainaganan a komite ket talaga a kabaruan ken umiso ti panagaallotna.”​—Abril-Mayo a ruar ti 1974, pp. 375-6.

[Ladawan]

1969 ken 1985 nga edision

[Kahon/Ladawan iti panid 611]

Opinion ti Hebreo nga Eskolar

No maipapan iti “New World Translation,” kinuna ni Propesor a Dr. Benjamin Kedar, Hebreo nga eskolar idiay Israel, idi 1989: “No iti panagsirarakko kadagiti pagsasao a nainaig iti Biblia a Hebreo ken dagiti patarus, masansan nga usarek ti Ingles nga edision ti masasao a ‘New World Translation.’ Ta no kasta, maulit-ulit a mapasingkedan ti riknak a daytoy a gapuanan iparangarangna ti mapiar a pamuspusan tapno matarusan ti teksto a siuumiso no adda pannakabalinna. Gapu ta nalawa ti pannakaawatna iti orihinal a pagsasao, iyulogna dagiti orihinal a sasao a kas sumegunda a pagsasao a nalaka a matarusan a dina basta panawan ti espesipiko a porma ti Hebreo. . . . Tunggal sarita iti pagsasao palugodanna ti siwayawaya a panangiyulog wenno panangipatarus. Gapuna ti pannakaipatarus ti pagsasao iti kada kaso ket mabalin a pagdedebatean. Ngem diak pay pulos nakatakkuat ditoy ‘New World Translation’ ti aniaman a nailem a motibo a mangisingit iti sabali a kayulogan ti teksto uray awan met dita.”

[Dagiti graph iti panid 613]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Irarang-ay Dagiti Saksi Nanipud Naipablaak ti “New World Translation”

Francia

150,000

100,000

50,000

1963 1970 1980 1992

Italia

150,000

100,000

50,000

1963 1970 1980 1992

Portugal ken Brazil

300,000

200,000

100,000

1963 1970 1980 1992

Dagdaga nga Español ti Pagsasaoda

900,000

600,000

300,000

1963 1970 1980 1992

[Dagiti ladawan iti panid 604]

Sumagmamano a Patarus nga Inusar Dagiti Immuna nga Estudiante ti Biblia

Literal a patarus ni Young

Patarus ni Leeser (Ingles a naiyabay iti Hebreo)

Ti “New Testament” ni Tischendorf (addaan nagduduma a panangiyulog manipud Griego nga MSS)

Patarus ni Murdock (manipud Syriac)

“The Emphatic Diaglott” (Griego sa Ingles)

Variorum Bible (addaan nagduduma nga Ingles a panangiyulog)

“The Newberry Bible” (addaan napateg a nota a marginal)

[Ladawan iti panid 605]

Introduksion iti edision ti Rotherham’s “New Testament” a naiyimprenta para iti Watch Tower Society c. 1890

[Ladawan iti panid 606]

Holman Linear Parallel Edition of the Bible, naipablaak sigun iti urnos ti Watch Tower Society idi 1902

[Ladawan iti panid 606]

Watchtower nga edision ti “King James Version,” nga addaan espesial pannakadiseniona a konkordansia (1942)

[Ladawan iti panid 607]

Ti “American Standard Version,” patarus a nangusar iti nadibinuan a nagan, a Jehova, iti nasurok 6,870 a daras; Watchtower nga edision (1944)

[Ladawan iti panid 607]

Patarus ni Byington (1972)

[Dagiti ladawan iti panid 608]

“New World Translation,” damo a nairuar iti Ingles nga innem a tomo, nanipud 1950 inggat’ 1960; nga idi agangay napagkaykaysan kas espesial nga edision para kadagiti estudiante

Naipablaak kas agsolsolo a tomo idi 1961

Dadakkel-letrana nga edision, nga addaan reperensia a pagadalan, naipablaak idi 1984

[Ladawan iti panid 612]

Nagtultuloy a ti “New World Translation” naparnuay kadagiti adu a pagsasao

[Ladawan iti panid 614]

“New World Translation” iti dadakkel a letra

. . . a Braille

. . . iti audiocassette

. . . iti computer diskettes