MANSANAS

[Heb., tap·puʹach].

Nagduduma ti pagarup no ania a kayo ken bunga ti tuktukoyen ti Hebreo a sao a tap·puʹach. Ipasimudaag a mismo daytoy a sao ti maysa a bunga a mailasin babaen iti banglo, wenno ayamuomna. Nagtaud dayta iti sao a na·phachʹ, kaipapananna ti “agpuyot; aganangsab; agpakarigat nga umanges.” (Ge 2:7; Job 31:39; Jer 15:9) Kastoy ti insurat ni M. C. Fisher maipapan itoy: “No an-anagen, adayo ti nakainaiganna [iti na·phachʹ] iti damo, ngem nainaig iti dayta ti ‘panaganges’ ken ‘panangisang-aw iti angot.’ Ti paset ti sao a puah ket agpada a kaipapananna ti ‘puyupoy’ (ti angin) ken ‘mangisang-aw iti makaay-ayo a sayamusom, agayamuom.’”​—Theological Wordbook of the Old Testament, inurnos ni R. L. Harris, 1980, Tomo 2, p. 586.

Imbes a mansanas, nagduduma a bunga ti ibagbaga ti dadduma a kas iti kahel, sua, peras, ken sambaldoke. Ti kangrunaan a rason a saanda nga anamongan ti mansanas ket gapu ta saan a maitutop a pagmulaan ti mansanas ti nadagaang ken namaga a klima iti kaaduan a paset ti Palestina. Nupay kasta, ti nainaig nga Arabiko a sao a tuffah ket kangrunaan a kaipapananna ti “mansanas,” ken makapainteres ta ti Hebreo a nagan dagiti lugar a Tappua ken Bet-tappua (nalabit naawaganda kadagita a nagan gapu ta adu daytoy a bunga kadagita a lugar) ket nataginayon kadagiti Arabiko a katupag dagita a nagan babaen ti pannakaaramat daytoy a sao. (Jos 12:17; 15:34, 53; 16:8; 17:8) Dagitoy a lugar ket awan kadagiti patad a disso no di ket adda iti katurturodan, a sadiay kaaduanna a kalkalainganna laeng ti klima. Kanayonanna pay, mabalin a naiduma dagiti klima iti napalabas. Iti agdama, adda dagiti agtubo a kayo a mansanas idiay Israel, isu a mayanatup unay ti panangiladawan ti Biblia. Impadamag pay ketdi ni William Thomson, a nangbusbos iti adu a tawen idiay Siria ken Palestina idi maika-19 a siglo, a nakakita kadagiti minuyongan ti mansanas iti lugar ti Ascalon iti Tantanap ti Filistia.​—The Land and the Book, rinebisar ni J. Grande, 1910, p. 545, 546.

Ti kayo a mansanas (Pyrus malus) ket kangrunaan a nadakamat iti Kanta ni Solomon, a sadiay dagiti ebkas ti ayat ti pastor a gayyem ti Sulamita ket nayarig iti makaay-ayo a linong ti kayo a mansanas ken iti kinasam-it ti bungana. (Sol 2:3, 5) Inyasping ti ari ti sang-aw ti Sulamita iti ayamuom dagiti mansanas. (Sol 7:8; kitaenyo met ti 8:5.) Iti Proverbio (25:11), ti mayanatup ken naintiempuan a sasao ket nayarig kadagiti “mansanas a balitok kadagiti kitikit a pirak.” Ti laeng sabali pay a nakadakamatan ti mansanas ket iti Joel 1:12. Saan a naibatay iti Kasuratan ti gagangayen a patpatien a ti naiparit a bunga iti Eden ket mansanas. Kasta met, ti pagsasao a “mansanas ti mata” (“apple of the eye” iti Ingles) masarakan iti King James Version (Sal 17:8; Pr 7:2; ken iti dadduma pay) ket saan a Hebreo a pagsasao, yantangay ti literal a patarus dayta ket “ti alintatao ti bukel ti mata [ti maysa].”