FEATURE
No Kasano a Nagun-odantayo ti Biblia
ADDA natibker a pammaneknek a ti Biblia, ti naipaltiing a Sao ti Dios, siuumiso a nakopia ken nayallatiw kadatayo. Ti pammaneknek isu dagiti kadaanan a manuskrito a magun-odan ita—nalabit 6,000 a manuskrito ti intero a Hebreo a Kasuratan wenno paspaset dayta ken agarup 5,000 a manuskrito ti Kristiano a Kasuratan iti Griego.
Orihinal a Sursurat
Ti orihinal a sursurat ti Biblia ket naisurat kadagiti material a nalaka a madadael, a kas iti papiro ken vellum; awan itan ti uray maysa kadagiti orihinal a kopia
Dagiti Kopia—Hebreo Wenno Griego
Di nagbayag kalpasan a naisurat dagiti orihinal a kopia, nangrugi a maaramid dagiti manuskrito a kopia. Nagan-annad unay dagiti managkopia tapno siuumiso a mayallatiwda ti teksto; binilang dagiti Masorete uray dagiti letra a kinopiada
Nagkauna a Patpatarus
Tapno magun-odan ti Kasuratan iti dadduma pay a pagsasao, kinasapulan ti pannakaipatarus ti Biblia. Adda pay laeng ita ti sumagmamano a manuskrito dagiti nagkauna a bersion a kas iti Septuagint (maysa a patarus ti Hebreo a Kasuratan iti Griego, manipud maikatlo ken maikadua a siglo K.K.P.) ken ti Vulgate ni Jerome (maysa a patarus dagiti Hebreo ken Griego a teksto iti Latin, a damo a napataud idi a. 400 K.P.)
Dagiti Pagibatayan a Teksto
Babaen iti panamagdidilig iti ginasut nga adda ita a manuskrito ti Biblia, nakaaramid dagiti eskolar kadagiti pagibatayan a teksto. Dagitoy a naimaldit nga edision dagiti teksto iti orihinal a pagsasao idatagda dagiti kasayaatan a patarus a magun-odan bayat nga ipatuldoda dagiti panagduduma a mabalin nga adda iti sumagmamano a manuskrito. Dagiti eskolar a kas kada Ginsburg ken Kittel nangaramidda kadagiti teksto ti Hebreo a Kasuratan nga addaan kadagiti pangidiligan a patarus a naikabil iti footnote. Karaman kadagiti pagibatayan a teksto ti Kristiano a Griego a Kasuratan isu dagidiay impablaak da Westcott ken Hort kasta met da Nestle ken Aland
Moderno a Patpatarus
Dagiti agipatpatarus iti Biblia ita kaaduanna nga aramatenda dagiti pagibatayan a teksto iti orihinal a pagsasao tapno mangpataudda kadagiti moderno a patarus
Hebreo a Kasuratan
Dagiti rukib idiay Qumran, iti asideg ti amianan a laud a takdang ti Natay a Baybay, a nakasarakan iti adu a kadaanan a lukot ti Biblia
Maysa a benneg ti lukot (Dead Sea Scroll) ti Isaias (napetsaan iti arinunos ti maikadua a siglo K.K.P.). Idi naidilig iti Masoretiko a teksto a napataud nasurok a sangaribu a tawen kalpasanna, babassit laeng ti nasarakan a naggidiatanda, kaaduanna nga iti ispeling
Maysa a paset ti Aleppo Codex. Paliiwenyo ta naingato ti Hebreo a letra nga ʽaʹyin tapno maipasimudaag a dayta ti makintengnga a letra ti Salmo (80:13). Daytoy a letra ket impatuldo ti Masoretiko a notasion iti marhin. Binilang dagiti nagkauna nga eskriba uray dagiti letra a kinopiada! Ninayonan dagiti Masorete kadagiti bokales ken marka a tuldek ti ngato ken baba ti konsonante
Kristiano a Griego a Kasuratan
Papyrus Rylands 457 (P52)—ti agsumbangir a panid ti maysa a pirsay ti Ebanghelio ni Juan a napetsaan iti umuna a kagudua ti maikadua a siglo K.P., sumagmamano laeng a dekada kalpasan a naisurat ti orihinal a kopia
Sinaitiko a Manuskrito—vellum a codex manipud iti maikapat a siglo K.P., naglaon iti intero a Kristiano a Griego a Kasuratan ken iti maysa a paset ti Griego a Septuagint a patarus ti Hebreo a Kasuratan
Monasterio ti St. Catherine idiay Bantay Sinai, a nakasarakan iti Sinaitiko a Manuskrito. Nakadulin itan daytoy a manuskrito iti British Library
Ti panangadal iti rinibu a kadaanan a manuskrito babaen iti panamagdidilig kadagita ket mangipaay iti pammaneknek a mapagtalkan ti Kasuratan a dimmanon kadatayo. Kas kinuna ni Sir Frederic Kenyon: “Amin dagitoy a takuat ken isuamin daytoy a panangadal pasingkedanda ti pammaneknek maipapan iti kinaumiso ti Kasuratan, ken pabilgenda ti panamatitayo a ti adda iti im-imatayo isu ti pudpudno a Sao ti Dios, iti naan-anay a kinasin-aw dayta.”—The Story of the Bible, 1937, p. 144.