CILICIA
Maysa a medio bassit ken akikid a rehion iti makin-abagatan a daya nga Asia Menor. Abagatanenna ti Baybay Mediteraneo, ken laudenna met ti Pamfilia. Ti Licaonia ken Capadocia ti adda iti amiananna, a naipasngat iti nagbaetanda ti kabambantayan ti Taurus. Ti Siria ti adda iti dayana, nga adda met iti nagbaetanda ti Bambantay ti Amanus (Nur iti agdama), makin-abagatan a sanga ti Bambantay ti Taurus. Dagitoy ti nagserbi a beddengna bayat ti kaaduan a paset ti nagkauna a pakasaritaanna.
Kangrunaanna a nabingay ti rehion iti dua a nainkasigudan a benneg: ti makinlaud, a naawagan Cilicia Tracheia (Cilicia a Likkalikkaong), ken ti makindaya, a naawagan Cilicia Pedias (Tanap a Cilicia). Ti Cilicia Tracheia ket maysa a di mapagnanaedan a lantag iti Bambantay ti Taurus, nga aduan iti kabakiran. Gapu iti likkalikkaong nga aplayana nga addaan kadagiti nabato a rawis, adu ti lugar ken sabangan a mabalin a pagsangladan. Sipud pay idi un-unana, daytoyen ti paglemlemmengan dagiti mannanakaw ken dagiti pirata, a nangraut kadagiti barko nga aglaylayag iti igid ti baybay. Saklawen met ti Cilicia Pedias ti akaba a tanap iti igid ti baybay, maysa a benneg a nasayaat ti padanumna ken nadam-eg. Idi panawen dagiti Romano, iti daytoy a tanap ti ayan ti adu a siwayawaya a siudad-estado, a ti kalatakan kadagita isu ti Tarso, ti nakayanakan ni Saulo (Pablo).—Ara 21:39; 22:3; 23:34.
Malaksid pay iti trigo, lino, ken nadumaduma a prutas, nagtaud met idiay Cilicia ti dutdot dagiti kalding, a pagaammo kas cilicium idi tiempo dagiti Romano. Yantangay maus-usar daytoy a material iti panagaramid iti tolda, mabalin a maysa dayta a makagapu no apay a nasursuro ni Pablo ti agaramid iti tolda idi agtutubo pay.
Nagsayaat a lugar ti ayan ti Cilicia no mainaig iti militaria ken komersio. Ti kangrunaan a ruta ti komersio manipud Siria ket lumasat idi iti Ruruangan ti Siria, maysa a nangato a bessang a lumasat iti Bambantay ti Amanus (Nur iti agdama) nga agarup 30 km (20 mi) iti amianan ti Antioquia, kalpasanna lumasat iti Cilicia nga agturong iti Tarso ken sumang-at iti Bambantay ti Taurus nga agturong iti Ruruangan ti Cilicia—dagiti nauneg a bessang a nagpaay kas dalan nga agturong iti makintengnga ken makinlaud nga Asia Menor.
Iti sidong ti nagkauna nga Imperio ti Roma, nabingay daytoy a probinsia, a ti paset ti makinlaud a benneg nayawat iti turay dagiti lokal a dinastia, idinto ta ti nabatbati nabatad a tinarawidwidan dagiti agkakabangibang a sakup a pagpagarian. Idi laeng tiempo ni Vespasian (72 K.P.) a napagtipon manen kas maymaysa a probinsia ti makindaya ken makinlaud a benneg ti Cilicia. Gapuna, bayat ti nasapa a paset ti tiempo dagiti apostol, nasinged ti relasion ti Cilicia ken Siria, ket agparang a kastoy ti nayanninaw iti Aramid 15:23, 41 ken Galacia 1:21, a sigun iti dadduma a managsirarak ti “Cilicia” kadagitoy a teksto ket tumukoy iti Cilicia Pedias. Iti sabali a bangir, idi kunaen ti Aramid 27:5 a naglayag ni Pablo “iti nawayang a baybay a nangnurnor iti Cilicia ken Pamfilia” iti panagturongna idiay Roma tapno mausig, ti “Cilicia” sadiay nalawag a ramanenna ti intero a rehion ti makindaya ken makinlaud a Cilicia.
Dagiti Judio manipud Cilicia ket karaman kadagiti tattao a nakisupiat ken Esteban sakbay ti ipapatayna. (Ara 6:9) Idi agarup 49 K.P. addan dagiti kongregasion idiay Cilicia nga immawat iti maysa a surat manipud iti Kristiano a konseho idiay Jerusalem. (Ara 15:23) Ti ruta ti maikadua ken maikatlo a panagdaliasat ni Pablo kas misionero ket nalawag a limmasat iti Cilicia ken iti Ruruangan ti Cilicia.