KONGREGASION

Bunggoy ti tattao a naguurnong a sangsangkamaysa maipaay iti piho a panggep wenno aramid. Ti Hebreo a sao a gagangay a naipatarus a “kongregasion” iti Baro a Lubong a Patarus ket qa·halʹ, a nagtaud iti sao a kaipapananna ti “ayaban nga agsangsangkamaysa; ummongen.” (Nu 20:8; De 4:10) Masansan a naaramat dayta maipaay iti organisado a bagi, a masarakan iti sasao a “kongregasion ti Israel” (Le 16:17; Jos 8:35; 1Ar 8:14), “kongregasion ti pudno a Dios” (Ne 13:1), ken “kongregasion ni Jehova” (Nu 20:4; De 23:2, 3; 1Cr 28:8; Mik 2:5). Ti qa·halʹ tumukoy iti nadumaduma a kita ti panagtataripnong ti tattao, kas maipaay kadagiti narelihiosuan a panggep (De 9:10; 18:16; 1Ar 8:65; Sal 22:25; 107:32), maipaay iti panangtaming kadagiti sibil nga aramid (1Ar 12:3), ken maipaay iti pannakigubat (1Sm 17:47; Eze 16:40). Iti libro ti Eclesiastes, nayam-ammo ni Solomon kas “ti manangummong” (Heb., qo·heʹleth). (Ec 1:1, 12) Kas ari, inummongna dagiti umili maipaay iti panagdaydayaw ken Jehova, a ti maysa a naisangsangayan a pagarigan ket idi inurnongna dagiti iturayanna iti kaipatpatakder a templo idiay Jerusalem.​—1Ar 8:1-5; 2Cr 5:2-6.

Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, ek·kle·siʹa ti Griego a sao a naipatarus a “kongregasion.” Ti ek·kle·siʹa nagtaud iti dua a Griego a sao, ek, kaipapananna ti “manipud,” ken ka·leʹo, kaipapananna ti “ayaban.” Ngarud, tumukoy iti bunggoy ti tattao a naayaban a sangsangkamaysa, opisial wenno uray saan nga opisial a pannakaayab. Dayta ti sao a nausar mainaig iti kongregasion ti Israel iti Aramid 7:38 ken naaramat met maipaay iti “gimong” a sinulbog ti agpampanday iti pirak a ni Demetrio maibusor ken Pablo ken kadagiti kaduana idiay Efeso. (Ara 19:23, 24, 29, 32, 41) Nupay kasta, masansan unay a naaramat dayta mainaig iti kongregasion Kristiano. Nayaplikar dayta iti kongregasion Kristiano iti pangkaaduan (1Co 12:28); iti maysa a kongregasion iti siudad a kas iti Jerusalem (Ara 8:1), Antioquia (Ara 13:1), wenno Corinto (2Co 1:1); wenno iti espesipiko a bunggoy nga aggigimong iti pagtaengan ti maysa (Ro 16:5; Flm 2). Maitunos iti dayta, nadakamat met ti tunggal maysa a kongregasion Kristiano wenno “dagiti kongregasion ti Dios.” (Ara 15:41; 1Co 11:16) Ti sumagmamano nga Iloko a bersion usarenda ti “iglesia” kadagiti teksto a tumuktukoy iti kongregasion Kristiano, kas iti 1 Corinto 16:19. (AS; KJ) Mabalin a makariro ti patarus nga “iglesia” yantangay pagarupen ti adu a tattao a ti iglesia ket maysa nga awag a nainaig wenno tumukoy iti relihion imbes a kongregasion a makipaspaset iti panagdaydayaw.

Ti Griego a sao nga ek·kle·siʹa gagangay a naaramat iti Septuagint a pakaipatarusan ti Hebreo a sao a qa·halʹ, kas iti Salmo 22:22 (21:23, LXX).​—Idiligyo ti Rbi8 ftn.

Ti Kongregasion ti Israel. Manipud idi tiempo ni Moises nga agpatpatuloy, natukoy ti nasion ti Israel kas kongregasion. Inyurnos ni Jehova a ti kongregasion maiturayan, saan nga iti demokratiko a pamay-an babaen kadagiti umili, no di ket iti teokratiko a pamay-an, babaen iti Dios a mismo. Iti dayta a panggep, ti nasion naiserrek iti Linteg ti tulag. (Ex 19:3-9; 24:6-8) Yantangay ni Moises ti manangibabaet iti dayta a tulag, maikuna: “Ni Moises nangipasdek kadakami iti linteg kas maysa a bilin, maysa a sanikua ti kongregasion ni Jacob.” (De 33:4) Ni Jehova ti Ukomda, Manangted-Paglintegan, ken Arida. (Isa 33:22) Gapuna, ti nasion ket kongregasion ti Dios ken mabalin a tukoyen kas “ti kongregasion ni Jehova.”​—Nu 16:3; 1Cr 28:8.

No dadduma, ti Hebreo a sao a qa·halʹ (kongregasion) naaramat a kagiddan ti Hebreo a sao nga ʽe·dhahʹ (gimong). (Le 4:13; Nu 20:8, 10) Ti ʽe·dhahʹ ket nagtaud iti sao a kaipapananna ti “ituding,” no kasta ipasimudaagna ti maysa a bunggoy a naguummong sigun iti naituding, ken masansan a nayaplikar iti komunidad ti Israel, kas iti sasao a “gimong ti Israel.” (Ex 12:3) Iti nasion ti Israel, dagidiay aktual a nangbukel iti Hebreo a populasion isuda ti nangbukel iti kongregasion (qa·halʹ; Nu 15:15), idinto ta ti gimong (ʽe·dhahʹ) agparang a sinaklawna agpadpada dagiti Israelita ken dagiti ganggannaet nga agnanaed a naitimpuyog kadakuada. (Ex 12:19) Gapuna ti pannakaikameng iti kongregasion, iti napalawa a pangkaaduan a pannakayaplikar, agparang nga inramanna dagiti nakugit a ganggannaet nga agnanaed.​—Nu 15:14-16.

Nupay kasta, adda dagiti napawilan no maipapan iti pannakaikameng iti “kongregasion ni Jehova.” Ti nakapon a lalaki wenno daydiay ‘naputed ti mabagbagina’ di mabalin a sumrek iti dayta; dagiti bastardo nga annak, lallaki nga Ammonita, ken lallaki a Moabita naparitanda manipud iti dayta “uray agingga iti maikasangapulo a kaputotan.” Ngem ti annak a nayanak kadagiti Edomita ken kadagiti Egipcio “kas maikatlo a kaputotan” mabalinda “a mismo ti sumrek iti kongregasion ni Jehova.” (De 23:1-8) Ti pannakapawil “agingga iti maikasangapulo a kaputotan” ti annak ti maysa a bastardo intandudona ti linteg ni Jehova maibusor iti pannakikamalala. (Ex 20:14) Ket nupay dagiti naputed ti mabagbagida napawilanda manipud “kongregasion ni Jehova,” maliwliwa dagiti kasta iti sasao nga inlanad ni Isaias, kas masarakan iti Isaias 56:1-7. Siempre, dagiti indibidual a napawilan manipud “kongregasion ni Jehova” iti kadaanan nga Israel posible a maaddada iti sidong dagiti probision ken pamendision ni Jehova nga agpaay kadagiti tattao iti nasnasion iti pangkaaduan.​—Ge 22:15-18.

Dagiti tattao a kameng ti kongregasion ti Israel naipakitaanda iti asi no di inranranta a nakabasolda. Ngem nagessatda iti ipapatay gapu iti inggagara a panangaramid iti maysa a banag a dakes. (Nu 15:27-31) Kas pagarigan, ti maysa nga indibidual magessat manipud iti kongregasion, ken manipud iti biag a mismo, gapu iti panagkedkedna a manggugor iti bagina no isu narugit iti seremonial a pamay-an, gapu iti pannanganna iti sumagmamano iti lasag ti sakripisio a pakikaykaysa bayat ti kaaddana iti kasta a kasasaad, gapu iti pannakiramanna iti taba dagiti daton wenno iti dara, wenno gapu iti pannanganna iti nasantuan a bambanag bayat ti kinarugitna. (Nu 19:20; Le 7:21-27; 17:10, 14; 22:3) Nagessat met ti tattao gapu iti panagtrabahoda iti aldaw ti Sabbath (Ex 31:14), gapu iti panangitedda ken Molec kadagiti putotda, gapu iti ibabaw-ingda kadagiti mannakiuman iti espiritu ken kadagiti propesional a managipadles iti paspasamak, gapu iti sumagmamano a kita ti seksual nga imoralidad, ken gapu iti saanda a ‘panangparigat’ iti bagbagida iti tinawen nga Aldaw ti Panangabbong.​—Le 20:1-6, 17, 18; 23:27-30; kitaenyo met ti Ex 30:31-33; Le 17:3, 4, 8, 9; 18:29; 19:5-8.

Nupay ti kongregasion ti Israel buklen idi dagiti indibidual, ti nasion a mismo ket buklen dagiti tribu, pamilia, ken sangakabbalayan. Daytoy nga organisasional nga urnos agparang a naipakita iti pasamak a nakainaigan ni Acan, ta iti daytoy a kaso dimmatag ti Israel, umuna tumunggal tribu, kalpasanna tumunggal pamilia, simmaganad tumunggal sangakabbalayan, ken kamaudiananna tumunggal nabaneg a lalaki, agingga a napili ni Acan kas ti nakaaramid iti dakes.​—Jos 7:10-19.

Iti Israel, masansan a dagiti responsable a pannakabagi ti nagakem maipagapu kadagiti umili. (Esd 10:14) Gapuna, ti “papanguluen dagiti tribu” ti nagidiaya kalpasan ti pannakaipasdek ti tabernakulo. (Nu 7:1-11) Kasta met, ti papadi, dagiti Levita, ken “dagiti pannakaulo dagiti umili” kas pannakabagi pinatalgedanda babaen iti selio ti “mapagpiaran nga urnos” idi kaaldawan ni Nehemias. (Ne 9:38–10:27) Bayat ti panagdaliasat ti Israel idiay let-ang, adda idi “papanguluen ti gimong, dagidiay napaayaban iti gimong, agdindinamag a lallaki,” a 250 kadakuada ti kimmappon kada Kore, Datan, Abiram, ken On iti panaguummongda maibusor kada Moises ken Aaron. (Nu 16:1-3) Kas panangtungpalna iti nadibinuan a panangiwanwan, nangpili ni Moises iti 70 kadagiti lallakay ti Israel nga op-opisial tapno tumulongda kenkuana a mangibaklay iti “awit dagiti umili” a saanna idi a kabaelan nga ibaklay nga is-isuna. (Nu 11:16, 17, 24, 25) Dakamaten ti Levitico 4:15 “dagiti lallakay iti gimong,” ket agparang a dagiti pannakabagi dagiti umili isu dagiti lallakay, dagiti pannakaulo, dagiti ukom, ken dagiti opisial ti nasion.​—Nu 1:4, 16; Jos 23:2; 24:1.

Idiay let-ang, dua a trumpeta a pirak ti naaramat iti panangummong iti gimong ken iti panangrakrak iti pakarso. Ti gimong salimetmetanda ti tulaganda a pannakisinnarak ken Moises idiay pagserkan ti tolda ti gimong no mapuyot idi a mapaguni dagitoy a dua a trumpeta. No maysa laeng ti mapaguni, agparang sadiay “dagiti panguluen kas pannakaulo ti rinibu ti Israel.” (Nu 10:1-4) No dadduma, ti ar-ari ti nangangay kadagiti panaguurnong (1Ar 8:5; 2Cr 20:4, 5), a ni Ezekias nagusar kadagiti tumataray a mangayab kadagiti umili nga umayda iti Jerusalem maipaay iti naindaklan a rambak ti Paskua idi kaaldawanna.​—2Cr 30:1, 2, 10-13.

Kadagiti naud-udi a tiempo, dakkel a pannakabalin ti winatwat ti hudisial a bagi a pagaammo kas Sanhedrin, buklen ti 71 a kameng​—ti nangato a padi ken 70 a sabsabali pay a kangrunaan a lallaki ti nasion, ti “ummong ti lallakay.”​—Mt 26:59; Lu 22:66.

Bayat ti pannakaidestiero dagiti Judio idiay Babilonia, wenno di nagbayag kalpasan dayta, dagiti sinagoga ti kaaduanna a naus-usar kas patpatakder a naguummongan dagiti Judio. Idi agangay, naipasdek dagiti sinagoga iti nadumaduma a lugar; kas pagarigan, nangipaay ni Jesus iti pannursuro iti sinagoga idiay Nazaret. (Lu 4:16-21) Iti kinapudnona, dagiti sinagoga ket eskuelaan a sadiay a naibasa ken naisuro ti Kasuratan, ket luglugar dagita a pagkararagan ken agpaay iti panggep a panangipaay iti daydayaw iti Dios.​—Ara 15:21; kitaenyo ti SINAGOGA.

Naisalsalumina ti kasasaad ti kongregasion ti Israel. Impalagip kadakuada ni Moises: “Nasantuanka nga ili ken Jehova a Diosmo. Sika ti pinili ni Jehova a Diosmo nga agbalin nga ilina, maysa a naisangsangayan a sanikua, manipud iti amin nga ili nga adda iti rabaw ti daga.” (De 7:6) Ngem ti Judio a kongregasion simmardeng kas kongregasion ti Dios, naiwaksi gapu iti pananglaksidna iti Anak ti Dios.​—Ara 4:24-28; 13:23-29; Mt 21:43; 23:37, 38; Lu 19:41-44.

Ti Kristiano a Kongregasion ti Dios. Sakbay ti pannakalaksid ti Judio a nasion ken ti panagpatingga ti kasasaadna kas kongregasion ti Dios, inyam-ammo ni Jesu-Kristo ti bagina kas ti “dakkel a bato” nga iti rabaw dayta bangonenna ti inawaganna iti “kongregasionko.” (Mt 16:18) Ni Pedro, a nagsawan ni Jesus, kastoy ti pannakaawatna iti bambanag, ta idi agangay ti apostol impabigbigna ni Jesus kas ti piguratibo a “bato” a linaksid dagiti tattao ngem “napili, napateg, iti Dios” ken kas ti “pamuon a bato a pasuli” a mabalin a pangisaadan ti maysa a tao iti pammatina nga awan mapasaranna a pannakaupay. (1Pe 2:4-6; Sal 118:22; Isa 28:16) Ni Pablo sibabatad met nga impabigbigna ni Jesu-Kristo kas ti pamuon nga iti rabaw dayta ti pakaibangonan ti kongregasion Kristiano. (Efe 2:19-22; 1Co 3:11) Ket, yantangay kukua ni Jehova, mayanatup a natukoy kas “ti kongregasion ti Dios.”​—Ara 20:28; Ga 1:13.

Ni Kristo ti nakaibangonan daytoy a kongregasion (Gr., ek·kle·siʹa) Kristiano; isu met ti ulo dayta. Gapuna naikuna: “[Ti Dios] impasakupna met ti amin a bambanag iti baba dagiti sakana, ket pinagbalinna nga ulo iti amin a bambanag iti kongregasion, a dayta ti bagina, ti kinanaan-anay daydiay mangpunno iti amin a bambanag iti isuamin.”​—Efe 1:22, 23; kitaenyo met ti Col 1:18.

Idi Pentecostes ti 33 K.P., ti Kristiano a kongregasion ti Dios sinandianna ti kongregasion ti Israel, idi naiparukpok ti nasantuan nga espiritu kadagiti pasurot ni Jesus idiay Jerusalem. Napili dagiti umuna a mainanama a kameng dayta a kongregasion di nagbayag kalpasan ti pannakabautisar ni Jesus, iti panangrugi ti ministeriona ditoy daga. (Ara 2:1-4; Jn 1:35-43) Manipud kadagiti immun-una a pasurotna, nangpili ni Jesus iti 12 nga apostol (Lu 6:12-16), ket idi agangay pinilina ni Saulo ti Tarso, a nagbalin nga “apostol iti nasnasion.” (Ara 9:1-19; Ro 11:13) Dagiti 12 a matalek nga apostol ti Kordero a ni Jesu-Kristo, pakairamanan ni Matias a nangsukat ken Judas, buklenda dagiti segundario a pamuon ti kongregasion Kristiano.​—Ara 1:23-26; Apo 21:1, 2, 14.

Natukoy daytoy a kongregasion kas ti “kongregasion dagiti inauna a naipasalistan iti langlangit,” a ti naan-anay a bilangda, iti sidong ni Kristo nga ulo, ket 144,000. (Heb 12:23; Apo 7:4) Dagitoy a naayaban ket ‘nagatang manipud iti sangatauan’ tapno itungpalda ti maysa a naisangsangayan a trabaho ditoy daga ket kalpasanna makikaduada ken Kristo idiay langit kas ti nobiana. No kasano nga adda dagiti makalikaguman maipaay iti pannakaikameng iti Hebreo a kongregasion ti Dios, kasta met nga adda dagiti makalikaguman iti pannakaikameng iti Kristiano a “kongregasion ti Dios.” Dagidiay mangbukel iti dayta ket naespirituan a birhen nga agtultuloy a sumursurot iti Kordero, ni Jesu-Kristo, iti uray sadino a papananna, “ket awan nasarakan a kinaulbod kadagiti ngiwatda; awan pakapilawanda.”​—Apo 14:1-5.

Pinili ni Jehova dagiti kameng ti Kristiano a kongregasion ti Dios. (Ro 8:30; 2Te 2:13) Dagiti umuna a kameng dayta naayabanda manipud iti nalaksid a Judio a kongregasion, a saan a nangawat iti Anak ti Dios kas ti Mesiasda. Nupay kasta, mangrugi ken Cornelio idi 36 K.P., dagiti kameng ti kongregasion Kristiano naayabanda met manipud kadagiti nasion iti pangkaaduan, iti kasta maikuna ni Pablo: “Awan ti Judio wenno uray Griego, awan ti adipen wenno uray siwayawaya a tao, awan ti lalaki wenno uray babai; ta maymaysakayo amin a persona a naikaykaysa ken Kristo Jesus.” (Ga 3:28; Ara 10:34, 35; Ro 10:12; Efe 2:11-16) Nupay ti Linteg ti tulag, a ni Moises ti nangibabaet ken iti sidong dayta a natarawidwidan ti kongregasion ti Israel, ket tinungpalen ni Kristo ken inikkaten ni Jehova a Dios (Mt 5:17; 2Co 3:14; Col 2:13, 14), makiraman dagiti kameng ti Kristiano a kongregasion ti Dios kadagiti maigunggona ti baro a tulag a ti Dakdakkel a Moises, ni Jesu-Kristo, ti nangibabaet. (Mt 26:28; Heb 12:22-24; Ara 3:19-23) Kasta met, nupay ti papadi ken ar-ari ti Israel napulotanda iti lana (Ex 30:22-30; 2Ar 9:6), dagidiay pinili ti Dios nga agbalin a kamkameng ti kongregasion Kristiano napulotanda iti nasantuan nga espiritu (2Co 1:21, 22; 1Jn 2:20) ken inampon ida ni Jehova a Dios kas annakna.​—Efe 1:5.

Pamunganayanna, ti Hebreo a kongregasion buklen dagiti nainkasigudan nga Israelita. Dagiti tattao a mangbukel iti napulotan a Kristiano a kongregasion ti Dios ket naespirituanda nga Israelita, a buklenda dagiti tribu ti naespirituan nga Israel. (Apo 7:4-8) Nupay ti kaaduan kadagiti nainkasigudan nga Israelita linaksidda ni Jesu-Kristo, “saan nga amin nga agtaud iti Israel pudpudnoda nga ‘Israel,’” kayatna a sawen, naespirituan nga Israel. (Ro 9:6-9) Ket, maipapan iti Kristiano a kongregasion ti Dios a buklen dagiti naespirituan a Judio, kinuna ni Pablo: “Isu saan a maysa a Judio no iti makinruar, uray ti pannakakugit iti lasag saan met a makinruar. No di ket isu maysa a Judio no iti uneg, ket ti pannakakugitna isu ti pannakakugit ti puso babaen ti espiritu.”​—Ro 2:28, 29.

Gagangay a no ti Kristiano a Griego a Kasuratan dakamatenna ti “kongregasion” iti pangkaaduan a kaipapananna, matuktukoy ti 144,000 a kameng dayta, dagiti napulotan a pasurot ni Kristo ngem di karaman ni Jesus a mismo. (Efe 5:32; Heb 12:23, 24) Nupay kasta, ti adda iti Hebreo 2:12 a naipaltiing a pannakayaplikar ken Jesu-Kristo ti sasao ni David a nailanad iti Salmo 22:22 ipakitana a ti termino a “kongregasion” mabalin a mayaplikar a ramanenna ti ulo dayta, ni Jesu-Kristo. Iti panangadawna iti maysa a paset ti sasao ni David, kinuna ti mannurat ti Hebreo: “Ta agpadpada a ti mangsansantipikar ken dagidiay masansantipikar nagtaudda amin iti maymaysa, ket gapu itoy isu [Jesu-Kristo] saan a mabain a mangawag kadakuada iti ‘kakabsat,’ a kas iti kunana: ‘Ideklarakto ti naganmo iti kakabsatko; iti tengnga ti kongregasion idaydayawkanto babaen iti kanta.’” (Heb 2:11, 12) Kas ken David, a kameng ti kongregasion ti Israel nga iti tengnga dayta indaydayawna ni Jehova, mabalin a mamatmatan ni Jesu-Kristo, iti daytoy a kasasaad, kas kameng ti naespirituan a kongregasion, a ti dadduma iti dayta maawaganda iti ‘kakabsatna.’ (Idiligyo ti Mt 25:39, 40.) Karaman ni David iti Israelita a kongregasion ni Jehova a Dios, ket kameng met iti dayta ni Jesu-Kristo bayat ti kaaddana ditoy daga, a nangaskasaba iti nagtetengngaan dagiti kameng dayta. Ti natda dayta a kongregasion nagbalin a paset ti kongregasion ni Jesus.

Pannakaorganisar ti Kongregasion Kristiano. Nupay naipasdek dagiti Kristiano a kongregasion ti Dios iti nadumaduma a lugar, saan nga agwaywayas a nagtignay ti tunggal maysa. Imbes ketdi, binigbigda amin ti autoridad ti Kristiano a bagi a manarawidwid idiay Jerusalem. Daytoy a bagi a manarawidwid ket buklen dagiti apostol ken lallakay ti kongregasion ti Jerusalem, nga awan dagiti kasalisal a “bagi” iti sabali pay a luglugar a mangganggandat a mangimaton iti kongregasion. Ti matalek a Kristiano a bagi a manarawidwid idi umuna a siglo K.P. ti nakaidatagan ti isyu ti panagkugit maipaay iti pannakausig. Idi a ti bagi a manarawidwid naaramidna ti pangngeddengna, kas indalan ti nasantuan nga espiritu, naawat dayta a pangngeddeng ket naipaannurot iti amin a kongregasion Kristiano, a dagitoy situtulokda a nagpasakup iti dayta.​—Ara 15:22-31.

Ti Kristiano a bagi a manarawidwid idiay Jerusalem nangibaon kadagiti agdaldaliasat a pannakabagi. Gapuna, ni Pablo ken ti dadduma pay intulodda ti kadakdakamat a pangngeddeng ti bagi a manarawidwid, a naikuna: “Ita bayat ti panagdaliasatda kadagiti siudad iyawatda kadagidiay adda sadiay dagiti bilin a napagtitinongan dagiti apostol ken lallakay nga adda idiay Jerusalem tapno salimetmetanda.” Maipapan kadagiti epekto a pinataud dayta, naikuna: “Gapuna, iti kinapudnona, dagiti kongregasion nagtultuloy a mapatibker iti pammati ken umadu iti bilang iti inaldaw-aldaw.” (Ara 16:4, 5) Nasaksakbay pay, idi a dagiti apostol idiay Jerusalem “nangngeg[da] nga inawat ti Samaria ti sao ti Dios, imbaonda kadakuada da Pedro ken Juan; ket simmalog dagitoy ket inkararaganda ida tapno umawatda iti nasantuan nga espiritu.”​—Ara 8:14, 15.

Sisisinged nga inannurot ti tunggal maysa kadagiti kongregasion ti panangiwanwan ti Kristiano a bagi a manarawidwid, a nangtarawidwid iti pannakadutok dagiti lallakay. (Tit 1:1, 5) Gapuna, kas imbilin ti Kristiano a bagi a manarawidwid iti sidong ti impluensia ti nasantuan nga espiritu, nadutokan dagiti manangaywan kasta met dagiti katulongan, ministerial nga ad-adipen, maipaay iti tunggal kongregasion. Dagiti lallaki a naikabil kadagitoy a mapagtalkan ken responsable a saad kasapulan a maragpatda dagiti espesipiko a kualipikasion. (1Ti 3:1-13; Tit 1:5-9) Dagiti agdaldaliasat a pannakabagi ti bagi a manarawidwid, kas ken Pablo, sinurotda ni Kristo ket nangipasdekda iti nasayaat a pagulidanan a tuladen. (1Co 11:1; Fil 4:9) Iti kinapudnona, amin nga agserserbi kas naespirituan a papastor kasapulan nga agbalinda a “pagulidanan ti arban” (1Pe 5:2, 3), mangipakitada iti naayat a pannakaseknan kadagiti indibidual iti uneg ti kongregasion (1Te 2:5-12), ken agbalinda a pudpudno a saranay kadagidiay masaksakit iti naespirituan.​—Ga 6:1; San 5:13-16; kitaenyo ti LAKAY; MANANGAYWAN; MINISTRO.

Gapuna, no kasano nga inorganisar ni Jehova ti kongregasion ti Israel iti sidong dagiti lallakay, pannakaulo, uk-ukom, ken op-opisial (Jos 23:2), inasikasona ti pannakaimaton ti kongregasion Kristiano babaen ti panangyurnosna iti pannakadutok dagiti lallakay kadagiti mapagtalkan a saad iti dayta. (Ara 14:23) Ket, no kasano a no dadduma nagakem dagiti responsable a lallaki kas pannakabagi maipaay iti intero a kongregasion ti Israel, kas kadagiti hudisial a banag (De 16:18), inyurnos ti Dios a ti tumunggal kongregasion Kristiano maibagian iti umasping a pamay-an kadagiti kasta a banag babaen kadagiti responsable a lallaki nga inkabil ti nasantuan nga espiritu kadagiti saad ti autoridad. (Ara 20:28; 1Co 5:1-5) Nupay kasta, no tumanor dagiti parikut iti nagbabaetan dagiti kameng ti Kristiano a kongregasion ti Dios, ti sasao ni Jesu-Kristo a nailanad iti Mateo 18:15-17 (naisawang sakbay a linaksid ni Jehova ti Judio a kongregasion ti Dios ket ngarud nagaplikar iti dayta idi damo) nagpaay kas pakaibatayan ti panangrisut wenno panangtaming iti kasta a parparikut.

Dagiti kameng iti naespirituan a “bagi” ni Kristo insaad ni Jehova a Dios “kas iti kinayatna.” Ket kinuna ni Pablo: “Ti Dios insaadna ti tunggal maysa kadagitoy iti kongregasion, umuna, dagiti apostol; maikadua, dagiti mammadto; maikatlo, dagiti mannursuro; sumaganad dagiti mannakabalin nga aramid; sumaganad sagsagut kadagiti panangpaimbag; dagiti makatulong a panagserbi, dagiti pannakabael a mangiwanwan, dagiti nadumaduma a pagsasao.” Saanda nga agpapada amin iti akem, ngem kasapulan ida amin ti kongregasion Kristiano. (1Co 12:12-31) Inlawlawag ni Pablo a ti pannakaipaay dagiti apostol, mammadto, ebanghelisador, papastor, ken mannursuro iti kongregasion Kristiano ket “iti panggep a panangatur kadagiti sasanto, maipaay iti trabaho a panagministerio, maipaay iti pannakapabileg ti bagi ti Kristo, agingga a makagtengtayo amin iti panagmaymaysa iti pammati ken iti umiso a pannakaammo iti Anak ti Dios, iti maysa a nataenganen a tao, iti rukod ti kinatayag ti kinanaan-anay ti Kristo.”​—Efe 4:11-16.

Naipaayan ti kongregasion ti Israel iti linlinteg ti Dios ket natarusanna a “saan a babaen iti tinapay laeng nga agbiag ti tao no di ket babaen iti tunggal ebkas ti ngiwat ni Jehova nga agbiag ti tao.” (De 8:1-3) Binigbig met ni Jesu-Kristo a ti tao saan a makapagbiag iti tinapay laeng “no di ket iti tunggal sao a rumrummuar iti ngiwat ni Jehova.” (Mt 4:1-4) Gapuna, naipaayan ti kongregasion Kristiano iti umdas a probision tapno maaddaan iti kasapulan a naespirituan a taraon, a ni Kristo a mismo dinakamatna ti “adipen” a babaen kenkuana maipaay ti kasta a taraon kadagiti Kristiano a ‘katulong.’ Kas paset ti padtona maipapan iti mismo a kaaddana ken iti “panungpalan ti sistema ti bambanag,” impakita ni Jesus nga, iti idadatengna, ti “apo” dutokanna daytoy a “matalek ken masirib nga adipen” “nga agaywan kadagiti amin a sanikuana.”​—Mt 24:3, 45-47.

Iti kongregasion ti Israel, napateg dagiti panagtataripnong maipaay iti panagdaydayaw ken Jehova ken ti panangusig iti lintegna. (De 31:12; Ne 8:1-8) Umasping iti dayta, dagiti panaggigimong maipaay iti panagdaydayaw ken Jehova ken ti panangadal iti Kasuratan ket napapateg nga aspeto ti Kristiano a kongregasion ti Dios, a ti mannurat ti Hebreo binagbagaanna dagidiay pagpaayan ti suratna a saanda a baybay-an ti kasta a panagtataripnong a sangsangkamaysa. (Heb 10:24, 25) Dagiti maar-aramid kadagiti sinagoga iti pakasaritaan dagiti Judio iti naud-udi a tiempo ramanenda ti panangibasa ken panangisuro iti Kasuratan, ti panangidaton iti karkararag, ken ti panangipaay iti daydayaw iti Dios. Ti kakasta nga aspeto nayallatiw kadagiti Nakristianuan a paggigimongan, nupay awanan kadagiti ritualistiko a nainaynayon nga idi agangay timmanor kadagiti serbisio iti sinagoga. Iti sinagoga awan ti nailasin a klase papadi, a ti pannakiraman iti panangibasa ken panangilawlawag iti Kasuratan silulukat iti asinoman a napeklan a lalaki a Judio. Pumadpada iti dayta, awan klero-laigo wenno umasping iti dayta a pannakabingay iti uneg ti nagkauna a kongregasion Kristiano. Siempre, iti kongregasion wenno uray iti sinagoga, dagiti babbai saanda a nangisuro wenno nangwatwat iti autoridad kadagiti lallaki.​—1Ti 2:11, 12.

Ti pannakataginayon ti umiso nga urnos kadagiti panaggigimong ti Kristiano a kongregasion ti Dios tumunos iti kinapudno a ni Jehova, a nangited iti probision maipaay iti urnos ti kongregasion iti nagtetengngaan dagiti pasurot ni Kristo, ket “Dios, saan a ti riribuk, no di ket ti talna.” Daytoy a kinaurnos nangibunga met iti dakkel a naespirituan a pagimbagan kadagiti amin a timmabuno.​—1Co 14:26-35, 40; kitaenyo ti GIMONG, ASAMBLEA.