JUAN, DAGITI SURAT NI
Karaman dagitoy iti kaudian a naisurat a paspaset ti naipaltiing a Kasuratan. Nupay ti nagan ni apostol Juan saan a pulos agparang kadagitoy a surat, kaaduan nga eskolar ti umanamong iti kadawyan a panangmatmat a maymaysa ti mannurat ti Naimbag a Damag Sigun ken Juan ken ti tallo a surat a napauluan iti Umuna, Maikadua, ken Maikatlo a Juan. Umasping unay dagitoy iti maikapat nga Ebanghelio.
Nabayagen a naipasdek ti kinaumiso dagitoy a surat. Ti mismo a linaonda ket pammasingked a tumunosda iti sabsabali pay a paset ti Kasuratan. Kasta met, paneknekan ti adu a nagkauna a mannurat nga umiso dagitoy. Agparang a nagadaw ni Polycarp iti 1 Juan 4:3; sigun ken Eusebius, pinatalgedan ni Papias ti umuna a surat, kas inaramid da Tertullian ken Cyprian; ket adda dayta iti Syriac a Peshitta. Adda pasimudaag a ni Clemente ti Alejandria pagaammona ti dua a sabsabali pay a surat; nagadaw ni Irenaeus iti 2 Juan 10, 11; tukoyen dagita ni Dionysius ti Alejandria, sigun ken Eusebius. Dagitoy naud-udi a nadakamat a mannurat patalgedanda met ti kinaumiso ti Umuna a Juan.
Mabalbalin unay nga inaramid ni Juan dagita a surat manipud Efeso idi agarup 98 K.P., iti asideg ti tiempo a panangisuratna iti salaysayna iti Ebanghelio. Ti masansan a pannakaaramat ti ebkas a “babassit nga annak [wenno, ubbing]” ipasimudaagna a naisurat dagita idi tiempo ti kinalakayna.
Umuna a Juan. Ti estilo daytoy a surat ket mangibinsabinsa a salaysay, yantangay awanan iti kablaaw wenno uray konklusion. Iti maikadua a kapitulo, iturong ni Juan ti mensahena kadagiti amma, ubbing, ken agtutubo a lallaki, a mangipamatmat a saan a personal a surat dayta iti maysa nga indibidual. Mabalbalin a nairanta agpaay iti maysa a kongregasion wenno ad-adu pay, ket agaplikar met iti intero a timpuyog dagidiay naikaykaysa ken Kristo.—1Jn 2:13, 14.
Ni Juan ti naudi a sibibiag nga apostol. Nasurok idin a 30 a tawen sipud naisurat ti maudi kadagiti dadduma pay a surat iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Din agbayag maawanen ti amin nga apostol. Tawtawen sakbay daytoy a tiempo, ni Pablo insuratna ken Timoteo nga iti mabiiten saandanton a makapagkadua. (2Ti 4:6) Indagadagna ken Timoteo nga itultuloyna a salimetmetan ti pagtuladan iti makapasalun-at a sasao, kasta met nga italekna kadagiti matalek a lallaki ti bambanag a nangngegna ken Pablo, tapno dagitoy a lallaki maisuroda met ti sabsabali.—2Ti 1:13; 2:2.
Namakdaar ni apostol Pedro maipapan kadagiti ulbod a mannursuro a tumaud iti uneg ti kongregasion, nga iserrekda dagiti makadadael a sekta. (2Pe 2:1-3) Kanayonanna pay, imbaga ni Pablo kadagiti manangaywan iti kongregasion idiay Efeso (a sadiay a naaramid dagiti surat ni Juan idi agangay) a sumrekto “dagiti manangirurumen a lobo,” a saan a mangtrato a sidudungngo iti arban. (Ara 20:29, 30) Impadtona ti dakkel nga apostasia agraman ti “tao ti kinakillo.” (2Te 2:3-12) Gapuna, kas agdama a kasasaad idi 98 K.P., kunaen ni Juan: “Ubbing, daytoy ti kamaudianan nga oras, ket, kas iti nangngegyo nga umay ti antikristo, uray pay ita timpuaren ti adu nga antikristo; manipud itoy a kinapudno magun-odantayo ti pannakaammo a daytoy ti kamaudianan nga oras.” (1Jn 2:18) Ngarud, ti surat naintiempuan unay ken nakapatpateg iti pannakapabileg dagiti matalek a Kristiano bilang pannakasarikedked maibusor iti apostasia.
Panggep. Nupay kasta, saan a nagsurat ni Juan tapno laeng supiatenna dagiti ulbod a sursuro. Imbes ketdi, ti kangrunaan a panggepna isu ti panangpabileg iti pammati dagidi nagkauna a Kristiano mainaig kadagiti kinapudno nga inawatda; masansan a pagdiligenna dagitoy a kinapudno ken dagiti ulbod a sursuro. Mabalbalin a ti Umuna a Juan naipatulod kas mairikus a surat agpaay iti amin a kongregasion iti aglawlaw. Daytoy a panangmatmat ket suportaran ti masansan a panangaramatna iti Griego a pangadu a porma maipaay iti “kadakayo.”
Naurnos ken napnuan puersa ti argumentona, kas ipakita ti sumaganad a panangusig iti surat. Ti surat ket nabileg a pangtukay iti rikna, ket nalawag a nagsurat ni Juan gapu iti dakkel a panagayatna iti kinapudno ken panagrurodna iti biddut—ti panagayatna iti lawag ken ti pananggurana iti kinasipnget.
Tallo a kangrunaan a tema. Tallo a tema ti kangrunaan nga imbinsabinsa ni Juan iti umuna a suratna: ti antikristo, basol, ken ayat.
Maipapan iti antikristo, silalawag unay a kinunana: “Dagitoy a banag isuratko kadakayo maipapan kadagidiay mangpadpadas a mangyaw-awan kadakayo.” (1Jn 2:26) Dagitoy a tattao saanda a bigbigen a ni Jesu-Kristo ti Anak ti Dios nga immay a naglasag. Inlawlawagna a sigud nga addada iti kongregasion ngem rimmuarda tapno maipakita a saanda a “kas kadatayo.” (2:19) Saanda a nasungdo ken managayat a kita ti tattao nga “addaan pammati nga agturong iti pannakataginayon a sibibiag ti kararua” no di ket isuda ti kita ti tattao nga “agsanud nga agturong iti pannakadadael.”—Heb 10:39.
No maipapan iti basol, ti sumagmamano kadagiti kangrunaan a punto a nadakamat ket: (1) Agbasoltayo amin, ket dagidiay agkunkuna a saanda nga agbasol awan kadakuada ti kinapudno, iti kasta pagbalbalinenda a naulbod ti Dios (1Jn 1:8-10); (2) masapul nga ikagumaantayo amin ti saan nga agbasol (2:1); (3) babaen ken Jesu-Kristo, a katulongantayo iti Ama, nangipaay ti Dios iti pangikappia a sakripisio maipaay iti basbasol (2:1; 4:10); (4) dagiti pudno a Kristiano saanda nga iyugali ti agbasol—saanda nga itultuloy ti agaramid iti basol, nupay mabalin a makaaramidda iti basol no dadduma (2:1; 3:4-10; 5:18); (5) adda dua a kita ti basol, ti mapakawan a basol ken ti sipapakinakem wenno inggagara a basol a di mapakawan (5:16, 17).
Adu ti insurat ni Juan maipapan iti suheto nga ayat. Dagitoy ti kunaenna: (1) ti Dios ket ayat (1Jn 4:8, 16); (2) ti Dios impakitana ti ayatna idi impalubosna a matay ti Anakna kas pangikappia a sakripisio maipaay iti basbasoltayo; kasta met idi nangaramid iti probision baeten ken Kristo tapno dagidiay pinulotanna agbalinda nga annak ti Dios (3:1; 4:10); (3) ti ayat ti Dios ken ti Anakna nangipaay kadatayo iti pagrebbengan a mangipakita iti ayat kadagiti kakabsattayo (3:16; 4:11); (4) ti ayat iti Dios kaipapananna ti panangtungpal kadagiti bilinna (5:2, 3); (5) ti naan-anay nga ayat paksiatenna ti buteng, nga ikkatenna ti mangmedmedmed iti wayawaya nga agsao iti Dios (4:17, 18); (6) ti ayat kadagiti kakabsat ket saan laeng nga iti sasao no di ket iti ar-aramid, nga ipaayan ida iti bambanag nga adda kadatayo no agkasapulanda (3:17, 18); (7) mananggudas ti asinoman a manggura iti kabsatna (3:15); ken (8) dagiti Kristiano saanda nga ayaten ti lubong ken ti bambanag nga adda iti dayta (2:15).
Maikadua a Juan. Ti maikadua a surat ni Juan mangrugi iti sasao a: “Ti lakay agpaay iti ina a napili ken iti annakna.” (2Jn 1) Ngarud, iti nataktika a pamay-an, ipamatmat ni Juan nga isu ti mannurat. Pudno nga isu “lakay” idin, yantangay iti daytoy a tiempo agtawenen iti agarup 90 wenno 100. Laklakay met no iti Nakristianuan a kinanataengan ken maysa idi nga ‘adigi’ ti kongregasion.—Ga 2:9.
Pagarupen ti sumagmamano a daytoy a surat iti “ina a napili” ket naiturong iti maysa kadagiti kongregasion Kristiano. Dagiti annak ket naespirituan nga annak, a ti annak ti ‘kabsat a babai’ (2Jn 13) isuda ti kamkameng ti sabali pay a kongregasion. Iti sabali a bangir, patien ti dadduma a daytoy a surat aktual a naiturong iti maysa a tao, nalabit agnagan iti Kyria (Griego a sao maipaay iti “ina”).
Ti adu kadagiti punto a dinakamat ni Juan iti maikadua a suratna ket sumario ti umuna a suratna. Itampokna ti kinapudno nga agtalinaed kadagidiay pudpudno a makaammo iti dayta, kasta met ti di kaikarian a kinamanangngaasi ken talna manipud iti Dios. Agrag-o agsipud ta ti sumagmamano agtultuloyda a ‘magmagna iti kinapudno.’ Ipakpakitada ti ayat iti maysa ken maysa ken salsalimetmetanda ti bilbilin ti Dios. Nupay kasta, dagiti manangallilaw nakastrekda ditoy lubong, ket ti antikristo saanna a bigbigen ti Anak ti Dios immay a naglasag. (Idiligyo ti 2Jn 7 ken 1Jn 4:3.) Iti 2 Juan 10, 11, nayonanna ti pammilin iti umuna a suratna, nga ipakitana no kasano ti rumbeng a panagtignay dagiti kameng ti kongregasion maipaay kadagidiay aggarasugas a mangun-una iti sursuro ni Kristo ken umay mangidatag iti bukodda a sursuro wenno ti sursuro dagiti tattao. Ibilin ni Juan a ti kasta a tattao saan koma a makablaawan wenno maawat iti pagtaengan ti Kristiano.
Maikatlo a Juan. Ti maikatlo a surat ket manipud iti “lakay” agpaay ken Gayo, naglaon met kadagiti kablaaw agpaay iti sabsabali pay iti kongregasion. Naisurat dayta iti kadawyan nga estilo ti panagsurat. Ti estilo ken linaon dayta umasping unay iti umuna ken maikadua a surat. Nabatad ngarud nga insurat dayta ti maymaysa a tao, awan sabali, ni apostol Juan. Saan a masigurado no siasino ni Gayo. Nupay adda sumagmamano a tattao a nadakamat iti Kasuratan a kasta ti naganda, mabalin a sabali pay daytoy a Gayo, yantangay ti surat naaramid 30 a tawen wenno nasursurok pay kalpasan ti Aramid, Roma, ken Umuna a Corinto, a pagparangan met ti nagan a Gayo.—Ara 19:29; 20:4; Ro 16:23; 1Co 1:14.
Indagadag ni Juan ti Nakristianuan a kinamanagpadagus ket dakamatenna ti maysa a tao nga agnagan Diotrefes a kayatna nga ikutan ti umuna a saad iti kongregasion. Ni Diotrefes saanna a siraraem nga inawat dagiti mensahe manipud ken Juan wenno iti dadduma pay a naparebbengan a tattao, ket saanna met nga imparangarang ti aniaman a panagraem iti sabsabali pay nga agdaldaliasat a pannakabagi ti nagkauna a kongregasion Kristiano. Tinarigagayanna pay ketdi a paruaren manipud iti kongregasion dagidiay nangpadagus kadagita a kakabsat. Ngarud dinakamat ni Juan a no isu koma ti mismo nga umay, kas ninamnamana nga aramiden, ilintegna daytoy a banag. (3Jn 9, 10) Kinomendaranna ti maysa a matalek a kabsat nga agnagan Demetrio, a mabalin nga isu ti nangawit iti daytoy a surat, a pinaregtana ni Gayo nga awatenna buyogen ti kinamanagpadagus dagidiay umay mangpabileg kadagiti kongregasion Kristiano.
Iti amin a tallo a surat, makitatayo a naipaganetget ti Nakristianuan a panagkaykaysa, ti ayat iti Dios a maipakita babaen iti panangsalimetmet kadagiti bilinna, ti panangliklik iti kinasipnget ken pannagna iti lawag, ti panangipakita iti ayat kadagiti kakabsat, ken ti panagtultuloy a pannagna iti kinapudno. Uray lakayen, ni Juan a “lakay [wenno, panglakayen]” ket dakkel a gubuayan ti pammaregta ken pammabileg kadagiti kongregasion iti Asia Menor ken kadagiti amin a Kristiano a mangbasa kadagiti suratna.
[Kahon iti panid 1274]
DAGITI TAMPOK TI UMUNA A JUAN
Nabileg nga argumento a nairanta a mangsaluad kadagiti Kristiano maibusor kadagiti impluensia ti apostata
Insurat ni apostol Juan idi agarup 98 K.P., kalpasan ti Apocalipsis ken saan a nagbayag sakbay ti ipapatay ni Juan
Agannad kadagiti mairakrakurak a kinaulbod maipapan ken Jesus
Ti kinapudno nga immay ni Jesus a naglasag ket patalgedan ti pannakangngeg, pannakakita, ken pannakasagid kenkuana (1:1-4)
Asinoman a mangilibak a ni Jesus isu ti Kristo ket ulbod, antikristo; dagiti napulotan a manamati ammoda ti kinapudno ket saanen a kasapulan a dumngegda iti naiduma a sursuro (2:18-29)
Aniaman a naipaltiing nga ebkas a mangilibak nga immay naglasag ni Jesu-Kristo ket saan a nagtaud iti Dios; nakastreken ti adu nga ulbod a mammadto (4:1-6)
Asinoman a mangilibak a ni Jesus ket Anak ti Dios laklaksidenna ti mismo a pammaneknek ti Ama maipapan iti Anakna (5:5-12)
Dagiti Kristiano saanda nga agbiag a napnuan iti basol
No liklikantayo ti sipnget ket magnatayo iti lawag, ti dara ni Jesus dalusannatayo manipud basol (1:5-7)
No makaaramidtayo iti basol, rumbeng nga ipudnotayo ti bidduttayo, ket madalusantayo maibatay iti sakripisio ni Jesus (1:8–2:2)
Saan nga iyugali dagiti Kristiano ti panagbasol; dagiti manangyugali iti panagbasol nagtaudda iti Diablo; dagiti annak ti Dios sapulenda ti kinalinteg ket adaywanda ti panagbasol (3:1-12; 5:18, 19)
Maparegta dagiti Kristiano nga ikararagda ti kabsatda no makaaramid iti basol—no la ket ta saan a basol nga “agbanag iti ipapatay” (5:16, 17)
Ti ayat iti Dios ken kadagiti pada a Kristiano ti mangsaluad kadatayo
Ti agayat iti kabsatna magmagna iti lawag ket saanto a maitibkol (2:9-11)
Tapno maadda kenkuana ti ayat ti Ama, ti maysa a Kristiano masapul nga aramidenna ti pagayatan ti Ama ket saanna nga ayaten ti lubong ken dagiti pangallukoy dayta (2:15-17)
Ti pudpudno a panagayat kadagiti kakabsat ipakitana a ti maysa immakaren manipud ken patay nga agturong iti biag; no saantayo nga ipakitaan iti ayat dagiti kakabsattayo babaen ti panangtulong kadakuada no agkasapulanda, awan kadatayo ti ayat ti Dios (3:13-24)
Dagiti Kristiano rebbeng nga ayatenda ti maysa ken maysa agsipud ta ti Dios ket ayat; ayatentayo ti Dios agsipud ta immuna nga inayatnatayo; no ti maysa a Kristiano kunaenna nga ay-ayatenna ti Dios ngem gurguraenna ti kabsatna, isu ket naulbod (4:7–5:2)
[Kahon iti panid 1276]
DAGITI TAMPOK TI MAIKADUA A JUAN
Surat a naiturong iti “ina a napili”—nalabit maysa a tao wenno mabalin a maysa a kongregasion
Insurat ni apostol Juan idi agarup 98 K.P.
Agtultuloy a magna iti kinapudno (ber 1-6)
Ni Juan ken ti amin a sabsabali pay a makaammo iti kinapudno ayatenda ti “ina a napili” ken dagiti annakna a magmagna iti kinapudno
Paregtaenna ti “ina a napili” nga agtultuloy a mangsukay iti ayat
Ti ayat kaipapananna ti ‘pannagna maitunos kadagiti bilin’ ti Ama
Agaluad kadagiti manangallilaw (ber 7-13)
Dagiti manangallilaw ilibakda nga immay a naglasag ni Jesu-Kristo
Dagiti manamati masapul a liklikanda ti asinoman a saan nga agtalinaed iti sursuro ni Kristo; masapul a saanda nga awaten ti kasta a tao kadagiti pagtaenganda wenno uray mangyebkas iti kablaaw kenkuana; ta no aramidenda ti kasta agbalinda a makiramraman iti nadangkes nga ar-aramidna
[Kahon iti panid 1276]
DAGITI TAMPOK TI MAIKATLO A JUAN
Naipaltiing a surat agpaay ken Gayo a pakagunggonaan ti amin a Kristiano
Insurat ni apostol Juan idi agarup 98 K.P., agarup nga iti isu met laeng a tiempo a panangisuratna iti sabali pay a dua a suratna
Pagrebbengantayo a padagusen dagiti padatayo a Kristiano (ber 1-8)
Nakarikna ni Juan iti dakkel a rag-o idi a dagiti agdaldaliasat a kakabsat impadamagda ti pannagna ni Gayo iti kinapudno ken ti ayatna, a nabatad a naiparangarang iti panangawatna kadakuada buyogen ti kinamanagpadagus
Maibilangtayo a “katrabahuan iti kinapudno” no ipakitatayo ti kinamanagpadagus kadagiti kakabsat a mapan maigapu iti nagan ti Dios
Agbalin a tumutulad, saan nga iti dakes, no di ket iti naimbag (ber 9-14)
Ni Diotrefes, a kayatna nga ikutan ti umuna a saad, saanna a siraraem nga awaten ti aniaman manipud ken Juan
Saanna nga awaten dagiti agdaldaliasat a kakabsat ket ikagumaanna a paruaren ti asinoman nga agtarigagay a mangipakita kadakuada iti kinamanagpadagus
Tuladentayo ti naimbag, saan a ti dakes