SADUCEO
Nalatak a narelihiosuan a sekta ti Judaismo a nainaig iti kinapadi. (Ara 5:17) Saanda a namati iti panagungar wenno uray kadagiti anghel.—Ara 23:8.
Saan nga ammo ti eksakto a tiempo no kaano a timmanor dagiti Saduceo kas narelihiosuan a sekta. Ti damo a pannakadakamat ti naganda iti pakasaritaan ket agparang iti sursurat ni Josephus, a mangipasimudaag a binusorda dagiti Fariseo idi maikadua a kagudua ti maikadua a siglo K.K.P. (Jewish Antiquities, XIII, 293 [x, 6]) Mangipaay met ni Josephus iti impormasion maipapan kadagiti sursuroda. Nupay kasta, adda panagduadua no ti impormasion nga indatagna ket naan-anay a naibatay iti kinapudno. Kuna ni Josephus a dagiti Saduceo, maisupadi kadagiti Fariseo, saanda a patien dagiti panagtignay ti gasat, nga itandudoda a ti maysa nga indibidual, babaen iti bukodna a tigtignay, isu ti kakaisuna a manungsungbat iti aniaman a mapagteng kenkuana. (Jewish Antiquities, XIII, 172, 173 [v, 9]) Linaksidda ti adu a berbal a tradision nga inalagad dagiti Fariseo ken kasta met ti patpatien dagiti Fariseo nga imortalidad ti kararua ken pannakadusa wenno pannakagunggona kalpasan ti ipapatay. Adda gubgubsang ti pannakilangen dagiti Saduceo iti maysa ken maysa. Naikuna a mannakisupiatda. Sigun ken Josephus, dagiti sursuroda makaay-ayo kadagiti babaknang.—Jewish Antiquities, XIII, 298 (x, 6); XVIII, 16, 17 (i, 4); The Jewish War, II, 162-166 (viii, 14).
Kas impatuldo ni Juan a Manangbautisar, kasapulan a mangpataud dagiti Saduceo iti bungbunga a maitutop iti panagbabawi. Daytoy ket gapu ta, kas kadagiti Fariseo, saanda a natungpal ti linteg ti Dios. (Mt 3:7, 8) Ti mamagrinuker a sursuroda impadis ni Kristo Jesus iti lebadura.—Mt 16:6, 11, 12.
Kas panangtukoy kadagiti narelihiosuan a patpatienda, kuna ti Aramid 23:8: “Ta kuna dagiti Saduceo nga awan panagungar wenno uray anghel wenno uray espiritu, ngem dagiti Fariseo silalatak nga ideklarada amin dagita.” Mainaig iti panagungar ken iti agkayong a pannakiasawa, ti maysa a bunggoy dagiti Saduceo ginandatda a tikawen ni Kristo Jesus. Ngem pinagulimekna ida. Babaen iti panangadawna iti sursurat ni Moises, nga akseptaren kampay idi dagiti Saduceo, pinaneknekan ni Jesus a di umiso ti iruprupirda nga awan panagungar. (Mt 22:23-34; Mr 12:18-27; Lu 20:27-40) Idi agangay, ni apostol Pablo, idi adda iti saklang ti Sanhedrin, biningayna dayta a kangatuan a pangukoman dagiti Judio babaen ti panamagsinnupiatna kadagiti Fariseo ken dagiti Saduceo. Posible daytoy maigapu kadagiti naggigidiatanda iti relihion.—Ara 23:6-10.
Nupay nagdumada iti relihion, dagiti Saduceo kimmapponda kadagiti Fariseo idi ginandatda a sulisogen ni Jesus babaen iti panagkiddawda kenkuana iti maysa a pagilasinan (Mt 16:1), ket nagkaykaysa dagitoy a dua a bunggoy iti panangbusorda kenkuana. Ipakita ti pammaneknek ti Biblia a dagiti Saduceo ti nangidaulo iti panangikagumaan a mangpapatay ken Jesus. Dagiti Saduceo ket kamkameng ti Sanhedrin, ti pangukoman a nangaramid iti sikat a maibusor ken Jesus ken, idi agangay, nangkondenar kenkuana iti ipapatay. Ni Caifas, ti Saduceo ken nangato a padi, ket karaman idi iti dayta a pangukoman, ken nabatad a kasta met ti dadduma pay a mabigbigbig a papadi. (Mt 26:59-66; Jn 11:47-53; Ara 5:17, 21) Gapuna, kaanoman a ti Kristiano a Griego a Kasuratan dakamatenna ti maysa a tignay kas isaysayangkat dagiti panguluen a papadi, nabatad a karaman dagiti Saduceo. (Mt 21:45, 46; 26:3, 4, 62-64; 28:11, 12; Jn 7:32) Agparang a dagiti Saduceo ti nangidaulo iti panangikagumaan a mangpasardeng iti panagsaknap ti Kristianidad kalpasan ti ipapatay ken panagungar ni Jesus.—Ara 4:1-23; 5:17-42; 9:14.